ارز دیجیتال چیست؟ | جوابیه با بیانی ساده

این مطلب بار علمی در مورد ارز دیجیتال دارد و اگر از آن برداشتی مبنی بر توصیه به ورود و سرمایه‌گذاری در این بازار مالی شود آن را تأیید نمی‌کنیم.

اگر علاقه دارید که سپرده‌ی خود را وارد یکی از بازارهای مالی کنید قطعاً «ارز دیجیتال» هم به گوش شما رسیده است؛ ارزی که نوسانات زیادی را از خود نشان می‌دهد و محیطی جذاب برای معامله‌گری و سرمایه‌گذاری می‌سازد. دنیای دیجیتال بر روی پله‌ی ارز دیجیتال دارد جولان می‌دهد!

حضور در حوزه‌ای که هیچ شناختی از آن نداریم ما را سردرگم می‌کند.

اگر دوست دارید که تجربه‌ی مطلوبی را در سرمایه‌گذاری روی ارز دیجیتال سپری کنید در ابتدای کار به سوال «ارز دیجیتال چیست؟» بپردازید و جوابی ساده و روشن برای آن بیابید. این جواب دریچه‌ای برای درک عمیق‌تر مفاهیم ارز دیجیتال خواهد بود و مسیر ما را برای ارزیابی ظرفیت‌های بازار جهت سرمایه‌گذاری مطمئن هموار می‌کند.

یافتن جوابی ساده برای سوال «ارز دیجیتال چیست؟» هدفی است که در این مطلب دنبال می‌شود. از شما می‌خواهیم که ما را همراهی کنید.

ارز دیجیتال فقط بیت کوین، اتریوم، تتر و ... نیست!

اگر از افراد مختلف سوال کنیم که ارز دیجیتال (Digital Currency) را با کدام مورد شناخته‌اند بدون شک همه‌ی آنها بیت کوین را نام می‌برند. ما بیت کوین و ارز‌های شبیه به آن را ارز دیجیتال می‌دانیم. منظور عام ما از این اصطلاح هم همین ارزها هستند.

اما در حقیقت ارز دیجیتال مفهومی کلی است و انواع مختلفی دارد. در جواب به «ارز دیجیتال چیست؟» بهتر است که به این مورد اشاره کنیم؛ در عین حال که کاربرد اختصاصی آن برای ارزی مانند بیت کوین باقی می‌ماند.

یکی از انواع ارزهای دیجیتال دسته‌ی رمزارزها هستند. احتمالاً برای شما هم عنوان این دسته کمی تازه است و می‌پرسید : «رمزارز چیست؟». رمزارز (Cryptocurrency) ارز دیجیتالی است که اطلاعات و تراکنش‌های آن رمزنگاری می‌شود. این رمزنگاری در بستر شبکه‌ای به‌نام بلاک‌ چین اتفاق می‌افتد و قدرت آن طوری است که نمی‌توانیم آن را بشکافیم و محتوای آن را دستکاری کنیم. ارزهای بیت کوین، اتریوم، تتر و ... همگی ارز دیجیتال از نوع رمزارز هستند.

از اواخر دهه‌ی 90 میلادی تلاش‌ها برای انجام تبادلات مالی در بستری دیجیتال شروع شد. نمونه‌های اولیه‌ای که به‌عنوان ارز دیجیتال معرفی شدند موفقیت بیت کوین را تجربه نکردند. برای همین است که در افکار عمومی، بیت کوین اولین ارز دیجیتال شناخته می‌شود.

در ادامه‌ی یافتن پاسخی ساده برای «ارز دیجیتال چیست؟» انواع دیگر آن را معرفی می‌کنیم. رمزارزها را نام بردیم. دسته‌های ارز مجازی و ارز دیجیتال بانک مرکزی هم در شبکه‌ای الکترونیکی حضور دارند.

ارز مجازی (Virtual Currency) ارزی است که توسعه‌دهندگان یک برنامه‌ی خاص آن را شکل می‌دهند و در پرداخت‌های داخلی همان بستر کاربرد دارد. شاید این برنامه در اختیار یک موسسه مانند بانک است. این ارز تحت کنترل سازندگانش است و آنها این قدرت را دارند که هر تغییری را در تراکنش‌های مالی و موارد دیگر اعمال کنند.

سیستم بانکداری از توانایی دیجیتال برای تبادل ارزهای معمول مانند دلار، که فیات خوانده می‌شوند، بی‌توجه نمانده است. ارز دیجیتال چیست؟ ارزی است که به‌شکل الکترونیکی وجود دارد و یکی از انواع آن از طریق کارت‌های بانکی مبادله می‌شود. در حال حاضر استفاده از این کارت‌ها امری رایج است و مشکلاتی از قبیل خرابی فیزیکی ارزها، جابه‌جایی آنها و ... را برطرف می‌کند.

در آخر، ارز دیجیتال بانک مرکزی (Central Bank Digital Currency) را نام می‌بریم که نیاز به توضیح زیادی درباره‌ی آن حس نمی‌شود. این ارز در مواردی ساختاری شبیه به رمزارزها دارد.

ارز دیجیتال امنیت خود را، خود تضمین می‌کند!

برای تکمیل پاسخ خود به «ارز دیجیتال چیست؟» ساختار امنیتی آن را مطرح می‌کنیم؛ ساختاری که نیازی به ناظر ندارد.

در تبادلات سنتی وجوه مالی با مشکلاتی روبه‌رو هستیم که مساله‌ی اعتماد مهم‌ترین آنها است. اعتماد، همه‌ی کاربران یک سیستم مالی را با خود درگیر می‌کند. وقتی که یک تراکنش مالی را در سیستم بانکی انجام می‌دهیم اعتمادی نسبی به ساختار امنیتی و نظارتی آن داریم. ما به‌طور قطع نمی‌توانیم بگوییم که در بانکداری معمول تقلبی صورت نمی‌گیرد یا پولی بدون پشتوانه وارد چرخه‌ی تراکنش‌ها نمی‌شود. در اینجا با سیستمی متمرکز روبه‌رو هستیم که در راس آن نهادهای نظارتی مانند بانک مرکزی قرار دارد.

بیت کوین در وایت پیپر خود (وایت پیپر به‌نوعی اساس‌نامه‌ی یک ارز دیجیتال است) خودش را یک سیستم پرداخت همتا به همتا معرفی می‌کند. در این سیستم تبادل مالی نیاز به ناظری مثل بانک مرکزی برای انجام تراکنش‌ها نیست و به‌شکل غیرمتمرکز عمل می‌شود. شما با داشتن آدرس حساب مالی یک نفر در سیستم بیت کوین، قادر به انتقال مستقیم ارزهای بیت کوین به آن حساب هستید و تا وقتی که داده‌ها همخوانی دارند مشکلی برای شما پیش نمی‌آید. ارز دیجیتال چیست؟ ارزی است که امکان تقلب در سیستم آن تقریباً وجود ندارد؛ ما نمی‌توانیم با وجوه خود دو بار خرید انجام دهیم و خرید اول خود را انکار کنیم.

حتماً ذهن شما هم کنجکاو شده است که این امنیت صددرصدی چگونه‌ به‌دست می‌آید: «ارز دیجیتال چیست؟ ارزی است که می‌گوید تراکنش‌های خودم را خودم تضمین می‌کنم» در اینجا لازم است با ساختار شبکه‌ی بلاک چین کمی آشنا شویم.

اگر در گوگل عبارت «ارز دیجیتال چیست به زبان ساده» را جستجو و صفحات بالا آمده را مطالعه کنید «بلاک چین» واژه‌ای است که حتماً آن را زیاد خواهید دید. بلاک چین از تعداد بسیار زیادی بلاک شکل می‌گیرد. اطلاعات، و تراکنش‌هایی که در بستر شبکه انجام می‌شوند به‌صورت مجموعه‌ای از داده‌ها به‌نام بلاک درمی‌آیند. برای دسترسی به اطلاعات جامع و همه‌ی تراکنش‌های انجام شده کار سختی پیش رو نداریم؛ به‌سمت بلاک آخر برویم به هدف خود می‌رسیم.

هر بلاک به محتوای بلاک‌های قبل از خود متصل است و باید بتوانند یکدیگر را تأیید کنند. بنابراین به‌طور عامیانه می‌گوییم که دفاتر ثبت در شبکه‌ی بلاک چین فقط یک مکان مشخص نیست.

ممکن است کسری از بلاک‌ها آسیب ببینند اما باز هم بلاک‌های دیگر وجود دارند که با داده‌های صحیح جلوی تقلب را بگیرند؛ مگر اینکه این کسر خیلی قابل توجه شود؛ در حد پنجاه درصد. با توجه به سرمایه‌ی زیادی که از طرف مشارکت‌کنندگان برای برقراری سخت افزار شبکه‌ی بلاک چین هزینه می‌شود احتمال هم‌دستی آنها برای تقلب و در نتیجه نامعتبر شدن شبکه خیلی خیلی پایین است.

نودها (Nodes) سخت افزار لازم را برای یک رمزارز فراهم می‌کنند

ارز دیجیتال چیست؟ ارزی است که داده‌ها و اطلاعات در سیستم مالی آن با توابع هَش (Hash) رمزنگاری می‌شود.

توابع هش مراحلی محاسباتی دارند که شامل الگوریتم‌های ریاضی است. هر یک از این توابع یک داده را به رشته‌ای از کلمات و اعداد تبدیل می‌کنند که برای آن داده منحصربه‌فرد است. تنها وجه اشتراک رشته‌های خروجی از یک تابع هش مورد نظر، طولی ثابت برای همه‌ی آنها است.

اگر کاراکترهای یک کتاب قطور را به‌عنوان داده وارد تابع هش کنید یک خروجی را برای شما تولید می‌کند. در اینجا اگر یک کاراکتر از کتاب را تغییر دهیم و دوباره محتوای آن را وارد تابع کنیم رشته‌ای متفاوت به‌دست می‌دهد. اهمیت کار وقتی بالا است که می‌دانیم این رشته تنها در یک بلاک ذخیره نمی‌شود.

احتمالاً متوجه می‌شوید که شبکه‌ی بلاک چین سخت افزار خاص خود را می‌خواهد. این شبکه جهانی است و باید با سرعت خوبی که در رمزنگاری داده‌ها و سپس توزیع آنها در بلاک‌ها از خود نشان می‌دهد کاربران را راضی کند.

در اینجا اگر سخت افزار تنها از طرف یک شخص حقیقی یا حقوقی تأمین شود همه‌ی بلاک‌ها در اختیار او قرار می‌گیرد و به‌راحتی می‌تواند داده‌ها را دستکاری کند.

یک شبکه‌ی بلاک چین مالک منحصربه‌فرد ندارد و به‌صورت اشتراکی برقرار می‌شود. به هر مجموعه‌ای که در تأمین سخت افزار شبکه مشارکت دارد نود (Node) می‌گویند. نودها کارمزد خود را از بستر شبکه دریافت خواهند کرد. حضور نودها انعطاف و قابلیت زیاد ارز دیجیتال را نشان می‌دهد؛ مورد مهمی که در جواب به «ارز دیجیتال چیست؟» لحاظ می‌شود.

در بعضی از شبکه‌های بلاک چین به نودها ماینر هم می‌گویند. احتمالاً اگر کمی با ارز دیجیتال آشنا هستید این سوال را از خود دارید که: «ارز دیجیتال چیست و چگونه استخراج می‌شود؟» ماینر استخراج رمزارزهای شبکه را انجام می‌دهد؛ منظور این است که با ایجاد یک بلاک، مقداری از حجم نقدینگی ارز مورد نظر را که وارد چرخه‌ی تراکنش‌ها نشده است آزاد می‌کند.

دسته‌های مختلف رمزارزها

وقتی که تلاش داریم به «ارز دیجیتال چیست؟» پاسخ دهیم به‌سمت یک سوال جانبی هم می‌رویم: «انواع ارز دیجیتال چیست؟» نیازی به گفتن نیست که مورد اشاره در اینجا رمزارزها هستند.

بیت کوین اولین رمز ارزی است که خود را معرفی کرد و آن را با عنوان کوین (Coin) می‌شناسیم. همان‌طور که قبلاً گفتیم بیت کوین برای انجام مبادلات مالی در یک بستر الکترونیکی و دیجیتال به‌وجود آمد و عنوان کوین هم از همین هدف می‌آید.

بعد از بیت کوین رمزارزهای دیگر هم به‌تدریج معرفی شدند. این رمزارزها هم شاید کوین هستند اما در هر صورت اصطلاح «آلت کوین» (Altcoin) برای آنها به‌کار می‌رود تا تمایز رمزارز مادر با آنها برجسته شود.

مطرح شدن عنوان «آلت کوین» برای رمزارزهای جدید را می‌توانیم در وایت پیپر بعضی از آنها پیدا کنیم. رمزارزهایی مثل لایت کوین، بیت کوین کش و ... خود را رفع‌کننده‌ی نواقصی از ساختار شبکه‌ی بیت کوین می‌دانند و صرفاً با اصلاحاتی جزئی رقیبی برای بیت کوین شدند.

ارز دیجیتال چیست؟ قطعاً می‌گوییم سیستمی مالی است که روی یک شبکه‌ی بلاک چین پیاده می‌شود. با ابداع رمزارزهایی که امکان انجام پروژه‌های مختلف را روی بلاک چین های خود فراهم می‌کنند نیازی نیست که هر رمزارزی حتماً شبکه‌ی اختصاصی خود را تدارک ببیند. به رمزارزی که در بلاک چین رمزارزی دیگر پیاده می‌شود و از امکانات آن استفاده می‌کند توکن (Token) می‌گوییم.

حالا کاربرد رمزارز به مبادلات مالی محدود نمی‌شود و می‌توان پروژه‌های مختلفی را با آن اجرا کرد؛ پروژه‌هایی که سرمایه‌ی مورد نیاز خود را با انتشار توکن تأمین می‌کنند. جواب «ارز دیجیتال چیست و چه کاربردی دارد؟» کمی گسترده‌تر شده است.

از نظر کارایی رمزارزهایی مانند بیت کوین، لایت کوین، ریپل و ... هدف اولیه از ایجاد ارزهای دیجیتال را دنبال می‌کنند؛ ابزاری مانند دلار، یورو و ... برای معاملات روزمره هستند. اما این هدف فعلاً محقق نشده است. البته نباید آسانی استفاده از این ابزارها را در معاملات با حجم سنگین نادیده گرفت.

رمزارز اتریوم برای اولین بار زمینه‌ای را ایجاد کرد که بتوان پروژه‌هایی به‌غیر از تراکنش‌های مالی را در بستر بلاک چین اجرا کرد. این رمزارز زمینه را برای ارزهای دیجیتال با کاربری‌های مختلف فراهم آورد. از نمونه‌های مشابه اتریوم هم می‌توان ترون را مثال زد.

ارز دیجیتال چیست؟ به بیان ساده ...

ارز دیجیتال ارزی است که:

- الآن برای بیت کوین، اتریوم، ریپل و ... اختصاص یافته اما کاربرد آن برای ارزهای مجازی، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی و ... هم درست است.

- ساختار بلاکچین در سیستم ارز دیجیتال طوری است که امنیت اطلاعات و تراکنش‌های مالی خودبه‌خود تضمین می‌شود. با این ساختار نیازی به حضور نهاد ناظری مثل بانک مرکزی برای تبادلات مالی ارز دیجیتال نیست.

- سخت افزار شبکه‌ی بلاکچین با مشارکت نودها تأمین می‌شود. این مشارکت برای رسیدن به هدف ارز دیجیتال، امکان انجام تراکنش‌های همتا به همتا، لازم و ضروری است.

- با گذشت سال‌ها از پیدایش بیت کوین، حالا ارزهای دیجیتال کاربری‌های مختلفی را از خود نشان می‌دهد. آنها صرفاً برای جابه‌جایی ارزها از یک حساب به حساب دیگر نیستند.

در ادامه، پاسخ «ارز دیجیتال چیست؟» را با استفاده از این مطلب گسترش می‌دهیم. حال آماده هستیم که مفاهیم عمیق آن را بهتر درک کنیم.

سعی کردیم که اصل بیان ساده را در ارائه‌ی مطلب رعایت کنیم. امیدواریم که شما، مخاطب گرامی، هم وجود این اصل را تأیید کنید. در هر صورت منتظر نظرات هستیم؛ شاید با هم به بیانی ساده‌تر برسیم.