طراحی فراگیر(Inclusive Design) راهی ساده برای طراحی محصول

در هر لحظه از طراحی محصول، خدمت و یا محیط هستید یک لحظه دست نگه دارید!!!
به این سوال در ذهن خود جواب دهید:

آیا همه‌ی آدم ها میتوانند از این محصول یا خدمت استفاده کنند؟!

معلومه که قطعا پاسخ دقیق این سوال "خیر" است اما در ادامه باید به سمت و سویی حرکت کنیم که درصد آدم هایی که میتوانند از محصول و خدمت ما استفاده کنند حداکثر شود. منظور از همه‌ی آدم ها، افراد شامل ناتوانی، کم‌توانی، معلولیت، کم‌بینا، افراد دچار اختلال روانی و شخصیتی، کودکان، سالمندان، افراد با فرهنگ و زبان مختلف و بسیاری دیگر که نشان دهنده این موضوع هستند:
"همه ما با یکدیگر تفاوت داریم"

اینجاست که طراحی جهان‌شمول(Universal Design) یا طراحی فراگیر(Inclusive Design) دیدگاهی را به ما انتقال می‌دهند که مفهوم سادگی در طراحی را بارز می سازد و روشی برای طراحی در ذهن ما شکل می دهد که تاثیری شگرف در طراحی محصولاتمان خواهد گذاشت.

طراحی فراگیر دیدگاهى است در طراحى به طورى که براى بسیارى از مردم قابل استفاده باشد و تا جایى که ممکن است با صرف نظر از سن، توانایى و شرایط محیطى باشد.

UNIVERSAL DESIGN usable to the greatest extent possible by everyone, regardless of their age, ability, or status in life.

برای درک بهتر از این سبک طراحی، چند نمونه میتواند ذهن ما را شفاف‌تر سازد. شما حداقل روزی یکبار از درب عبور می کنید. تجربه استفاده از دستگیره‌ی درب می‌تواند چالش شود. چگونه؟! وقتی که دستگیره درب‌های قدیمی را دقت کرده باشدی به صورت پیچی باز می‌شد که حتما نیاز بود تا با پنجه دست باز شوند. زمانی که با بسته و کیسه‌هایی در آغوش از خرید بازمیگردید و با این دستگیره روبرو شوید چالشی بزرگ را پیش رو دارید. مهمتر از این موضوع افرادی هستند که از داشتن کفِ‌دست محروم هستند. طراحان محصول این تجارب را دیدند که دستگیره دَر را به این شکل که حال حاضر است طراحی کرده‌اند تا با نیرویی بسیار کمتر و راحتتر بتوان عبور از دَر را تجربه کرد. آرنج شما برای عبور کافیست. حتی شما می‌توانید با باسن خود، درب را گول بزنید!

این سادگی می‌تواند بیشتر باشد، درب‌هایی که به صورت فنری هستند که شما می‌توانید با کالسکه کودک به راحتی عبور کنید. در تکمیل این سادگی، درب‌هایی به وجود آمدند و فراگیر شدند که منشا آنها از اورژانس‌های بیمارستان آغاز شد و در حال حاصر آنقدر #فراگیر شدند که در تمامی مراکز عمومی دیده می‌شوند. آنها درب‌های اتوماتیک هستند.

از این نمونه‌های فیزیکی مانند شیرِآب خودکار،رمپ‌های عبور، پوست‌کَن، کنسروهای آسان‌بازشو و بسیاری دیگر همگی در راستای فراگیر شدن طراحی شده‌اند. که همگی توسط افرادی بهبود پیدا کرده‌اند که دچار چالش تجربه در استفاده از آن محصول بوده‌اند. قطعا شما هم در طول زندگی خود دچار ناتوانی شده‌اید و یا خواهید شد. تصور بد نکنید. این ناتوانی می‌تواند از خواب رفتن دست و پا باشد تا قطع شدن آن‌ها...
حال اگر خواستید تجربه کاربری‌ای(UX) یا محصولی(Product) طراحی کنید حتما تمام لحظاتی که خود دچار ناتوانی با کم‌توانی بودید را در نظر بگیرید.

شاید بگویید اینها همه محصولات فیزیکی است و این فکر شما را درگیر کند که در دنیای دیجیتال طراحی فراگیر(Inclusive Design) به چه شکل است؟! بیایید نمونه‌ای دیجیتال را بررسی کنیم. نمونه‌ای از این موضوع می‌تواند شما را شفاف کند تا در ادامه با بررسی نمونه‌های دیگر، دیدگاهی حرفه‌ای‌تر به این موضوع بگیرید.

تولیدکنندگان تلویزیون و فیلم‌ها می‌توانند این موضوع را تایید کنند که تولید زیرنویس برای ناشنوایان چقدر بر روی دیگر مشتریان تاثیرگذار بوده‌است. زیرنویس فرد را قادر میساخت تا در زمانی که فردی خواب است نیز بتواند در سکوت تماشا کند. دانش‌آموزان را ترغیب میکرد تا زبان دوم بیاموزند. در مکان‌های عمومی محتوی را بیان می‌‌کند. منظور این است که شما میتوانید جتی در هنگام تلفن صحبت کردن هم فیلم خود را دنبال کنید.

نمونه‌های دیگر طراحی #فراگیر در دنیای دیجیتال تعداد فراوانی ندارند و به عنوان تنها یک محقق امیدوارم مواردی همچون Emoji، Siri، EyeTracking، Text-To-Speech، دوچندان شوند تا سهولت استفاده و تجربه‌ای دلپسند به همه القا کنند. در کنار این موضوع قابل استفاده برای همه نوع قشر از جمله معلولین، نابینایان و دیگر افراد دچار ناتوانی باشند. با توجه به شتاب فعلی رشد تکنولوژی عجیب است که در دنیای دیجیتال، هنوز به دست‌آوردهایی در راستای تحول تجربه کاربری کم اعتنا شده‌است.