سلامت بازار است یا نه؟

اگر کاربر پیگیر توئیتر باشید، احتمالا چند روز اخیر بحث‌هایی که در مورد سلامت و پزشکی شکل گرفته رو دیدید. قضیه از اون جایی بالا گرفت که یکی از شبکه‌های صداوسیما، مناظره‌ای رو در مورد وضعیت سلامت و میزان درآمد پزشکان برگزار کرد. این مناظره و حواشی مرتبط باهاش انقدر در شبکه های اجتماعی همه گیر شد که من هم دلم نیومد ازش بگذرم و اولین مطلبم در ویرگول میخوام در این مورد بنویسم.

داستان سلامت هم مثل هر چیز دیگری که در جهان ما باهاش طرف هستیم یک بازار هست و از قضا یکی از بازارهایی هم هست که میزان کشش در اون به شدت پایینه. ممکنه بپرسید کشش چیه؟ برای جواب دادن به این سوال باید اول نمودار پایین رو ببینیم:

این نمودار بسیار زیبا، عرضه و تقاضا نام داره و تقریبا همه چیزهایی که در زندگی می‌بینیم به نوعی به این نمودار مرتبطه. نمودار عرضه و تقاضا در نقطه‌ای که تعادل نام داره قیمت هر محصول رو مشخص می‌کنه. ممکنه بگید خب محصول رو مشخص می‌کنه، چه ربطی به خدمات پزشکی داره. خب خدمات پزشکی هم مثل هرچیزی یک محصول هست که در قالب خدمت ارائه میشه. مثل همین ویرگول که یک محصول خدمت محور هست، خدمات پزشکی هم محصولی خدمت محور محسوب میشه و قیمت اون تابعی از عرضه و تقاضا هستش.

اینجاس که تو ذهن همه ما یه جرقه ای میخوره که اگر میزان عرضه رو افزایش بدیم، میزان تقاضا هم که تقریبا طی دهه‌های اخیر در بازار سلامت ثابت بوده ، پس عرضه افزایش یافته در برابر تقاضای ثابت یعنی نقطه تعادل به پایین حرکت میکنه و قیمت خدمات پزشکی کاهش پیدا میکنه.

اما نه اینطور نیست.

خیلی متاسفم بابت این قضیه ولی باید بگم که بازار سلامت به قول بسیاری از اقتصادان‌ها و همچنین براساس رفتاری که طی قرن‌ها از خودش نشون داده، یک بازار با کشش بسیار کم و در بسیاری مواقع حتی بدون کشش نام گرفته.

در واقع معنی این قضیه اینه که اگر شما مریض شدید، حاضرید که هر مبلغی رو بپردازید تا سلامتی خودتون رو یا عزیزان خودتون رو بدست بیارید. در مقابل عرضه کننده بازار که سیستم خدمات درمانی شامل بیمارستان‌ها، پزشکان، داروسازان و ... هستند این قضیه رو می‌دانند و تا جایی که به واسطه عدم تمکن مالی بیمار و عدم مراجعه میزان سود مطلوب خودشون کم نشه قیمت رو بالا خواهند برد. در بازارهای کم کشش یا بدون کشش، افزایش قیمت تا جایی ادامه دارد که متقاضی توانایی پرداخت داشته باشه چون عدم دسترسی به اون کالا یا خدمت باعث ایجاد زیان غیرقابل جبران براش میشه.

خب این چیزهایی که من گفتم خیلی دردناکه و ممکنه باعث بشه که هرچیزی که از ذهنتون میگذره رو به افرادی که در نظام سلامت هستند بگید اما باید این واقعیت رو قبول کنیم که این یک بازار واقعی هست مثل همه‌ی بازارها با این تفاوت که اینجا سروکار این بازار با سلامت جامعه و بسیاری دیگر از شاخص‌های اجتماعی هستش. بخاطر همین هست که میبینیم در بسیاری از کشورها مثل کشور خودمون دولت‌ها وارد بازار سلامت می‌شوند و با نرخ‌گذاری ثابت و اختصاص تعرفه سعی در کنترل این بازار دارند. اما همونطوری که همیشه بوده و هست و خواهد بود نرخ‌گذاری ثابت و دست اندازی دولت نتیجه بخش نبوده و به خاطر همین مسئله داستان بازار زیرزمینی سلامت‌ در بسیاری کشورها رقم خورده.

اگر ناامید شدید و ناراحت هستید باید بگم که روزنه‌های امید بسته نیست، چون تا حدود زیادی دولت‌های اروپایی در این زمینه موفق عمل کردند، اونها همزمان با اجرای طرح‌های کنترل قیمت، تمرکز خودشون رو بر روی برنامه‌های سلامت که در اون ها پیشگیری و افزایش میزان دسترسی به خدمات بهداشتی و تغذیه مناسب اولویت بوده گذاشتند تا قضیه رو از سمت تقاضا کم کنند. نه با این هدف که درآمد پزشکان رو کم کنند بلکه مراجعات به واسطه توجه بیشتر به بهداشت افزایش پیدا کنه.

همچنین رشد تکنولوژی باعث شده که بسیاری به این امیدوار باشند که شاید با رقم خوردن دگرگونی (Disruption) توسط تکنولوژی‌های نوین در بازار سلامت، شاهد کاهش نرخ خدمات درمانی باشیم. تا اون زمان اما بهترین گزینه برای ما توجه به صنعت بیمه و توسعه بیمه‌های مختلف برای اقشار مختلف میتونه باشه تا در زمان بیماری بخشی از هزینه‌ها رو جبران کنیم.