Mim.Qorbani@Gmail.com - @Theeastindia
دلایل تعریق بیش از حد سر و صورت و روش‌های درمان آن
عرق کردن یکی از عملکردهای زیستی سالم و طبیعی است که به خنک‌سازی بدن و جلوگیری از گرم شدن بیش از حد کمک می‌کند. با این حال، برخی از افراد ممکن است در ناحیه‌ی صورت و سر خود تعریق بیش از حد را تجربه کنند، که می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد.
هایپرهیدروز یکی از این اختلالات زمینه‌ای است. در مورد افراد مبتلا به هایپرهیدروز، تعریق می‌تواند بیش از حد و طولانی مدت باشد. تعریق بیش از حد جمجمه و صورت زمانی رخ می‌دهد که بیماری هایپرهیدروز صورت و یا سر را تحت تأثیر قرار دهد.
در ادامه این مقاله، نکات ساده‌ای ارائه شده که می‌تواند به شما کمک کند تا ضمن آشنایی بیشتر با اختلال هایپرهیدروز و دلیل تأثیرگذاری آن بر سر و صورت، با روش‌های پیشگیری و درمان این بیماری نیز آشنا شوید. با ما همراه باشید.
اختلال هایپرهیدروز چیست؟
هایپرهیدروز به معنای تعریق زیاد بیش از حد است. این اختلال به حالتی اطلاق می‌شود که شخصی در موقعیتی که به لحاظ بیولوژیک نیاز به تعرق نیست و به حالتی غیرمنطقی با شدت زیاد عرق کند. این بیماری، مشکلی نسبتاً رایج است و تخمین زده می‌شود که در هر ۱۰۰ نفر ۳-۱ نفر به آن مبتلا باشند. در واقع هدف از تعریق خنک‌سازی بدن است، اما در مورد اختلال هایپرهیدروز، حتی اگر نیازی به خنک‌سازی بدن هم نباشد، باز تعریق رخ می‌دهد.
دو نوع اختلال هایپرهیدروز وجود دارد: هایپرهیدروز کانونی اولیه و هایپرهیدروز ثانویه.
هایپرهیدروز کانونی اولیه متداول‌ترین نوع هایپرهیدروز است. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که تعریق زیاد یا شدید فرد به استفاده از دارو یا بیماری دیگری ارتباط نداشته باشد. هنگامی که علت هیپرهیدروز مصرف دارو یا بیماری دیگری باشد، به آن هیپرهیدروز ثانویه گفته می‌شود.
چرا سر و صورت؟
هنگامی که هایپرهیدروز روی پوست سر و صورت تأثیر بگذارد، به آن هیپرهیدروسیس جمجمه و صورت گفته می‌شود. این اختلال همچنین ممکن است بر موارد زیر هم تأثیر بگذارد:
- کف دست‌ها
- کف پا
- سینه
- کشاله ران
- زیر بغل
در واقع تعریفی دقیقی برای مفهوم «تعریق زیاد» وجود ندارد. اما مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند که افراد مبتلا به هایپرهیدروسیس جمجمه و صورت معمولاً در نواحی صورت، سر یا پوست سر خود تعریق زیادی را تجربه می‌کنند در حالتی که:
- بدون دلیل مشخصی مانند گرما، ورزش یا اضطراب رخ باشد.
- عرق شروع به چکیدن کرده یا باعث احساس خیسی در فرد می‌شود.
- بوی آن با عرق معمول زیر بغل متفاوت است.
- ممکن است این حالت تعریق فقط روی یک یا دو ناحیه از بدن تأثیر بگذارد، در حالی که بقیه بدن خنک است و تعریقی ندارد.
- باعث خجالت فرد می‌شود و بنابراین او از تماس بدنی یا قرار گرفتن در نزدیکی دیگران خودداری می‌کند.
- در فعالیت‌های روزمره، مانند کار، ورزش یا رانندگی تداخل ایجاد می‌کند.
- باعث می‌شود فرد بیش از حد معمول لباس خود را عوض کند یا استحمام کند.
- ممکن است عزت‌نفس را کاهش دهد و باعث شود شخصی بیش از حد حساس و خودآگاه شود.
- ممکن است در روابط شخصی تداخل ایجاد کند.
- حداقل یک بار در هفته رخ می‌دهد.
- ممکن است اولین رویداد ناخوشایندی باشد که صبح‌ها رخ می‌دهد.
هایپرهیدروز می‌تواند برای هر انسانی و در هر سنی رخ دهد، اما افراد مبتلا به هایپرهیدروز علائم اولیه را در کودکی یا پس از بلوغ تجربه می‌کنند.
در اختلال هایپرهیدروز اولیه معمولاً تعریق بیش از حد به طور مساوی در دو طرف بدن رخ می‌دهد. همچنین این اختلال ممکن است که فقط روی یک یا دو ناحیه از بدن تأثیر بگذارد و سایر نواحی بدن علائمی را تجربه نکنند و خنک باشند. علائم هایپرهیدروز اولیه ممکن است با افزایش سن بهبود یابد.
افراد مبتلا به هایپرهیدروز ثانویه علائم آن را در کل بدن خود تجربه می‌کنند و علائم آن می‌توانند از هر سنی شروع شوند. علائم نیز به طور ناگهانی ایجاد می‌شوند. هایپرهیدروز ثانویه همچنین ممکن است باعث تعریق زیاد شبانه شود.
افرادی که دچار هایپریدروسیس جمجمه و صورت هستند ممکن است نسبت به سایر انواع هایپرهیدروز علائم ظاهری بیشتری را تجربه کنند و دچار حساسیت بیشتری شوند از خیسی سر و صورت خود خجالت بکشند زیرا پنهان کردن آن سخت است. علاوه بر این چهره نقش مهمی را در شکل‌گیری برداشت اجتماعی دیگران نسبت به فرد بازی می‌کند و تعریق بیش از حد در این ناحیه می‌تواند باعث خدشه‌دار شدن اعتماد به نفس فرد و همچنین برداشت دیگران شود.
علت بروز
در حقیقت میزان تعریق شما توسط سیگنال‌هایی که از مغز و به وسیله اعصاب سمپاتیک به غدد ترشح عرق پوست ارسال می‌شوند، کنترل می‌شود. اعصاب سمپاتیک بخشی از سیستم عصبی خودکار است که بسیاری از عملکردهای بدن از جمله تعریق را کنترل می‌کند.
هنگامی که دمای بدن شما افزایش می‌یابد، مغز سیگنال‌هایی را برای شروع تعریق برای کمک به آزادسازی گرمای داخلی و خنک‌سازی بدن ارسال می‌کند. تعریق ممکن است در واکنش به احساساتی مانند خجالت یا اضطراب نیز رخ دهد.
علت بروز هایپرهیدروز اولیه هنوز برای پژوهشگران کاملاً مشخص نیست.
به نظر می‌رسد هایپرهیدروز بیشتر از اینکه غدد تولیدکننده آپوکرین و چربی را تحت تأثیر خود قرار دهد، غدد عرقی اکرین یا غدد عرقی تولیدکننده آب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مساله معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که مغز سیگنال‌هایی را برای خنک‌سازی بدن ارسال می‌کند در صورتی که ضرورتی برای این مسأله وجود ندارد.
عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در بروز هایپرهیدروز اولیه نقش داشته باشند. مطالعات نشان داده است که در خانواده حدود ۳۳٪ از افراد مبتلا به هایپرهیدروز یک نفر دیگر نیز با همان شرایط وجود دارد.
در برخی موارد، دلیل مشخصی برای بروز هایپرهیدروز ثانویه هم وجود ندارد. با این حال، هایپرهیدروز ثانویه ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- انواع عفونت‌ها
- دیابت
- یائسگی یا بعد از بارداری
- غده تیروئید بیش فعال (پرکاری تیروئید)
- قند خون پایین (هایپوگلیسمی)
- چاقی
- نقرس
- وجود تومورها
- مصرف فلوکستین و سایر داروهای ضد افسردگی مشابه
- مصرف پروپرانولول، پیلوکارپین و بتانکول
- بیماری پارکینسون
- مصرف مواد مخدر یا الکل، یا ترک اعتیاد به مواد مخدر یا الکل
- آسیب جسمی، مانند ضربه به سر
- سرمازدگی
- اختلالات سلول‌های خونی یا مغز استخوان، مانند لنفوم هوچکین
- برخی از شرایط نادر ارثی
- بیماری‌هایی که روی اعصاب سمپاتیک تأثیر می‌گذارند
نحوه‌ی تشخیص
برای تشخیص هایپرهیدروز، پزشک از شخص در مورد علائم آن سؤال می‌کند و مناطقی که تعریق زیاد دارند را بررسی می‌کند. همچنین پزشکان ممکن است آزمایش تشخیص سطح تعریق را انجام دهند که شامل پوشاندن سطح پوست با پودری است که در هنگام خیس شدن به رنگ بنفش در می‌آید.
سپس پزشک ممکن است یک سری آزمایش خون و ادرار و آزمایشات بالقوه تصویربرداری برای بررسی سایر دلایل تعریق زیاد انجام دهد. آن‌ها همچنین داروها و مکمل‌هایی را که شما مصرف می‌کند بررسی کنند تا مشخص کنند که آیا آن موارد ممکن است باعث تعریق بیش از حد می‌شوند یا نه.
اگر علت دیگری برای مشکل شما قابل تشخیص نباشد، پزشک احتمالاً هایپرهیدروز اولیه را تشخیص می‌دهد. اما اگر پزشک برای مشکل تعریق شما علتی مشخص پیدا کند، تشخیص او هیپرهیدروز ثانویه خواهد بود.
عوامل تحریک‌کننده‌ی تعریق بیش از حد
طیف وسیعی از عوامل ممکن است باعث تحریک و بروز علائم هایپرهیدروز در افراد شوند. این عوامل معمولاً عواملی هستند که می‌توانند درجه حرارت بدن یا خطر تعریق را افزایش دهند.
عوامل تحریک‌کننده رایج عبارت‌اند از:
- هوای گرم
- مصرف الکل
- غذاهای ادویه‌دار
- اضطراب
- پوشیدن لباس‌های تنگ، ضخیم یا محدودکننده
- ورزش
- مصرف سس‌های تند یا چاشنی‌های ادویه‌دار
- مصرف کاری و زیره
- کافئین
- گلوتامات مونو سدیم (MSG)
چگونه جلوی تعریق بیش از حد را بگیریم؟
چند درمان خانگی برای این مشکل وجود دارد که ممکن است به کاهش علائم هایپرهیدروز یا کنترل بیشتر آن‌ها کمک کند. نکات معمول شامل موارد زیر است:
- اجتناب از آفتاب شدید یا مکان‌های گرما
- پوشیدن لباس‌های گشاد، نازک یا سبک
- پوشیدن لباس با رنگ‌های روشن‌تر، مانند لباس سفید، به جای لباس‌های تیره که عرق را زودتر نشان می‌دهند.
- استفاده از مواد ضد تعریق به جای دئودورانت
- پوشیدن لباس‌های ساخته شده از الیاف طبیعی به جای الیاف مصنوعی
- خشک کردن مرتب سر یا صورت با حوله یا پارچه‌ای که از مواد جذب‌کننده رطوبت و یا ماده رطوبت ساخته شده باشد.
- استفاده از هدبند یا مچ‌بند عرق‌گیر
- داشتن یک پنکه دستی برای خنک کردن صورت و سر
- درمان اضطراب با استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس یا درمان شناختی رفتاری (CBT)
- استفاده از پودر صورت بدون بو
- مصرف مرتب مایعات و هیدراته ماندن
- بستن موها در بالای سر، دور از صورت و گردن
اگر درمان‌های خانگی علائم را کاهش نداد یا آن‌ها را قابل کنترل نکرد، ممکن است پزشک روش‌های درمانی دیگری را تجویز کند، از جمله:
- گلیکوپیرولات موضعی
- تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم) (اثرات آن معمولاً ۲-۶ ماه طول می‌کشد)
- دستمال مرطوب‌های پارچه‌ای آغشته به با گلیکوپیرونیم توزیلات
- داروهای ضد تعریق، مانند داروهای حاوی کلرید آلومینیوم، که غدد عرق را مسدود می‌کند.
- بتا بلاکرها و بنزودیازپین‌ها که علائم جسمی اضطراب و خجالت را رفع می‌کنند.
- داروهای ضد کولینرژیک و ضد موسکارینی که استیل کولین را مسدود می‌کنند (یک ماده شیمیایی در سیستم عصبی که به فعال شدن غدد عرق کمک می‌کند).
- یونتوفرز، روشی است که پزشکان با عبور جریان الکتریکی ضعیف از آب یا پد مرطوب، منطقه آسیب‌دیده را درمان می‌کنند (برای استفاده در قسمت صورت متداول نیست).
عمل جراحی برای تعریق بیش ازحد
در موارد نادر یا شدید که علائم این بیماری به هیچ درمان دیگری پاسخ نمی‌دهند، ممکن است جراحی لازم باشد. اقدامات بالقوه‌ی جراحی عبارت‌اند از:
سمپاتکتومی آندوسکوپی توراک
این روش متداول‌ترین روش جراحی برای هایپرهیدروز است که شامل بریدن یا قطع اعصاب مسئول ایجاد تعریق در ناحیه‌ی تحت تأثیر از طریق برش‌های بسیار کوچک است. این عمل باعث می‌شود که اعصاب قادر به تحریک کردن غدد به تعریق نباشند. این عمل همچنین ممکن است باعث ایجاد اختلال تعریق چشایی، یا تعریق در گردن و صورت بعد از خوردن غذا، یا حتی تعریق زیاد در جای دیگری از بدن شود.
برداشتن یا تخریب غدد ترشح عرق
در این روش، غدد ترشح عرق اطراف ناحیه‌ی آسیب دیده از نظر جسمی بریده شده و از بدن جدا می‌شوند. تابش الکترومغناطیسی نیز ممکن است برای از بین بردن غدد ترشح عرق استفاده شود. این روش بیشتر زمانی انجام می‌شود که زیر بغل درگیر شود.
نکته‌ی پایانی
تعریق صورت و سر مسأله‌ای طبیعی است. با این حال، تعریق زیاد (هایپرهیدروز) در این مناطق می‌تواند مسأله‌ای ناراحت‌کننده و چالش‌برانگیز باشد.
مداخلات درمانی و درمان‌های خانگی اغلب می‌توانند به افراد در مدیریت یا کاهش علائم هایپرهیدروز کمک کنند. افراد باید در مورد تعریق بیش از حد یا غیر قابل کنترل به پزشک خود مراجعه کنند، به خصوص اگر این مسأله کاملاً ناگهانی یا پس از شروع مصرف دارویی خاص ایجاد شود.
شما همچنین باید در مورد تعریق شبانه یا تعرقی که باعث خجالت بیش از حد، کاهش عزت‌نفس، کناره‌گیری اجتماعی یا تداخل در کارهای روزمره است از پزشک مشورت بگیرید.
مطلبی دیگر از این انتشارات
کتاب حسرت؛ معرفی اثری تازه در حوزهی خودشناسی از انتشارات بیدگل
مطلبی دیگر از این انتشارات
۱۲ ویژگی شخصیتی منفی که بسیار زنندهاند
مطلبی دیگر از این انتشارات
چرا عاشق افرادی میشویم که به ما آسیب میزنند؟!