پست‌‌بیوتیک چیست و چه فوایدی دارد؟

پست‌‌بیوتیک ‌ها در کنار پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها جزو مفیدترین مواد شناخته شده برای سلامت روده محسوب می‌شوند. دکتر ویل بولزویچ، متخصص گوارش در این باره می‌گوید: «زمانی که شما پروبیوتیک یا پری‌بیوتیک مصرف می‌کنید، این دو در چرخه‌ی گوارش در نهایت به پست‌بیوتیک تبدیل می‌شوند و هدف از مصرف این مواد هم در واقع تولید مقداری پست‌بیوتیک در بدن است.»

مسئله‌ی سلامت روده اخیراً به یکی از مباحث داغ در حوزه‌ی پزشکی و سلامت تبدیل شده است. احتمالاً شما هم در مورد فواید نوشیدن کامبوچا و کفیر یا خوردن غذاهای سرشار از پروبیوتیک برای سلامت روده، مطالبی خوانده یا شنیده‌اید. یا حتی اگر در این مورد بیشتر مطالعه کرده باشید حتماً مطالبی در مورد ارتباط روده و ذهن خوانده‌اید. با این حال امروز می‌خواهیم در مورد موضوعی جدید در حوزه‌ی سلامت روده صحبت کنیم که احتمالاً هنوز چیزی در مورد آن نشنیده‌اید: پست‌بیوتیک‌ها.

پست‌‌بیوتیک چیست و چه تفاوتی با پروبیوتیک دارد؟

با وجود اینکه در چند سال اخیر اطلاعات زیادی در مورد پروبیوتیک‌ها تولید و منتشر شده است، اما هنوز بسیاری از مردم اطلاعات چندانی از پری‌بیوتیک‌ها و پست‌بیوتیک‌ها و نحوه‌ی عملکرد این دو ندارند. پروبیوتیک‌ها در واقع باکتری‌های مفیدی هستند که در دستگاه هاضمه تکثیر می‌شوند و به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک زیادی می‌کنند. پروبیوتیک‌ها در واقع از پری‌بیوتیک‌ها تغذیه می‌کنند. پری‌بیوتیک‌ها به آن‌ها کمک می‌کنند تا از طریق فرآیند تخمیر به حیات خود ادامه داده و تولید مثل کنند.

اما پست‌‌بیوتیک چیست؟ پست‌بیوتیک‌‌ها در واقع محصول جانبی فرآیند تخمیر انجام شده توسط پروبیوتیک‌ها هستند. در واقع وقتی که پروبیوتیک‌ها برای رشد و نمو از انواع خاصی از مولکول های فیبر تغذیه می کنند، «مواد زائدی» از خود به جای می‌گذارند که در حالت کلی به عنوان پست‌‌‌بیوتیک شناخته می‌شوند. ممکن است عنوان «ماده‌ی زائد» چندان جالب به نظر نرسد، اما تحقیقات صورت گرفته روی همین مواد نشان داده که آن‌ها نقش مهمی را در سلامت روده ایفا می‌کنند.

اگرچه هنوز اطلاعات محققین در مورد تاثیرات مثبت پست‌بیوتیک بر هموستاز کامل نیست اما چنین به نظر می‌رسد که آن‌ها از طریق فعالیت‌های ضد بیماری‌زا و کمک به رشد باکتر‌های مفید به تنظیم میکروبیوتای بدن کمک می‌کنند. علاوه بر این به نظر می‌رسد که پست‌بیوتیک‌ها با تاثیرات انطباقی خود به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند که با تغییرات باکتریایی روده سازگار شود.

تحقیقات بر روی پست‌بیوتیک‌ها نشان داده که مصرف مستقیم پست‌بیوتیک در قیاس با پروبیوتیک می‌تواند مزایای بیشتری داشته باشد. پست بیوتیک حاوی هیچ نوع ترکیب باکتریایی مضری نیست؛ به لحاظ سلامت و پزشکی ماده‌ای بسیار ایمن و بی ضرر تلقی می‌شود؛ نیازی به رشد باکتریایی یا کُلونی سازی در بدن فرد مصرف کننده ندارد و در قیاس با پروبیوتیک می‌توان آن را با غلظت بسیار پایین‌تری مصرف کرد؛ علاوه بر اینکه پست‌بیوتیک‌ها حاوی مقادیر بیشتری از اجزای فعال هستند.

مزایای بالقوه‌ی پست‌‌بیوتیک چیست؟

مساله اینجاست که پست‌بیوتیک هنوز جزو اکتشافات تازه‌ی حوزه‌ی پزشکی و بیولو‌ژی محسوب می‌شود و تحقیقات زیادی بر روی مزایای آن صورت نگرفته است. حتی هنوز بر سر تعریف این اصلاح نیز اختلافاتی وجود دارد. اما تحقیقاتی که تا به اینجا صورت گرفته ‌است، نشان دهنده‌ی برخی از مزایای پست‌‌بیوتیک‌ها هستند.

۱. پست‌‌بیوتیک به رشد باکتری‌های مفید یعنی پروبیوتیک‌ها کمک می‌کند

پست‌بیوتیک‌ها در طی فرآیندهای متابولیکی که توسط باکتری‌های اسید لاکتیک انجام‌ می‌شود، تولید می‌شوند. آن‌ها علاوه بر کمک به رشد و نمو پروبیوتیک‌ها، می‌توانند قسمتی از فعالیت‌های پروبیوتیک‌ها را در بدن تقلید کنند. باکتری‌های اسید لاکتیک که توسط پست‌بیوتیک‌ها پشتیبانی می‌شوند، مزایای زیادی را برای میکروبیوم بدن به همراه دارند، از جمله کمک به دفع فلزات سنگین از بدن و کاهش حضور ویروس‌ها و سموم.

یکی از مهمترین مزایای استفاده از پست‌ بیوتیک‌ها بجای پروبیوتیک‌ها این است که پست‌بیوتیک‌ها به خوبی می‌توانند اثرات مفید و درمانی پروبیتیک‌ها را در بدن تقلید کنند؛ در حالی که خطر تجویز میکروارگانیسم‌های زنده مثل پروبیوتیک و پری‌بیوتیک را برای بیمارانی که نمی‌توانند آن‌ها را تحمل کنند، ندارند، مثل بیمارانی که دچار سد روده‌ی نابالغ‌اند یا دچار اختلالات سیستم ایمنی هستند.

علاوه بر این برخی از شواهد نشان می‌دهد که باکتری‌های پروبیوتیکی که در اثر گرما در دستگاه گوارش از بین‌ می‌روند، می‌توانند به عنوان پست‌بیوتیک عمل کنند. به نظر می رسد این میکروارگانیسم‌ها بعد از تغییر شکل به پست ‌بیوتیک ساختار خود را حفظ کرده و همچنان بر روی فرد میزبان اثرات مفیدی مانند تسریع در رشد بافت پوششی روده و بهبود آن دارند.

۲. پست‌‌بیوتیک حضور عوامل بیماری‌زا مضر در بدن را کاهش می‌دهد

در بدن انسان هم باکتری‌های مفید زندگی می‌کنند هم باکتری‌های مضر. برخی از مواد طبیعی از جمله برخی از گیاهان و سبزیجات دارای خاصیت ضد میکروبی هستند و به کاهش باکتری‌های مضر در بدن کمک می‌کنند، در نتیجه از بروز عفونت و بیماری جلوگیری می‌کنند. محققان بر این باورند که پست‌بیوتیک‌ها از توانایی ضد میکروبی مشابهی برخوردارند، به همین دلیل حدس می‌زنند که پست‌بیوتیک‌ها جایگزین مناسبی برای خیلی از داروها برای تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر عوامل بیماری‌زا شوند.

برخی از عوامل بیماری‌زایی که ممکن است پست‌بیوتیک قادر به کاهش آن‌ها باشد شامل لیستریا مونوسیتوژنز، کلوستریدیوم پرفرنژنس، سالمونلا انتریکا و اشریشیا کُلی هستند.

۳. پست‌‌بیوتیک‌ها به بهبود بیماری‌های التهابی و کاهش سطح استرس اکسیداتیو کمک می‌کنند

مطالعات نشان داده است که باکتری‌های پروبیوتیک از جمله لاکتوباسیلوس کازئی، باعث تولید انواع خاصی از پست‌بیوتیک‌ها می‌شوند که باهم به تعدیل پاسخ‌های التهابی/ایمنی کمک می‌کنند. مطالعات نشان داده که برخی دیگر از پست‌بیوتیک‌ها، مانند اسیدهای چرب استات، بوتیرات و پروپیونات باعث کاهش تولید گونه‌های فعال اکسیژن، تنظیم آپوپتوز و کاهش التهابات در بدن می‌شوند.

با توجه به توانایی پست‌بیوتیک‌ها در کاهش التهاب‌، می‌توان آن‌ها را درمان جایگزین مناسبی برای بیماری‌های التهابی در نظر گرفت. پروبیوتیک‌ها و پست‌بیوتیک‌ها می‌توانند علاوه بر کاهش التهاب، به درمان علایم سندروم روده‌ی تحریک پذیر و التهاب روده نیز کمک کنند. در حقیقت پست‌بیوتیک‌ها می‌توانند یک گزینه مطمئن برای درمان بیماران مبتلا به التهاب روده در مرحله حاد باشند.

۴. پست‌‌بیوتیک به کاهش قند خون و جلوگیری از دیابت کمک می‌کند

مطالعه ای که اخیراً در دانشگاه مک مَستر کانادا انجام شده است نشان می دهد که مصرف پست‌بیوتیک‌ها باعث کاهش سطح قند خون در افراد چاقی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، می‌شود. به نظر می‌رسد که پست‌بیوتیک‌ها اثرات ضد دیابت دارند، به این خاطر که باعث بهبود سطح ترشح و استفاده‌ی بدن از انسولین می‌شوند. تحقیقات نشان داده که مکانیسم عملکرد پست‌بیوتیک‌ها شامل کاهش التهاب بافت چربی و همچنین کاهش مقاومت به انسولین در کبد است.

در طی یک آزمایش به تعدادی موش نوعی پست‌بیوتیک به نام مورامیل دیپپتید تزریق شد، التهاب بافت چربی و حساسیت انسولینی در این موش‌ها پس از تزریق پست‌بیوتیک به طرز مشهودی کاهش یافت. بر اساس یافته های این مطالعه، برخی از پست‌بیوتیک‌ها به عنوان «حساس کننده‌ی انسولینی» با اثرات محافظتی مختلف در بیماران چاق یا دیابتی در نظر گرفته می شوند.

چگونه می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که به اندازه‌ی کافی پست‌‌بیوتیک در بدن ما تولید می‌شود؟

برای دریافت پست‌بیوتیک به اندازه‌ی کافی باید با مصرف پری‌بیوتیک‌ها، پروبیوتیک‌هایی که در بدن‌تان زندگی می‌کنند را تغذیه کنید. حتما می‌پرسید این کار را چگونه انجام دهید؟ جواب ساده‌ است با خوردن فیبر فراوان که بهترین منبع پری‌بیوتیک‌ است.

فیبرها اغلب به این دو گروه اصلی تقسیم می شوند: فیبرهای محلول و فیبرهای غیر محلول که باید هر دو نوع آن در تغذیه‌ی شما موجود باشد. برای اطمینان از دریافت کافی هر دو نوع فیبر فقط کافی است انواع مختلفی از گیاهان را به طور روزانه مصرف کنید. خوردن روزانه‌ی فیبر نه تنها به تولید پست‌بیوتیک در بدن شما کمک می‌کند بلکه باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش هم می‌شود؛ همینطور سلامت روده، هضم بهتر غذاها و کاهش سطح کلسترول خون.