۹ عامل اصلی که طول عمر ما را تعیین می‌کنند

به واسطه پیشرفت‌های پزشکی و بهبود سبک زندگی در یک قرن گذشته طول عمر انسان به مقدار قابل توجهی افزایش یافته است. نه تنها متوسط امید به زندگی از سال ۱۹۰۰ تا به امروز افزایش یافته است، بلکه تعداد بیشتری از افراد کهن‌سالی را تجربه می‌کنند، که تا حدود زیادی ناشی از کاهش شدید نرخ مرگ و میر نوزادان است و توسعه‌ی دانش و تجهیزات پزشکی است.

امید به زندگی که زمانی در ایالات متحده ۶۵ سال بود اکنون به حدود ۸۴ سال افزایش یافته و این مقدار در ژاپن حدود ۸۶ سال است. طبق آمارهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، امید به زندگی در استرالیا، کانادا و انگلستان بین ۸۴ تا ۸۶ سال است.

در کنفرانس بین‌المللی صنعت بازنشستگی که در اوایل سال ۲۰۲۰ در بوستون برگزار شد، جزئیات روند زندگی و عوامل مؤثر بر طول عمر مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این کنفرانس ابزاری جدید برای سنجش طول عمر ارائه شد که برای کمک به مشاوران بیمه در تخمین مدت زمان بازنشستگی افراد و با هدف برنامه‌ریزی مالی مؤسسات بیمه‌ای در نظر گرفته شده است. آن‌ها در این کنفرانس اعلام کردند که طبق تحقیقات صورت گرفته میزان امید به زندگی احتمالاً در آینده همچنان بیشتر خواهد شد، اما با سرعت کمتری نسبت به گذشته.

در کنفرانس بوستون همچنین چندین فاکتور ارزیابی در رابطه با مرگ و میر ارائه شد که تعیین می‌کردند یک فرد آیا تا سطح امید به زندگی متعارف آن جامعه زندگی می‌کند یا بیشتر از آن. عوامل متعددی بر مرگ و میر تأثیر می‌گذارد و در برنامه‌ریزی‌های مالی برای بازنشستگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

در ادامه‌ی این مقاله ۹ عامل محیطی و مرتبط با سلامت که در کنفرانس فوق ارائه شد و طول عمر انسان را تعیین می‌کنند مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند. برای آشنایی با این عوامل با ما همراه باشید.

تعریف طول عمر و امید به زندگی

اصطلاح «طول عمر» گاهی اوقات به عنوان مترادف «امید به زندگی» استفاده می‌شود. با این حال، اصطلاح طول عمر گاهی اوقات در ارجاع سن افراد کهن‌سال یک جامعه به کار برده می‌شود، در حالی که امید به زندگی یک اصطلاح آماری است که به میانگین طول عمر کل اعضای یک جامعه اشاره دارد.

«امید به زندگی در بدو تولد» در طی قرن گذشته به دلیل عوامل مختلفی از جمله کاهش مرگ و میر نوزادان، افزایش سطح استانداردهای زندگی، بهبود سبک زندگی و آموزش و همچنین پیشرفت در زمینه بهداشت و پزشکی، به سرعت افزایش یافته است.

توسعه اقتصادی و بهبود برخی شرایط محیطی (به عنوان مثال در بسیاری از مناطق شهری)، بهبود سبک زندگی، پیشرفت در زمینه بهداشت و درمان و پزشکی، از جمله کاهش مرگ و میر نوزادان، منجر به افزایش مداوم امید به زندگی هنگام تولد در طول قرن گذشته شده است.

از عوامل مهم در تعیین میزان امید به زندگی افراد می‌توان به جنسیت، ژنتیک، دسترسی به مراقبت‌های پزشکی، بهداشت، رژیم غذایی و تغذیه، ورزش، سبک زندگی و میزان برخورد با جرم و جرائم اشاره کرد.

مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد که طول عمر بر اساس دو عامل اصلی، ژنتیک و انتخاب سبک زندگی تعیین می‌شود.

مطالعات صورت گرفته بر روی دوقلوها نشان می‌دهد که تقریباً ۲۰-۳۰٪ از طول عمر یک فرد مربوط به ژنتیک او است، بقیه‌ی طول عمر او به رفتارهای فردی و عوامل محیطی او که می‌تواند تغییر کند، بستگی دارد.

علاوه بر این، تحقیقات نشان داده که سبک زندگی تقریباً هیچ تأثیری در سلامتی و طول عمر افراد بعد از ۸۰ سالگی ندارد و تقریباً همه چیز در سنین بالا به عوامل ژنتیکی بستگی دارد.

چرا زنان بیشتر از مردان عمر می‌کنند؟

به‌طور معمول زنان بیش از مردان زندگی می‌کنند و این مسأله در زمان‌های قبل از ظهور عصر صنعتی هم صادق بود.

دلایل این امر شامل جثه‌های کوچک‌تر (و در نتیجه فشار کمتر بر قلب)، سیستم ایمنی قوی‌تر (به این خاطر که تستسترون در بدن مردان به عنوان یک سرکوب‌کننده سیستم ایمنی عمل می‌کند) و اینکه زنان تمایل کمتری به انجام فعالیت‌های جسمی خطرناک دارند.

همچنین یک نظریه مطرح شده است که طول عمر بیشتر زنان یک دلیل تکاملی هم دارد و آن مراقبت از نوه‌ها و نتیجه‌ها است.

در ادامه به بررسی ۹ عاملی که طول عمر انسان را تعیین می‌کنند، می‌پردازیم:

۱. جنسیت

طبق تحقیقات صورت گرفته، میزان مرگ و میر زنان در هر سنی کمتر از مردان است. زنان به طور متوسط بیشتر از مردان عمر می‌کنند.

امید به زندگی کلی مردان آمریکایی در حال حاضر ۷۶.۴ سال و این مقدار برای مردان ۶۵ ساله، ۸۲.۹ سال است. امید به زندگی کلی زنان ایالات متحده ۸۱.۲ سال و برای زنان ۶۵ ساله ۸۵.۵ سال است.

برخی مطالعات این شکاف را تا حدی ناشی از رفتارهای پرخطر در مردان می‌دانند که ممکن است منجر به افزایش میزان تصادفات شود.

۲. ژنتیک

به نظر می‌رسد که ارتباط مستقیمی بین عوامل ژنتیکی و میزان مرگ و میر وجود دارد. بر اساس اعلام مرکز کنترل بیماری‌های ایالات متحده، ژنتیک می‌تواند در بروز ۹ مورد از ۱۰ علت اصلی مرگ نقش داشته باشد. ۱۰ علت اصلی مرگ و میر شامل موارد زیر است:

  • بیماری‌های قلبی
  • سرطان
  • بیماری مزمن تنفسی تحتانی
  • تصادفات
  • سکته یا بیماری عروق مغزی
  • بیماری آلزایمر
  • دیابت
  • آنفلوانزا و ذات‌الریه
  • بیماری کلیوی
  • خودزنی یا خودکشی عمدی

۳. شرایط قبل از تولد و کودکی

شرایط نامناسب در رحم، در بدو تولد و در اوایل کودکی با میزان مرگ و میر بالاتر حتی در سنین بالا نیز همراه است. محققان تأثیر شرایط اولیه کودکی را بر طول عمر مورد بررسی قرار داده‌اند که شامل این موارد است: رشد کودک در محیط شهری یا محیط روستایی و مزرعه بر طول عمر او تأثیر می‌گذارد و همچنین اینکه رشد در برخی از مناطق جغرافیایی با تفاوت در میزان امید به زندگی در ارتباط است.

۴. تحصیلات

سطح تحصیلات بالاتر با وضعیت اقتصادی-اجتماعی بالاتر و هر دو این موارد با افزایش طول عمر مرتبط هستند.

برای کسانی که دارای مدرک لیسانس یا بالاتر هستند، امید به زندگی در سن ۲۵ سالگی برای مردان ۱.۹ سال و برای زنان ۲.۸ سال افزایش یافته است. به طور متوسط، یک مرد ۲۵ ساله و بدون دیپلم دبیرستان، امید به زندگی‌اش ۹ سال کمتر از مردی با مدرک لیسانس یا مدارک بالاتر است. زنانی که صرفاً دیپلم دبیرستان دارند نیز امید به زندگی‌شان ۸.۶ سال کمتر از همتایان خود با مدرک لیسانس یا بالاتر هستند.

بر اساس داده‌های موجود، مقاطع تحصیلی بالاتر نیز با سطح پایین‌تر چاقی و مصرف دخانیات کمتر ارتباط دارد که ممکن است با طول عمر بیشتر ارتباط داشته باشد.

۵. وضعیت اقتصادی-اجتماعی

سطح اقتصادی-اجتماعی فرد، میزان امید به زندگی او را تعیین می‌کند. وضعیت اقتصادی-اجتماعی می‌تواند توانایی فرد در دستیابی به مراقبت‌های پزشکی لازم و مشارکت وی در عادات سبک زندگی سالم مانند ورزش بیشتر، مصرف کمتر سیگار و حفظ وزن متعادل را تحت تأثیر قرار دهد.

۶. وضعیت تأهل و طول عمر

میزان مرگ و میر افراد متأهل کمتر از کسانی است که هرگز ازدواج نکرده‌اند، طلاق گرفته‌اند یا بیوه شده‌اند. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که ازدواج یا روابط متعهدانه می‌تواند سلامت قلب را بهبود بخشد، به کاهش حس انزوا و تنهایی که می‌تواند بر سلامت روان تأثیر منفی بگذارد، کمک کند و افراد را به انتخاب‌های سالم‌تر مانند ملاقات منظم با دکتر و ترک عادت‌های ناسازگار ترغیب کند.

۷. قومیت / وضعیت مهاجرت

محققان داده‌های مربوط به قومیت و سطح امید به زندگی را مورد بررسی قرار داده‌اند. طبق داده‌های موجود، امید به زندگی در میان مردم اسپانیایی تبار (چه زن و چه مرد) بالاترین مقدار ممکن است. میزان امید به زندگی هم از ۷۱.۷ سال برای مردان سیاه‌پوست غیر اسپانیایی تا ۸۳.۷ سال برای زنان اسپانیایی متغیر بود.

قومیت یا وضعیت مهاجرت نیز می‌تواند با وضعیت اقتصادی-اجتماعی فرد مرتبط باشد. به نظر می‌رسد میزان مرگ و میر در افراد مهاجر به دلیل تفاوت در میزان متوسط مرگ و میر بین کشور میزبان و کشور مبدأ متفاوت باشد.

۸. سبک زندگی و طول عمر

از لحاظ تاریخی، عوامل مرتبط با سبک زندگی که بر میزان مرگ و میر تأثیر می‌گذارد شامل رژیم غذایی ناسالم، ورزش ناکافی، مصرف دخانیات، استفاده بیش از حد از الکل، رفتارهای پرخطر، ایمنی غذا، ایمنی محل کار و ایمنی وسایل نقلیه موتوری است. امروزه، مهم‌ترین عامل مرتبط با سبک زندگی که بر مرگ و میر تأثیر می‌گذارد، چاقی است. تقریباً ۵ درصد بزرگ‌سالان بسیار چاق در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که در سال ۱۹۶۲ حدود ۱ درصد این‌گونه بودند. امروزه بیش از ۳۰ درصد افراد چاق در نظر گرفته می‌شوند. این مقدار در سال ۱۹۶۲ تنها ۱۳ درصد بود. علاوه بر این تقریباً ۷۰ درصد بزرگ‌سالان امروزه اضافه وزن دارند، در حالی که در سال ۱۹۶۲ این مقدار حدود ۴۶ درصد بود.

۹. فناوری پزشکی و طول عمر

پیشرفت در پزشکی و فناوری پزشکی تأثیر عمده‌ای در افزایش طول عمر داشته است. توسعه آنتی‌بیوتیک‌ها و واکسیناسیون و همچنین بهبود فناوری‌های تصویربرداری، جراحی، مراقبت‌های قلبی و پیوند اعضا، همگی به بالاتر رفتن متوسط امید به زندگی کمک کرده‌اند.

آیا انسان‌ها در آینده بیشتر زندگی می‌کنند؟

نظر پژوهشگران در مورد طول عمر انسان در آینده این است که امید به زندگی اوایل دهه ۲۰۵۰ به بالای ۸۰ سال (از ۷۷.۸۵ در سال ۲۰۰۶) برای همگان می‌رسد و در اواخر این دهه به مقدار ۹۰ سال خواهد رسید و پیشرفت‌های عمده علمی معطوف به کاهش نرخ پیری در انسان خواهد شد، در مقابل تکنولوژی امروزی که صرفاً هدفش درمان اثرات پیری است. با این حال، افزایش میزان بیماری‌های مرتبط با سبک زندگی، مانند چاقی، دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی، ممکن است این روند سعودی افزایش سطح امید به زندگی در کشورهای پیشرفته را به شدت کند یا معکوس کند.

برخی معتقدند که فناوری نانو مولکولی طول عمر انسان را به میزان بسیار زیادی افزایش خواهد داد. اگر بتوان با این فناوری‌ها میزان افزایش طول عمر را به سطح دوازده ماه در سال رساند، آن‌وقت می‌توان از آن به عنوان جاودانگی بیولوژیکی مؤثر نام برد که هدفش رساندن انسان به جاودانگی است.