Mim.Qorbani@Gmail.com - @Theeastindia
تفاوت بین اصول و ارزش‌ها چیست؟
تفاوت بین اصول و ارزش‌ها چیست؟ همه‌ی ما روزانه شاید بارها با این دو کلمه برخورد کنیم، اما عده‌ی زیادی هستند که نمی‌دانند معنا و کاربرد هر کدام از آن‌ها چیست و این دو چه تفاوتی با هم دارند.
ارزش‌ها و اصول هر دو برای درک ما از رفتار انسانی و ارزیابی پیامدهای آن بسیار مهم هستند. اگرچه این دو اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند، اما در واقع آن‌ها مفاهیم یکسانی نیستند.
به نظر شما این دو اصطلاح از کجا آمده‌اند؟ و تفاوت آن‌ها باهم چیست؟ جواب این پرسش می‌تواند آرامش و هماهنگی عمیقی را بر زندگی شما حکم‌فرما کند و تعارضات درونی و بیرونی شما را به حداقل میزان ممکن خود برساند.
در ادامه‌ی این مقاله، ما ابتدا به تشریح این دو اصطلاح می‌پردازیم و بعد تفاوت‌های آن‌ها را با هم بررسی می‌کنیم. در پایان هم به نقش و کاربرد هر یک از این مفاهیم در زندگی روزمره خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
اصول چیست؟
معمولاً شما همه‌جا کلمه‌ی «راهنما» را بعد از کلمه‌ی اصول می‌بینید، اما دلیل این مسأله چیست؟ اصول در واقع رفتار شما را هدایت و راهنمایی می‌کنند، اما تنها به شرطی که ارزش‌های درونی شما با اصولی که قصد هدایت رفتار شما را دارند مطابقت داشته باشند.
در اینجا چند نکته وجود دارد که باید در مورد اصول بدانید:
- آن‌ها با گذشت زمان تغییر نمی‌کنند.
- آن‌ها با ارزش‌هایی که برای شما مهم هستند مطابقت ندارند.
- آن‌ها مستقل از ادیان و سیستم اعتقادی فردی هستند.
ارزش چیست؟
به زبان ساده، ارزش‌های شما «چرایی» شما هستند. دلایلی که باعث می‌شود آنچه را که انجام می‌دهید، انجام دهید و به شکل خاصی که مختص به خودتان هست، فکر کنید. ارزش‌ها در واقع بخشی از سیستم هدایت درونی شما هستند.
از نظر علم، ارزش‌ها فرآیندهای ذهنی‌ای هستند که هم شامل حوزه‌ی شناختی و منطقی شما می‌شوند و هم شامل حوزه‌ی عاطفی؛ یعنی هم تفکرات شما و هم احساسات شما.
در حقیقت ملاک اثرگذاری و کارایی ارزش‌ها این است که در عمل قابلیت اجرا داشته باشند. صرف گفتن اینکه ارزش‌های شما شامل صداقت، شجاعت و پشتکار است ولی اقدامات شما خلاف این را نشان دهد، کافی نیست.
چه چیزهای دیگری باید در مورد ارزش‌ها بدانید؟
- آن‌ها ملاک‌هایی شخصی و ذهنی هستند.
- آن‌ها می‌توانند با گذشت زمان تغییر کنند.
- ارزیابی درستی آن‌ها بستگی به همسویی آن‌ها با اصول دارد.
عادات رفتاری و اقداماتی که شما انجام می‌دهید بیشتر از هر چیز دیگر در مورد ارزش‌های شما صحبت می‌کنند و بیان کلامی آن‌ها معمولاً ملاک معتبری برای سنجش ارزش‌های فرد نیست.
۷ تفاوت اصلی بین اصول و ارزش‌ها
در مقایسه‌های مختلفی که بین ارزش‌ها و اصول گرفته، عموماً توضیحات گیج‌کننده‌ای ارائه می‌شود که باعث می‌شود آن‌ها بیشتر شبیه هم به نظر برسند، تا اینکه متفاوت باشند.
هفت تفاوت زیر می‌تواند به شما در تفکیک ذهنی این دو مفهوم کمک کند.
۱. ارزش‌ها بر رفتار شما حاکم هستند، اما اصول بر پیامدها
ارزش‌های شخصی شما رفتار شما را هدایت می‌کنند و عادات انتخابی شما را تعیین می‌کنند. ارزش‌های قدیمی‌تر و درونی‌سازی شده عموماً بیشتر از آن مواردی که آن‌ها را تحسین می‌کنید اما هنوز آن‌ها را در وجود خود درونی نکرده‌اید، بر شما تأثیر می‌گذارند.
از سوی دیگر، اصول بیشتر به پیامدهای اعمال شما مربوط می‌شود؛ از محکومیت و تحسین گرفته تا مجازات و پاداش.
هرچه ارزش‌های شما و رفتارهای ناشی از آن‌ها با اصول همگانی و اجتماعی فاصله‌ی بیشتری داشته باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که به خاطر آن‌ها قضاوت و یا حتی مجازات شوید.
۲. مقادیر مثل نقشه هستند اما اصول مثل قلمرو
ارزش‌ها به شما کمک می‌کند تا در سرزمینی که در آن زندگی و فعالیت می‌کنید، حرکت کنید. اما اصول جزء ذاتی خود سرزمین هستند؛ یعنی کل جهان شما و بسیاری از قوانین حاکم بر آن.
اصول پیش از حضور شما در این سرزمین وجود داشته‌اند و با رفتن شما هم خدشه‌ای بر آن‌ها وارد نمی‌شود. در واقع شما در ایجاد یا حفاظت از آن‌ها نقشی ندارید و اگر ارزش‌های شما با آن اصول همخوانی نداشته باشد، نقشه‌ها و سیستم‌های هدایت شما با مشکل مواجه می‌شود.
۳. ارزش‌ها مفاهیمی ذهنی و احساسی هستند اما اصول مفاهیمی عینی و واقعی هستند
ارزش‌های شما بستگی به انتخاب‌هایی دارد که در زندگی‌تان انجام داده‌اید و همینطور ترجیحات شخصی شما و آن چیزهایی که از دیگران آموخته‌اید.
اما اصول مستقل از تجربه و ترجیحات ذهنی است. این موارد که بر اساس واقعیت‌ها یا حقایق جهان‌شمول شکل گرفته‌اند، کاملاً عینی و غیرقابل‌انکار هستند.
هر باوری که داشته باشید و هرگونه که رفتار کنید، اصول همیشه ثابت و یکسان هستند.
۴. ارزش‌ها مفاهیمی شخصی هستند اما اصول قواعدی جهانی هستند
ارزش‌های شما متعلق به شماست. هنگامی که ارزش‌هایی را که برای شما ارزشمند است شناسایی کردید، در واقع بر مبنای سلیقه و احساس خودتان قواعد و چهارچوبی شخصی برای خودتان تعریف کرده‌اید. ارزش‌های شما همان مواردی هستند که شما می‌خواهید در شخصیت شما وجود داشته باشند. ولی باید توجه داشت این ارزش‌ها در مورد هر انسان به شکلی متفاوت و متغیر است و لزوماً دو نفر با یک چهارچوب ارزشی واحد وجود ندارند.
اصول اما قواعدی جهانی هستند و ارتباطی با تمایلات شخصی، باورها یا قواعد اخلاقی ندارند اما بر هر سه مورد تأثیر می‌گذارند.
هرچه ارزش‌های فردی در یک جامعه با اصول همگانی و جهان‌شمول مطابقت بیشتری داشته باشد، به احتمال زیاد آن جامعه منسجم‌تر بوده و ساختارهای حمایتی فردی و اجتماعی در آن پویاتر عمل می‌کنند.
۵. ارزش‌ها مفاهیمی داخلی هستند اما اصول مفاهیمی خارجی
ارزش‌ها در درون فرد شکل می‌گیرند و در همان‌جا به عنوان بخشی از سیستم هدایت داخلی شما تثبیت می‌شوند. در واقع چهارچوب ارزشی شما فقط در درون شما وجود دارد.
ممکن است شخص دیگری برخی از ارزش‌های مشابه با شما را داشته باشد، اما چهارچوب ارزشی منحصر به فرد او و اولویت‌بندی ارزشی آن فرد احتمالاً با نظام ارزشی شما خیلی متفاوت خواهد بود.
اصول برای شما و به طور کلی برای همه‌ی افراد قواعدی بیرونی است. آن‌ها در خارج از ذهن و قلب شما جای دارند و اراده‌ی شما بر آن‌ها تأثیری ندارد.
۶. ارزش‌ها توسط شخص انتخاب می‌شوند اما اصول انتخابی نیستند
شما ارزش‌های خود را در زندگی‌تان انتخاب می‌کنید یا تحت تأثیر شخص دیگری از آن‌ها الگوبرداری می‌کنید و آن‌ها را می‌پذیرید. ضمن اینکه می‌توانید با گذشت زمان، برخی ارزش‌های قدیمی خود را به نفع ارزش‌های تازه آموخته‌شده کنار بگذارید.
اما اصول قابل انتخاب نیستند، آن‌ها مستقل از اراده و درک شما همیشه و برای همه انسان‌ها وجود داشته‌اند. شما صرفاً می‌توانید ارزش‌هایی را انتخاب کنید که با آن‌ها مطابقت داشته باشد، اما نمی‌توانید خود اصول را تعیین یا انتخاب کنید.
در واقع شما می‌توانید با انتخاب ارزش‌های منطبق با اصول جهان‌شمول در صلح و آرامش با این اصول زندگی کنید. کارکرد اصلی ارزش‌ها رساندن شما به همین انطباق و یکپارچگی با اصول جهانی است.
۷. ارزش‌ها می‌توانند تأثیر مخربی داشته باشند، اما اصول این‌گونه نیستند
ارزش‌ها مبتنی بر حس درونی تشخیص درست و غلط نیستند. ارزش‌های شما بر اعمال شما حاکم است، حتی اگر اعمال شما بیشتر منجر به ضرر و زیان و آسیب شوند.
ارزش‌هایی که با اصول جهانی مانند عدالت، برابری و نوع‌دوستی (یعنی نگرانی برای رفاه دیگران) مطابقت ندارند غالباً سمی و دارای آثار مخربی هستند.
از طرف دیگر اصول نمی‌توانند مخرب باشند. این انحراف یا سرپیچی از آن اصول است که غالباً مشکلاتی را که با آن روبرو هستیم ایجاد می‌کند.
نمونه‌هایی از اصول
به رسمیت شناختن اصول جهانی و اطلاع از اینکه آن‌ها غیر قابل تغییر هستند کافی نیست. هر چند فرد اگر اطلاع نداشته باشد که آن‌ها چه هستند، نمی‌تواند ارزش‌های خود را با آن‌ها همسو کنید.
اما چند نمونه از اصول:
- عدالت: اکثر مردم از نقض فاحش حقوق ذاتی خود و همچنین نابرابری فاحش ثروت و فرصت‌ها، آزرده‌خاطر می‌شوند.
- برابری: هر انسان از حقوقی مشابه با دیگر انسان‌ها برخوردار است و باید از این حقوق محافظت شود و هر فرد باید به منابع و خدماتی که نیاز دارد دسترسی برابر و یکسانی داشته باشد.
- جامعه: هر یک از ما مسئول تأثیر رفتار و گفتار خود بر افراد دیگر جامعه هستیم.
عواقب نقض اصول:
- نتیجه‌ی طبیعی عدم صداقت، از دست دادن اعتماد دیگران است.
- نتیجه‌ی رفتارهای غیرقانونی دستگیری، محکومیت و زندان است.
- نتیجه‌ی قابل پیش‌بینی بی‌عدالتی، اعتراض یا انقلاب است.
نمونه‌های از ارزش‌ها
اگر در مورد ارزش‌های شخصی خود مطمئن نیستید، برای شناسایی آن‌ها می‌توانید دو کار انجام دهید:
۱. به ارزش‌هایی فکر کنید که وقتی آن‌ها را در وجود شخص دیگری می‌بینید برای شما خاصیت دافعه و منزجرکننده دارند: دقیقاً نقطه‌ی مخالف این ارزش‌ها احتمالاً همان مواردی هستند که شما آن‌ها را دوست دارید.
به عنوان مثال، اگر یکی از ارزش‌های شما صداقت باشد، تحمل کسی که دروغ می‌گوید برایتان سخت‌تر است، مخصوصاً وقتی دیگران را برای محافظت از خود سرزنش می‌کنند.
۲. اقداماتی که در زندگی انجام داده‌اید و باعث غرور شما شده‌اند را بررسی کنید: به بهترین لحظات خود و کارهایی که انجام داده‌اید با وجود چالش‌هایی که با آن روبرو شدید، فکر کنید. شما ارزش‌های خود را در آن اقدامات و همچنین در عاداتی که برایتان اهمیت دارند پیدا خواهید کرد.
به عنوان مثال، اگر به نحوه برخورد خودتان با یک فرد قلدر در محل کارتان افتخار می‌کنید و او را به دلیل رفتارهای سمی‌اش بازخواست می‌کنید، بدون شک شجاعت و صراحت جزو ارزش‌های اخلاقی شما هستند.
نکته‌ی پایانی
اکنون که تفاوت‌های این دو را آموخته‌اید، می‌توانید به هر کسی که از شما می‌پرسد «تفاوت بین ارزش‌ها و اصول شخصی چیست؟» پاسخ قانع‌کننده‌ای ارائه دهید.
اگر در مورد ارزش‌های شخصی خود مطمئن نیستید، این پست می‌تواند به شما کمک کند که آن‌ها را کشف کنید و متوجه شوید که آن‌ها از کجا آمده‌اند؟
کدام یک از این ارزش‌ها را به صورت آگاهانه انتخاب کردید؟ و کدام موارد را از روی رفتار افرادی که به آن‌ها اعتماد دارید و آن‌ها را تحسین می‌کنید الگوبرداری کرده‌اید؟ همچنین اینکه این ارزش‌ها چقدر به شما و افرادی که دوستشان دارید خدمت کرده‌اند؟
در نهایت، ارزش‌های شخصی به شما کمک می‌کنند تا زمانی که با اصول جهانی مطابقت داشته باشید، رشد و توسعه‌ی فردی را تجربه کنید.
مطلبی دیگر از این انتشارات
۷ نکتهای که هر نویسنده باید درباره زبانشناسی بداند (کارگاه نویسندگی خلاق ۶)
مطلبی دیگر از این انتشارات
رفتارهای خودمخرب کدامند و چگونه می‌توانید آن‌ها را متوقف کنید؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
تمام نکاتی که در مورد «اختلال وسواس فکری-عملی» (OCD) نمیدانید!