آیا سرم حقیقت‌ (داروی اعتراف‌گیری) واقعیت دارد؟

اصطلاح سرم حقیقت (Truth Serum) یا داروی اعتراف‌گیری به گروهی از داروهای روان‌گردان و بینش‌گردان اطلاق می‌شود که امکان دروغ گفتن را از فرد مصرف‌کننده سلب می‌کنند. در واقع برخی از داروها قابلیت تأثیرگذاری روی فرایندهای پردازشی مغز را به این منظور دارند، اما اثر آن‌ها معمولاً توانایی فرد را برای دروغ گفتن به طور کامل مهار نمی‌کند.

برخی از داروهای اعتراف‌گیری، مانند تیوپنتال سدیم، سرعت انتقال پیام‌های عصبی بدن را از نخاع به مغز کاهش می‌دهند. در نتیجه، انجام فعالیت‌هایی که نیاز به فرایندهای پیچیده‌ی ذهنی دارند، مانند تمرکز بر روی یک فعالیت واحد مثل راه رفتن در یک خط مستقیم یا حتی دروغ گفتن بسیار دشوار می‌شود.

در واقع شما برای دروغ گفتن نیاز به تمرکز و انجام محاسبات پیچیده‌ی ذهنی دارید و این دقیقاً همان چیزی است که سرم حقیقت از شما می‌گیرد.

این اتفاق در یک حالت دیگر هم برای انسان رخ می‌دهد. زمانی هم که انسان سرش را برای دفعات متعدد به سمت بالا و پایین حرکت بدهد وارد یک حالت خلسه می‌شود که بین هوشیاری و خواب است. در این حالت هم فعالیت‌های پیچیده‌ی ذهنی مانند دروغ گفتن برای انسان دشوار می‌شود.

اما آیا واقعا چنین داروهایی وجود دارند؟ مکانیسم اثر و تاثیرات آن‌ها روی فرد مصرف‌کننده به چه شکل است؟ و چقدر قابل اعتماد هستند؟

در ادامه‌ی این مقاله، به تمام سوالات شما در مورد داروهای اعتراف‌گیری پاسخ داده خواهد شد. شامل تاریخچه‌ی تولید و موارد مصرف این نوع داروها، انواع متداول آن، مکانیسم اثر و ایرادهای آن‌ها و همچنین آینده‌ی پیش روی این داروها. با ما همراه باشید.

دروغ گفتن و بیان حقیقت

اگر به طور معمول عادت به دروغ گفتن نداشته باشید، احتمالاً دروغ گفتن برای شما دشوارتر از بیان حقیقت است. همان‌طور که نویسنده مشهور آمریکایی مارک تواین در خاطراتش می‌نویسد: «اگر همیشه حقیقت را بگویید، دیگر لازم نیست چیزی را به خاطر بسپارید.»

با این حال، هیچ راهی وجود ندارد که بفهمیم یک نفر حقیقت را به ما می‌گوید یا نه. بررسی‌های علمی متعددی که صورت گرفته نشان می‌دهند که وقتی فردی تحت تأثیر داروهای حقیقت‌گویی است، بیشتر مستعد بیان حقیقت است تا دروغ.

این داروها عوارض جانبی دیگری نیز به همراه دارند که ممکن است شخص را وادار کند مسئله‌ای را صرفاً برای خوشحال کردن طرف مقابل به او بگوید، یعنی چیزی که لزوماً واقعیت ندارد و ساخته‌ی تخیلات او است.

علاوه بر این، داروهای اعتراف‌گیری نه تنها هیچ فایده‌ای برای فرد مصرف‌کننده به همراه ندارند، بلکه استفاده از آن‌ها تحت شرایط خاصی مثل بازجویی غیرقانونی است.

اشکال اولیه‌ی داروهای اعتراف‌گیری هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند

اصطلاح «سرم حقیقت» برای اولین بار در دهه ۱۹۲۰ میلادی مورد استفاده همگانی قرار گرفت، اما انسان‌ها از زمان امپراتوری روم می‌دانستند که در صورت مصرف مشروبات الکلی یا موارد مخدر فرد با صداقت بیشتری خودش را بروز می‌دهد. درست مثل همان ضرب‌المثل قدیمی که می‌گوید: «مستی و راستی.»

اگرچه بسیاری از اولین داروهایی که توسط سازمان سیا، پلیس و بازجویان نازی در دهه‌های ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میلادی استفاده قرار می‌گرفت، هنوز هم تولید می‌شوند و در دسترس هستند، اما کاربردهای آن‌ها به کلی تغییر کرده و معمولاً به عنوان مواد اولیه داروهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که از بیماری‌های حرکتی جلوگیری می‌کنند یا حتی به عنوان بخشی از فرایند تزریق کشنده (اعدام با تزریق سم) نیز از آن‌ها استفاده می‌شود.

در ادامه برخی از متداول‌ترین انواع داروهای حقیقت‌گویی را با هم بررسی می‌کنیم.

اسکوپولامین (Scopolamine)

اسکوپولامین در واقع از نوعی گل استخراج می‌شود. این دارو برای اولین بار در اوایل قرن بیستم توسط دکتر رابرت هاوس به عنوان یک داروی حقیقت‌گویی به جامعه‌ی پزشکی معرفی شد. اسکوپولامین اولین دارویی بود که عنوان «سرم حقیقت» به آن اطلاق شد.

در طول دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ میلادی، اداره پلیس ایالات متحده از آن برای بازجویی از مظنونان استفاده می‌کرد و در برخی موارد، قضات اجازه می‌دادند که افراد در حالی که تحت تأثیر این دارو بودند، اقدام به اعتراف یا ثبت اظهارات خود بکنند.

اسکوپولامین در زمان خودش بهترین داروی اعتراف‌گیری محسوب می‌شد، زیرا در زمان مصرف توان ثبت خاطرات و اتفاقات را نیز از فرد می‌گرفت، بنابراین آن‌ها پس از بیدار شدن از خواب چیزی به خاطر نمی‌آوردند.

این دارو از دانه‌های درختی استحصال می‌شود که مردم محلی آن را درخت «مستی» می‌نامند. اگرچه برخی از نیروهای ارتش نازی از آن در بازجویی استفاده می‌کردند، اما امروزه به عنوان مواد اولیه در تولید بسیاری از داروهایی که از بیماری‌های حرکتی و پارکینسون جلوگیری می‌کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این دارو همچنین توسط برخی از بزهکاران به عنوان دارویی برای تجاوز جنسی به قربانیان خود مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسکوپولامین را می‌توان به صورت خوراکی و معمولاً در غالب قرص مصرف کرد.

پنتوتال یا سدیم تیوپنتال (Pentothal or sodium thiopental)

سدیم پنتوتال نوعی باربیتورات است که مجموعه‌ای از داروهای تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی هستند و در اصطلاح عامیانه به آن «داونر» می‌گویند. داروهای داونر سرعت انتقال اطلاعات را به مغز به شدت کاهش می‌دهند و معمولاً به عنوان داروی مسکن، آرام‌بخش، آرام‌بخش عضلانی و برای کاهش فشار خون مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مصرف بیش از حد باربیتورات ها می‌تواند کشنده باشد که عامل مرگ برخی از افراد مشهور از جمله مریلین مونرو، جودی گارلند و جیمی هندریکس نیز بوده است. این دارو همچنین یکی از اولین داروهایی بود که در ایالات متحده برای انجام تزریقات کشنده مورد استفاده قرار می‌گرفت و اغلب به صورت وریدی تجویز می‌شد.

تا سال ۲۰۱۱، گاهی اوقات از آن به عنوان بیهوشی استفاده می‌شد زیرا بیماران معمولاً در عرض ۳۰ تا ۴۵ ثانیه پس از مصرف دارو از هوش می‌روند. اما ایالات متحده چند سال پیش استفاده از این دارو را به طور کامل متوقف کرد.

این مسئله به این دلیل بود که در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۱ شرکت ایتالیایی تولید کننده دارو اعلام کرد که تولید آن را متوقف می‌کند. این شرکت نگران این مسئله بود که مقامات ایتالیایی از آن برای انجام اعدام استفاده کنند و در نتیجه ایالات متحده تنها تأمین‌کننده‌ی قابل اعتماد خود را از دست داد.

طبق گزارش‌های موجود هنوز در برخی از کشورها از این دارو به عنوان سرم حقیقت استفاده می‌شود. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۷، پلیس دهلی نو، در کشور هند، در مورد یک تاجر ثروتمند به نام مونیندر سینگ پاندر و خدمتکارش سورندر کولی، که مظنون به انجام قتل‌های سریالی کودکان بودند، تزریق سدیم پنتوتال را انجام داد.

آن‌ها در حالی که تحت تأثیر این دارو قرار داشتند، اعتراف کردند که کودکان را به خانه خود کشانده، به آن‌ها تجاوز می‌کردند و سپس آن‌ها را می‌کشتند. در نهایت برای این خدمتکار حکم اعدام صادر شده و پاندر هم تبرئه شد.

سدیم آمیتال یا آموباربیتال (Sodium Amytal or Amobarbital)

سدیم آمیتال نیز نوعی باربیتورات یا داونر است. این دارو در طول جنگ جهانی دوم به عنوان یک داروی ضد اضطراب برای سربازان مبتلا به یک نوع اختلال روانی به نام شوک پوسته، به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفت.

همانند تمام داروهای اعتراف‌گیری دیگر، آمیتال سدیم نیز یک آرام‌بخش قوی است که مصرف آن همراه با احساس گیجی و برخی اختلالات شناختی است. به همین دلیل سربازان دیگر از این نوع دارو استفاده نمی‌کنند.

ضمناً این دارو به شدت اعتیادآور است و گاهی اوقات برای درمان بی‌خوابی از آن استفاده می‌شود و اغلب به صورت تزریق وریدی تجویز می‌شود، اگرچه می‌تواند به شکل پودر هم برای مصرف خوراکی تولید شود. مصرف بیش از حد از این دارو می‌تواند به شدت کشنده باشد.

این دارو دیگر به عنوان سرم اعتراف‌گیری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد به این دلیل که گاهی اوقات پس از مصرف این دارو، ذهن سوژه اقدام به تولید خاطرات دروغین می‌کند و آن‌ها را با حقایق در هم می‌آمیزد.

الکل اتیلیک (Ethyl Alcohol)

درست است. مشروب الکلی! یک ضرب‌المثل کهن ایتالیایی وجود دارد که می‌گوید: (In vino veritas) که در زبان لاتین یعنی «مستی و راستی». ابداع این ضرب‌المثل به فیلسوف رومی معروف یعنی پلینی بزرگ نسبت داده می‌شود. بنابراین، می‌توان چنین استنتاج کرد که انسان‌ها حدود ۲ هزار سال است که با توانایی الکل در سوق دادن فرد به سوی بیان حقیقت آشنایی دارند.

چه آن را بنوشید و چه آن را به صورت خالص (اتانول) و به روش تزریق وریدی مصرف کنید، این ماده شما را به شدت مستعد افشای اسرارتان می‌کند، اما معمولاً باعث نمی‌شود که هر از چند گاهی نتوانید یک دروغ مصلحتی کوچک بگویید.

آیا این داروها واقعاً از دروغ گفتن جلوگیری می‌کنند؟

دیوید براون خبرنگار واشنگتن پست در سال ۲۰۰۶ در پاسخ به این سؤال نوشت: «اما در قرن بیست و یکم، به نظر می‌رسد پاسخ این باشد: خیر. امروزه هیچ ترکیب دارویی مشخصی وجود ندارد که اثر اثبات شده‌ی آن در ارتباط با حقیقت‌گویی پایدار یا قابل پیش‌بینی باشد.»

علیرغم این واقعیت که به نظر می‌رسد برخی از قابلیت‌های جادویی سرم حقیقت زاده‌ی تخیل می‌باشند، اما دادگاه‌های ایالات متحده در برخی موارد خاص مجوز استفاده از داروهای اعتراف‌گیری را صادر می‌کنند. یک نمونه مربوط به متهم تیراندازی در تئاتر کلرادو در سال ۲۰۱۲، یعنی جیمز هلمز بود.

یک قاضی برای تعیین اینکه آیا تظاهر متهم به جنون واقعی است یا خیر، اجازه‌ی استفاده از سدیم پنتوتال را در مورد او صادر کرد و مشخص شد این فرد برای فرار از مجازات تظاهر به دیوانگی می‌کرده است. در واقع، اعتراف به جرم تحت تأثیر داروهای حقیقت‌گویی تا سال ۱۹۶۳ در دادگاه‌های ایالات متحده قابل قبول بود.

به گفته‌ی مارک ویلیس، استاد دانشگاه و کارشناس جنگ‌های بیولوژیکی و کنترل سلاح‌های بیولوژیکی در دانشگاه کالیفرنیا دیویس، فقط به این دلیل که در حال حاضر هیچ دارویی که القا‌کننده‌ی بیان حقیقت باشد وجود ندارد، به این معنا نیست که در آینده هم این نوع داروها وجود نخواهد داشت.

آزمایش داروی اعتراف‌گیری روی مایکل موزلی

بهترین راه برای فهمیدن اینکه آیا سرم حقیقت کار می‌کند یا خیر این است که خودتان آن را امتحان کنید، این دقیقاً همان کاری است که مایکل موزلی، روزنامه‌نگار تلویزیونی انجام داد.

موزلی برای بررسی تأثیرات سدیم تیوپنتال که یکی از معروف‌ترین داروهای اعتراف‌گیری است دو دوز مختلف از این دارو را مصرف کرد. پس از تزریق دوز اول، یک پزشک از موزلی پرسید که او برای امرار معاش چه کار می‌کند و موزلی توانست آن پزشک را متقاعد کند که او یک جراح قلب مشهور در سطح جهان است.

در کمتر از یک دقیقه پس از مصرف دارو، موزلی به خاطر احساس رهایی و سبکی دل‌نشینی که از دارو تجربه می‌کرد، دچار خنده‌های شدیدی شد. او گفت که این احساس شبیه نوشیدن یک لیوان شامپاین است.

پس از تزریق دوز دوم تیوپنتال سدیم، موزلی چیزی را تجربه کرد که انتظارش را نداشت. وقتی دکتر از او پرسید که برای امرار معاش چه کار می‌کند، او بلافاصله پاسخ داد:

«من یک تهیه‌‌کننده‌ی تلویزیونی هستم. در واقع یک مجری خبر و یک مدیر اجرایی، ترکیبی از این سه مورد.»

موزلی بعداً توضیح داد که وقتی این سؤال را از او پرسیدند، حتی به ذهنش هم خطور نکرد که می‌تواند دروغ بگوید، بنابراین او بی کم و کاست حقیقت را بیان کرد.

آیا این آزمایش دال بر عملکرد موفق این داروها است؟

در واقع نه. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات استفاده از سرم حقیقت برای بازجویی، این است که بعد از مصرف متهم احساس گرم و دوستانه‌ای نسبت به بازجوی خود پیدا می‌کند. این امر همراه با حالت سردرگمی شدید، می‌تواند باعث شود فرد آنچه را که فکر می‌کند بازجو می‌خواهد بشنود، به او بگوید، که می‌تواند حقیقت باشد یا صرفاً بیان تخیلاتی ساختگی.

تا حدودی به همین دلیل است که هرگونه اظهاراتی که تحت تأثیر یک داروی اعتراف‌گیری باشد در دادگاه‌های ایالات متحده غیرقابل قبول است و بیش از ۵۰ سال است که وضعیت این چنین بوده است.

در سال ۱۹۶۳، دادگاه عالی ایالات متحده حکم داد که اظهارات اعترافاتی که تحت تأثیر داروهای اعتراف‌گیری انجام می‌شود، کاملاً غیرقانونی است و حقوق شهروندان نقض می‌کند، بنابراین چنین اظهاراتی در تمام مراجع قانونی غیرقابل قبول است.

برخی از کارشناسان حوزه‌ی جرم‌شناسی معتقدند که داروهای اعتراف‌گیری عمدتاً بی فایده هستند، نه به این دلیل که کسی نمی‌تواند با تکیه بر آن‌ها اطلاعات مورد نیاز را از متهم کسب کند، بلکه به این دلیل که با استفاده از این داروها بازجوها معمولاً با حجم زیادی از اظهارات متهم مواجه می‌شوند که تفکیک واقعیت و خیال در بین آن‌ها، تقریباً غیرممکن است. اما محققان همچنان به دنبال ساخت دارویی قابل اعتمادتر هستند.

آینده‌ی داروهای اعتراف‌گیری

یکی از داروهای جدیدی که به خاطر تأثیراتش روی سطح بیان حقیقت توسط مصرف‌کننده مورد بررسی قرار گرفته است، اکسی‌توسین است که برای زنان در حال زایمان کاربرد دارد و با نام پیتوسین شناخته می‌شود.

در سال ۲۰۰۵، دو محقق در دانشگاه زوریخ با مطالعه روی ۱۳۰ دانشجو، که به برخی از آن‌ها اکسی توسین و به بقیه دارونما دریافت کرده بودند، تأثیرات این دارو را در افزایش سطح فرد اعتماد مورد بررسی قرار دادند.

از این دانشجویان خواسته شد که یک بازی مرتبط با سرمایه‌گذاری را انجام دهند که در آن می‌بایست به یک فرد غریبه اعتماد می‌کردند تا بخشی از سودشان را به آن‌ها پس دهد. دانشجویانی که اکسی توسین مصرف کرده بودند در تعاملات مالی خود با دیگران از سطح اعتماد بالاتری برخوردار بودند و در مجموع پول بیشتری را به حساب فرد غریبه منتقل کردند.

ضمناً ۴۵ درصد از دانشجویانی که اکسی توسین دریافت کرده بودند، تمام پول خود را به حساب فرد غریبه انتقال دادند و حداکثر سطح اعتماد ممکن را از خود نشان دادند، یعنی دو برابر دانشجویانی که دارونما مصرف کرده بودند.

این داروهای جدید که سطح اعتماد انسان را افزایش می‌دهند، می‌توانند پیشرفت چشمگیری در حوزه‌ی داروهای اعتراف‌گیری ایجاد کنند و نسل جدیدی از این داروها را خلق کنند که داروهای مولد اعتماد نامیده می‌شود.

این نوع داروها در واقع به جای اینکه صرفاً فرد را وادار کنند هر چیزی که سؤال‌کننده را خوشحال می‌کند به او به گونید، سطح اعتماد فرد به بازجو را تقویت می‌کنند و احتمال دروغ گفتن را تا حد چشمگیری کاهش می‌دهند.

اما آیا به نظر شما راهی هم برای دور زدن تأثیرات این نوع داروها وجود دارد؟