یلدای کارآفرینان استارتاپی به امید روزهای بلند اکوسیستم

سومین دورهمی یلدای کارآفرینان استارت آپی ایران با حضور ۲۰۰۰ نفر از فعالان حوزه کارآفرینی و نوآوری ایران، ۲۸ آذرماه ۱۳۹۷ در سالن همایش‌های برج میلاد تهران برگزار می‌شود.

یلدای کارآفرینی، رویدادی است که هر سال به مناسبت شب یلدا با حضور مدیران استارتاپ ها، صندوق‌های خطرپذیر ، شتاب دهنده ها، فضای کار اشتراکی، استودیوها، فعالان استارت آپی، مدیران دولتی و حاکمیتی، مدیران اتحادیه‌ها، سرمایه گذاران سنتی و … برگزار می‌شود.

در بخش اول این رویداد با عنوان پنل سخنرانی‌ انگیزشی فریدون کورنگی مدیر شتاب دهنده مپس به روی سن آمد تا از 30 سال تجربه کارآفرینی خود در خارج از کشور و 7 سال تجربه در ایران سخن بگوید. او زیست بوم کارآفرینی در ایران را به یک فرش گرانبها تشبیه کرد که باید سال‌ها زیر هرگونه اتفاقی دوام بیاورد و از اهمیت و سختی‌های شکل گیری این زیست بوم سخن گفت.

فریدون کورنگی با بیان داستان زندگی خود سعی داشت به مخاطبان این نکته را یادآور شود که اگر شما به عنوان یک کارآفرین به دنبال نیازهایتان بروید ممکن است موفق شوید و ممکن است هم موفق نشوید، ولی اگر شما یک تغییر کوچک در نگرش خود دهید و به دنبال چیزهایی که دوست دارید بروید اتفاقات عجیبی می‌افتد و در شما جریانی در راستای رسیدن به اهدفتان ایجاد میشود. او این جریان جدید را امید نامید، او افزود که امید مانع خستگی است،به شما اجازه کار بیشتر می‌دهد و شما را با انسانیت خودتان آشنا میکند. او در پایان سخنان خود را با این جمله به پایان رسانید که

“اشتباه کردن اشتباه نیست بلکه در اشتباه ماندن اشتباه است.”

محسن حاتمی، هم‌بنیانگذار استادکار، دومین سخنران این پنل بود. او در ابتدا در مورد مشکلات زندگی در خارج از کشور و چگونگی فائق آمدن خود بر این مشکلات صحبت کرد، در مورد اهمیت پیگیر بودن و داشتن پشتکار برای رسیدن به موفقیت صحبت کرد. از منظر او موفقیت المان‌های مختلفی دارد که ضروری‌ترین آن پشتکار است.در صورتی برنده بازی می‌شوید که در بازی مانده باشید. اگر در بازی نمانده باشید، برد و باختی مطرح نیست. توصیه من به شما این است که پشتکار داشته باشید و تسلیم نشوید.

در بخش بعدی دکتر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری که به عنوان مهمان ویژه در این مراسم حضور داشت به سخنرانی پرداخت او در سخنان خود گفت:

نزدیک به 5 سال است که در خدمت شما هستیم و در تمامی لحظات سعی کرده ایم که با شما همراه باشیم. او با بیان این نکته در یک ساختار صلب نفتی مشکلات بسیاری در جهت پیشبرد نوآوری وجود خواهد داشت افزود که اتفاقات خوبی در حوزه شرکت‌های خلاق و دانش بنیان افتاده است و به نقطه قوت کشور  در بحث نیروی انسانی اشاره کرد و ایران را جزو کشورهای شاخص در اکوسیستم استارتاپی دانست و اکوسیستم ایران را یک اکوسیستم بومی دانست.

سورنا ستاری در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه باید به سمتی برویم که ساختارهای سنتی روی استارتاپ ها سرمایه گذاری کنند افزود که این اتفاق در فین‌تک افتاده است و فردا روز در حوزه های دیگر از جمله میوه و سلامت و … باید شاهد این اتفاقات باشیم. او در پایان به افراد داخل اکوسیستم توصیه کرد که دعواها و مشکلات درون خانوادگی خود را در صنف خود حل کنند و آن‌ها را به بیرون نکشانند چرا که سیستم بیرونی برای یک اکوسیستم دیگر ساخته شده و شما را درک نمی‌کند.

پنل گفت‌وگوهای خودمانی و رو‌در‌رو از جذاب‌ترین پنل‌های سومین یلدای استارت آپی بود که در بخش اول با حضور ژوبین علاقبند، مدیرعامل اسنپ برگزار شد. این مصاحبه توسط اکبر هاشمی و شهرام شریف برگزار شد.

شریف در ابتدا تاریخچه‌ای از فعالیت‌های ژوبین علاقه بند را در زیراکس ایران و شرکت توسعه صنعتی ایران برشمرد و در مورد تغییرات اسنپ از یلدای پارسال تا به اکنون پرسید که ژوبین با بیان اینکه اکنون تعداد کارمندانشان تقریبا دو برابر شده و به 1000 رسیده است و از طرف دیگر از مرز 1 میلیون سفر در روز گذشته اند به این سوال پاسخ داد.

ژوبین علاقه‌بند همچنین در پاسخ به سوالی درباره سهامداران این شرکت گفت: که 30 درصد سهام اسنپ برای ایرانسل، 30 درصد برای شرکت MTN آفریقای جنوبی و 30 درصد متعلق به سرمایه گذاران اروپایی است و جدیدا 10 درصد از سهام اسنپ نیز به یک مجموعه ایرانی که مدیریت شرکت‌های گروه هایپراستار را بر عهده دارند واگذار شده است.

در ادامه ژوبین در پاسخ به این سوال که آیا شرکت راکت اینترنت جزو سهامداران اسنپ است یا خیر گفت راکت اینترنت به عنوان یک شرکت سرمایه گذار ما نیست بلکه اشخاص صاحب این مجموعه هستند که سهام دار اسنپ محسوب می‌شوند.

در ادامه شهرام شریف این سوال را پرسید که با توجه به اینکه اسنپ به بیرون از اکوسیستم خدمات خوبی می‌دهد، آیا برنامه ای برای سرمایه گذاری روی استارتاپ های داخلی هم دارد یا خیر که ژوبین علاقبند این موضوع را رد کرد و گفت این مساله درست نیست چرا که ما روی زود فود سرمایه گذاری کردیم و اسنپ فود را راه انداختیم و در حوزه نقشه و فضای ابری هم با یک سری استارتاپ ها همکاری میکنیم.

در ادامه با بیان این نکته که IIG روی افراد سرمایه گذاری نمیکند و مدل آن تصرف کل بیزینس است اشاره شد که افرادی از جمله شهرام شاهکار و رامتین منزهیان پس از مدتی آن را ترک میکنند آیا با این موافقید؟ ژوبین در پاسخ به این سوال گفت که نه شهرام همچنان در هیئت مدیره اسنپ حضور دارد و به ما مشاوره می‌دهد. ببینید راه اندازی استارتاپ مدل‌های مختلفی دارد و IIG هم یکی از این مدل هاست و نمی‌توان گفت که سرمایه گذاری سرمایه گذاران خارجی اشتباه است چرا که بازار ایران بازار جذابی است و فرصت‌های بسیاری پیش روی سرمایه گذاران قرار می‌دهد.

او افزود باید ببینیم اسنپ برای کشور چه کار کرده است من فکر میکنم اسنپ مشکل مردم را حل کرده و برای ما افتخار است که توانسته ایم سرمایه خارجی برای کشور جذب کنیم. مساله ای که اهمیت دارد این است که نرم افزار اسنپ از صفر تا صدش را نخبه های ایرانی نوشته اند. اصل قضیه حل مشکلات از قبیل شفافیت قیمت سفر، امنیت سفر و … بوده است و سود این‌ها در نهایت به مردم میرسد.

در ادامه این سوال مطرح شد که درست است که اسنپ خیلی از مشکلات را حل کرده ولی آیا اینکه بیش از 80 درصد درآمد اسنپ را خارجی ها می‌برند و توانایی رقابت داخلی با آن وجود ندارد خوب است؟

در اینجا حضار خواستند که از ادامه این بحث خودداری شود و به نحوه برخورد با میهمان برنامه و پیشبرد گفتگو انتقاداتی کردند.

بحث انحصار موضوع دیگری بود که در این پنل مورد بحث قرار گرفت. مجریان در مورد انتقاد رانندگان و رقبای اسنپ و اسنپ فود و اسنپ باکس در مورد ایجاد انحصار در بازار سوال کردند که علاقه‌بند گفت اصل این موضوع و شکایت از اسنپ در اتحادیه در حال بحث و حل شدن است.

در بخش بعدی سعید محمدی و حمید محمدی، بنیانگذاران دیجیکالا در پنل حرف‌های خودمانی در مورد شیوه مدیریت دیجیکالا در شرایط اقتصادی فعلی صحبت کردند.

آنها با بیان اینکه در حال حاضر بین 2.5 تا 4 میلیون بازدید روزانه دارند و از این نظر در جایگاه سوم ایران هستند به افزایش تنوع محصولات سایت از 80 تا 100 هزار به 800 هزار اشاره کردند و این نکته را اضافه کردند که تا پایان سال قرار است 1 میلیون کالا را رد کنند.

با توجه وضعیت اقتصادی بحرانی امسال چه طور توانستید خود را مدیریت کنید؟

از قبل هم شنیده می‌شد که سال سختی پیش رو داریم و از جهاتی برای ما شبیه رکود سال 91 بود. امسال ما دو مشکل اساسی داشتیم اول اینکه زنجیره تولید و توزیع کالا در دسته های مختلف با مشکل مواجه شده بود و دوم اینکه قدرت خرید مردم کاهش جدی پیدا کرده بود. ما سعی کردیم با توسعه بیزینس مدل مارکت پلیس و افزایش تنوعمان این مشکلات را تا حدی کاهش دهیم و قسمت جدیدی به نام کالاهای زودمصرف را راه انداختیم.

به نظر میرسد قیمت‌ها در دیجیکالا قیمت‌های بالایی است و به خصوص پس از راه اندازی مارکت پلیس این مشکلات جدی تر شده اند؟ چرا این کار خطرناک را در این دوره خاص انجام دادید؟

ببینید یکی از اعتراضاتی که به وارد شده است گران بودن کالاهاست و ما هم تا حدی این مساله را قبول داریم، در این مدت هیچ کالایی به کشور وارد نشده است و ما با کمبود کالا مواجه شدیم و به عنوان یک خرده فروش در زنجیره عرضه و تقاضا با افزایش قیمت یا ناموجود شدن برخی کالاها مواجه شدیم که ما برای این منظور دو راه حل بیشتر نداشتیم یا فروش کالاها را متوقف میکردیم که این خود تبعاتی داشت چرا که ما به عنوان یک مرجع خیلی میتوانستیم روی جو بازار و ملتهب کردن شرایط تاثیر بگذاریم و راه حل دوم این بود که به هر طریق ممکن کالا را تهیه کرده به تعداد محدود و قیمت بالا روی سایت قرار دهیم و اجازه ندهیم که کالاها ناموجود شوند.

مدل مارکت پلیس را خوب برای مردم توضیح ندادید و مردم فکر میکردند تمامی اجناس از شما می‌خرند در حالی که کنترل این قسمت با شما نبوده است! درست است؟

ما این اشکال رو قبول داریم که باید چیستی و ماهیت مارکت پلیس را بیشتر برای مردم توضیح میدادیم. ما از 3 سال پیش این طرح در فکرمان بوده است و بنا داشتیم که آن را به دیجیکالا اضافه کنیم و می‌دانستیم که کار سختی را پیش رو داریم چرا که خودمان سطح توقعات مردم را با خاطر خدمات خوبمان بالا برده بودیم و سخت بود وارد مدل مارکت پلیس شویم. لذا پلتفرممان را عوض کردیم، ظرفیت و زیرساخت پردازش کالا و لجستیک ایجاد کردیم، زیرساخت پرداخت ایجاد کردیم و خیلی کارهای دیگر. ما 10 سال صبر کردیم که در زمان درست این کار را بکنیم ولی از شانس ما به دلیل مصادف شدن با بحران اقتصادی امسال وارد این ماجرا شدیم و این به ما ضربه زد و راه حل دیگری هم نداشتیم چرا که زنجیره تامین به شدت آسیب دیده بود.

براردارن محمدی در مور عرضه کالای فیک در دیجیکالا گفتند که این مساله خط قرمز ماست. ما با 15 هزار فروشنده کار میکنیم و حامی همه آنها هم هستیم ولی یک سری اصول داریم که به شدت با آن برخورد میکنیم. قبول داریم تعداد معدودی از فروشنده ها کالای فیک فروخته اند و ما به خاطر این مساله با 312 فروشنده آنی قطع همکاری کردیم.

ما در پروژه فایر(آتش) 50 نفر از مدیرن رده بالای دیجیکالا را دور هم جمع کردیم و به بحث و تمرکز روی موضوعات مختلف پرداختیم چرا که آتش وارد خانه ما شده بود و باید همه چیز را بررسی می‌کردیم، لذا مجموعه‌ای از اقدامات فوری را انجام دادیم.

چند راند سرمایه گذاری داشته اید؟

راند اول ما در پایان سال 91 اتفاق افتاد که از سمت سرآوا بود و طی آن 51 درصد از سهام دیجیکالا را واگذار کردیم، راند دوم در ابتدای سال 94 بود که یک سرمایه گذار خارجی مشتمل بر 4 شرکت اروپایی روی دیجیکالا سرمایه گذاری کردند که در این مرحله علاوه بر سرمایه در انتقال تجربه و نتورک سازی به ما خیلی کمک کردند که این مساله خیلی برای ما مفید بود.

یکی از نقدهایی که به شما وارد است این است که چرا نیروهای خارجی با قیمت های بالا استخدام کردید در حالی که تعدیل نیرو هم داشتید؟

ببینید ما یک پلتفرم خیلی خوب نیاز داشتیم و امکان خرید آن را به دلیل قیمت بسیار بالای آن نداشتیم پس باید آن را خودمان می‌ساختیم لذا چند نیروی بسیار توانمند و علاقه مند با هزینه های بسیار ناچیز در قیاس با خرید پلتفرم استخدام کردیم و الان یک تیم 200 نفره فنی بسیار خوب داریم.

در بخش بعدی نازنین دانشور بنیان گذار تخفیفان، مهدی نایبی بنیان گذار الوپیک، رضا صادقیان بنیان گذار نت‌برگ، رضا اربابیان مدیرعامل شیپور و پشوتن پورپزشک مدیرعامل بامیلو در پنل کارآفرینان به گفت و گو با یکدیگر پرداختند. البته دراین پنل سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان یک کارآفرین در کنار پنلیست ها نشست. موضوع این پنل” انحصار،رقابت یا همکاریهای مشترک در سال ۹۸ “بود.

نازنین دانشور که اخیرا به عنوان جوان برتر کارآفرین آسیا و اقیانوسیه نیز شناخته شده است گفت که تخفیفان همیشه یک ماموریت را دنبال می‌کند و هنوز دنبال آن هستیم. ما طی سه سال گذشته رشد بیش از 100 درصد را در تمامی شاخص‌های عملکردی خود داشته ایم. او بیان کرد که به نظر من امروز دلیل موفقیت تخفیفان وجود مجموعه نت برگ بوده است و این رقابت همیشه روی پیشرفت هر دو مجموعه تاثیرگذار بوده است.

در بخش بعدی مهدی نایبی با اشاره به وضعیت الوپیک گفت ما دو سه هفته پیش تولد دو سالگی الوپیک را داشته ایم که سال اول رویایی بود، بیشتر امسال هدفمان زیرساخت ها بود که محکم ترشان کنیم و سعی داریم از زیرساختمان برای تمرکز روی بخش b2c استفاده کنیم. ما الان 75 درصد فعالیتمان در تهران است و جز موتور، وانت و سواری را هم اضافه کرده ایم.

نایبی در ادامه از ضرورت مراقبت از اکوسیستم سخن گفت و به مساله جذب سرمایه اشاره کرد، به این که الان نیاز به یک سرمایه گذاری وحشتناک دارند برای مثال گوجک رقیب اندونزیایی آنها ۲.۵ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده، اما آنها یک پانصدم هم نه!

رضا اربابیان، مدیرعامل شیپور در این پنل گفت: حدود 7 سال است که شیپور به وجود آمده است و از دو سال گذشته پیشرفت خیلی خوبی داشته ایم و ترافیکمان 8 برابر شده و به یک میلیون بازدید روزانه رسیده ایم و امسال بازارمان بهتر خواهد شد چرا که قیمت ها بالا رفته و مردم بیشتر به دنبال اجناس دست دوم خوب هستند.

ببینید به نظر من در اکوسیستم ما خیلی زود است که در مورد رقابت صحبت کنیم و این رقابت فعلا باعث میشود که هر دو طرف پیشرفت کنند و خیلی چیز خوبی است ولی در بعضی موارد هم ممکن است که یک جنگ بین دو طرف شکل بگیرد که به هر دو طرف ضربه میزند.

صادقیان بنیان گذار نت برگ گفت ما در یک سال گذشته مشغول سرمایه گذاری در حوزه های مختلف بوده ایم و فکر کردیم علاوه بر چیلیوری و تیک 8 میتوانیم به استارتاپ های دیگر هم کمک کنیم و مشکلاتشان را رفع کنیم. ببینید رقابت چیز خوبی است چرا که باعث تحت فشار قرار گرفتن و در نتیجه پیشرفت میشود ولی بعضا در بازار ما رقابت ناسالم شکل میگیرد و این اعتبار اکوسیستم را ممکن است دچار خدشه کند.

پشوتن پورپزشک مدیرعامل بامیلو در این پنل گفت ما در یک سال گذشته نتایج خوبی گرفته ایم و الان سال پنجم فعالیتمان است و در این مدت دغدغه های زیادی داشتیم به طوری که در یک سال آخر روی لجستیکمان کار کردیم و نتیجه آن را در حراجمعه امسال دیدیم. حراجمعه امسال برای ما تجربه خیلی متفاوتی بود و در آن بازه حدود 7 میلیون کاربر از سایتمان بازدید کردند و جالب است بدانید که بیش از 75 درصد کاربرانمان با گوشی هوشمند سفارشات خود را انجام دادند که این ضریب نفوذ گوشی های هوشمند را در کشور نشان میدهد.

سورنا ستاری در این بخش در پاسخ به این سوال که اگر برگردد به عقب چه کاری را تکرار نمی‌کند گفت ایده های دیگران را تقلید نمی‌کنم این همه ایده و حوزه و جای کار وجود دارد و من خیلی به حوزه بیوتک علاقه دارم و دوست داشتم در این حوزه کار کنم. مشکلات امروزی که در دولت هست بسیار پیچیده اند و روزهای سختی را سپری میکنیم ولی شما تا دو سال دیگر میتوانید بزرگترین کمپانی های کشور را تاسیس کنید چرا که نیروی انسانی ماهر دارید و بسیار چابک هستید که این‌ها خود سرمایه‌های عظیمی به شمار می‌آیند.

مجید حسینی نژاد، بنیانگذار علی بابا، سومین سخنرانی انگیزشی را بر عهده داشت. ارائه حسینی نژاد که نوآورانه و متفاوت انجام شد به موضوع  گرفتاری انسان‌ها در تفکر خود و زندان‌هایی که در طول زندگی برای خود می‌سازند پرداخت. او معتقد است گاهی انسان ها به حبس ابد محکوم می شوند، بی آنکه  بدانند.

محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات یکی دیگر از مهمانان و سخنران ویژه یلدا بود که در سخنان کوتاهی گفت: «آمده‌ام تا به جای حرف‌زدن، بیشتر حرف‌ها و درد‌دل‌های شما را گوش دهم. برایتان سه آرزو دارم اول اینکه سایه انحصار از سر بازار شما به دور باشد دوم امیدوارم اقتصاد شما آفت رانتی بودن پیدا نکند و سوم اینکه در طول امسال انشاالله سایه نامیمون شکایت و فیلتر از سر کسب و کارها دور شود.»

مرتضی رحیمی، مدیرعامل پیام رسان سروش، مهمان بخش سوم گفت‌وگوی خودمانی این مراسم بود. او در ابتدا در پاسخ به این سوال که خودش از چه پیام رسانی استفاده میکند گفت: «من از پیام رسان سروش استفاده می‌کنم. با این حال برای رفع برخی دیگر از نیاز‌ها و ارتباط با تعدادی از دوستان، از پیام‌رسان‌های خارجی مثل واتس‌آپ نیز بهره می‌برم.»

مرتضی رحیمی سپس در خصوص فیلتر توییتر و تلگرام و مشکلات ایجادشده در این خصوص گفت: ما به صورت جدی با فیلترینگ مخالف بودیم ولی خب ارتباط درستی با ما برقرار نشد که ما هم حرفمان را بزنیم، البته به نظر من رشد یک پیام رسان باید کم کم شکل بگیرد و من اعتقاد دارم در مورد تلگرام هم این مساله شکل نگرفت و پس از وایبر نبود رقبای دیگر و همچنین فیلترینگ توییتر سبب محبوبیت تلگرام شد.

مدیرعامل سروش در رابطه با تاریخچه سروش و مالکیت آن افزود: «سال ۹۳ تیمی از دانشجویان دانشگاه شریف شکل گرفت و این تیم استارت پروژه‌ پیام‌رسان سروش را زد. شرکت مهیمن نیز با پشتیبانی از این تیم، پایه‌های شکل‌گیری پیام‌رسان سروش را رقم زد.» به گفته رحیمی، در زمان فعالیت وایبر در ایران، سازمان صدا‌و‌سیما طی مناقصه‌ای موفق به خرید سهم عمده‌ای از پیام‌رسان سروش شد و در حال حاضر مالک این برند است. در حال حاضر ارتباط سروش با صدا‌و‌سیما تنها در سیاست‌های کلی است و این سازمان در زمینه‌ مدیریت محتوا و پروژه نقشی در سرویس ندارد.

مدیر‌عامل سروش در رابطه با دریافت وام‌های کلان بلاعوض از دولت گفت: «یکی از شایعات منتشرشده، همین نکته است. سروش تنها ۵ میلیارد تومان وام آن هم با سود ۸ درصد از وجوه اداره شده وزارت ارتباطات برای پیشرفت کسب‌و‌کار‌های داخلی، دریافت کرده است. تمام این وام خرج توسعه و بهبود زیرساخت‌ها، خرید سرور و بهبود شبکه شده است.»

مرتضی رحیمی در خصوص تعداد کاربران پیام‌رسان سروش، اعلام کرد که در حال حاضر ۱۴ میلیون کاربر ثبت‌نامی در این پیام‌رسان وجود دارد که در اوج ترافیک رکورد ۸ میلیون کاربر فعال را ثبت کرده است. این در حالی است که این پیام‌رسان در دوران فیلترینگ تلگرام، تنها ۴ میلیون کاربر جدید جذب کرده است.

در بخش بعدی مراسم که پنل معرفی مراکز نوآوری جدید نام داشت مجید دهبیدی پور، علی موسوی، مجید کلانتری نژاد روح الله رحمانی به ترتیب به معرفی پارک علم و فناوری شریف، مجموعه برکت و فضای کار اشتراکی پارادایس هاب، مجموعه هم آوا و کارخانه نوآوری و دیجیکالا نکست پرداختند.

میلاد منشی‌پور، بنیانگذار تپ سی که آخرین سخنران انگیزشی این همایش بود، در شروع گفت: «می‌خواهم راجع به یک جمله صحبت کنم؛ اینجا ایران است! و پرسنل ما اخلاق حرفه‌ای ندارند.»

همه ما حس می‌کنیم که خاص هستیم و حتی در مشکلاتمان هم حس میکنیم که مشکلاتمان خاص است، این فکر خطرناکی است چرا که به ما احساس درماندگی میدهد و تلاش را از ما میگیرد و حس قربانی بودن به ما دست میدهد و یک قربانی امیدی برای تلاش ندارد. منشی پور با ذکر نمونه هایی از مشکلات در نقاط مختلف دنیا سعی کرد که به جمع حاضر در سالن این نکته را یادآوری کند که اولا مشکلات ما خاص نیست و دوما میتوان مشکلات را با تلاش کردن حل کرد.

در ادامه رضا زرنوخی، مدیرعامل صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران و رئیس انجمن وی سی ایران با اشاره به کشورهای منطقه گفت وضعیت سرمایه‌گذاری در آسیا بیش از پیش رشد داشته است و این رشد را مدیون چین و هند هستیم. در حوزه سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در سال ۹۵ نوساناتی داشتیم اما به مرور این اوضاع بهبود یافته و روند رو به رشدی پیدا کرد. در حال حاضر وضعیت سال۹۷ مشخص نیست ولی در این ۸ ماه گذشته حدود ۵۰ درصد افت داشتیم که امیدواریم این وضعیت تغییر ‌کند»

رییس انجمن وی سی ایران گفت: «براساس نظرخواهی از ۱۵ عضو این انجمن در سال ۹۸ حدود ۴۵۰میلیارد تومان برروی استارت آپ‌ها سرمایه گذاری خواهد شد. »

در آخرین قسمت برنامه با نام پنل تامین منابع مالی استارتاپ ها در سال ۹۸ فرهاد رهنما بنیانگذار رهنما، رضا زرنوخی مدیرعامل صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران، محمودرضا خواجه نصیری مدیرعامل شرکت تامین سرمایه تمدن،  علی تیموری شندی مدیرعامل شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان، مهدی امیری مدیرعامل همکاران سیستم، ملکی، معاون صندوق نوآوری و شکوفایی با مدیریت شهرام شریف روزنامه نگار حوزه تکنولوژی به بحث و تبادل نظر در خصوص موضوعات مختلف از قبیل طراحی یک تفکر صحیح برای رسیدن استارتاپ ها به نقطه ای که دیگر نیازی به سرمایه نداشته باشند، اهداف شکل گیری صندوق سرمایه گذاری جسورانه و طراحی مکانیزمی برای تغذیه اکوسیستم استارتاپی با آن، نقش دولت در وام دادن به استارتاپ ها و چگونگی رفتار صندوق نوآوری شکوفایی و... پرداختند.