نقد فیلم پلتفرم, The Platform,استعاره ای از ماهیت بشر

کارگردان

گالدر گازتلو اوروتیا

نویسنده

دیوید دزولا

بازیگران

ایوان ماساگوئه, زوریون ایگایلور, آنتونیا سان خوان, الکساندرا ماسانگای, امیلیو بواله

خلاصه‌‌‌‌‌فیلم

گورنگ برای ترک سیگار به طور داوطلبانه وارد محیطی قرنطینه گونه می شود که از شرایط داخل آن بی خبر است. یک ساختمان عمودی مشابه زندان که هر طبقه دو نفر اقامت دارند و بنا به دلیلی در آن حضور دارند. هر روز طبق ساعت مشخصی از حفره وسط برای انها از بالاترین نقطه ساخمان غذا ارسال می شود و افراد طبقات پایین به ترتیب باید از باقیمانده نفرات بالا تغذیه کنند.

پلتفرم دارای یک جهان بینی استعاره ای ترسیمی از ماهیت بشر است که علیرغم قرارگیری در ژانر وحشت ممکن است ترس آنی برای مخاطب ایجاد نکند اما ترس عمیقِ ادراکی ایجاد می کند که تامل و تفکر ژرفای مضمونی آن ترس را در ضمیر ناخودآگاهِ مخاطبِ عالی بنا می نهد.

ساختمانی مخوف و عمودی که در نهایت متوجه می شویم ۳۳۳ طبقه دارد و از آنجا که هر طبقه محل اقامت دو نفر در نظر گرفته شده پس ۶۶۶ نفر طبیعتا باید در این برج منحوس مبحوس باشند که خود استعاره ای از انسان به شیطان است هرچند که طبقات پایین از گرسنگی مطلق عملا مرده اند. این فیلم هرچند در ژانر وحشت قرار گرفته اما از نکات قابل توجه ایجاد ترس در ضمیر ناخودآگاه بر ترس آنی غالب است و ممکن است در لحظه ترس خاصی آدرنالین هیجانی ما را ترشح نکند اما بنا به ماهیت و فضای فیلم ترسی که ایجاد می کند از آن دسته ای است که مخاطب را به فکر و تامل نسبت به ماهیت خود و جامعه پیرامون و حتی ماهیت کلی انسانی وا می دارد. هرچند در فضای فیلم حس تقسیم نا برابر و نا عدالتی بنظر می رسد اما بی اغراق و به صورت استعاری نمایش داده می شود که بی عدالتی موجود در دنیا و طبقات مختلف اجتماعی و جغرافیایی توسط انسانها شکل گرفته است؛ انسانهای بالاتر همیشه به انسانهای پایین تر از خود زور می گویند و با استعاره از جاذبه زمین افراد بالاتر مدفوع و ادار خود را روی سر افراد پایین تر می ریزند در حالی که نمی توانند بالا دستی های خود را با مدفوع، ادرار یا پرت کردن شی حقیر کنند. گورنگ به عنوان حق انتخاب برای خود کتاب به سلول میاورد که نشان دهنده قشر روشن فکر جامعه انسانی است در حالی که تریماگاسی اولین هم سلولی او یک چاقو به همراه دارد و در لحظه گرسنگی در آستانه تکه تکه کردن و تغذیه از گورنگ هم پیش می رود تا بیانگر ان باشد که قشری از انسان ها در بدترین شرایط تنها به برندگی چاقو و سیر کردن شکم خود اکتفا می کنند اما در پایان مشخص می شود که میل برای حل مشکل ریشه ای در کورنگ بیشتر است و تریماگاسی با توجه به آنکه تنها بخاطر فریب خوردگی یک تبلیغ اغوا کننده چاقو در تلویزیون به این مکان آمده یک انسان ظاهر بین و لحظه بین است که به محض پر شدن حفره با میز غذا های دستخورده با اشتیاق از آنها تغذیه می کند هرچند گورنگ هم در ادامه از گوشت انسان در شرایط بدتر تغذیه می کند تا اهمیت میل به حیات در انسان نسبت به هر اعتقاد درونی را عنوان می کند. ناعدالتی که در چند سطر پیش بیان نمودم توسط انسانها شکل گرفته در افراط گرایی و زیاده خواهی های انسانی در هجوم به غذا ها می باشد که این طمع انسان های سایر جوامع و اقشار پایین دست را از خوردن حق خود محروم می کند. طبقه پایین نیز به هیچ عنوان حاضر به حرف شنوی از زنی که می گوید هر کس به اندازه خود بخورد و در دو ظرف دیگر برای طبقات پایین غذا بگذارد نیست؛ این خود یک تبعیض تحمیلی از منع تنوع طلبی و دموکراسی در جوامع است هرچند که خود در ظاهر امری قانونمند و پسندیده به نظر می رسد حال آنکه این میز پر زرق و برق آنچنان متنوع است که حتی اگر بخواهی از مرکز آن انتخابی داشته باشی ناگزیری روی بسیاری از غذا ها لگد کنی تا حقوق بسیاری را له کنی. در مسیر زندگی و خواستن برتی رسیدن به یک هدف، انسان حقوقی را بی دلیل و بی بدیل ضایع می کند بدون آنکه توجهی به پایین یا پشت سر خود داشته باشد. پلتفرم استعاره ای هندسی و منظم از ذات و فطرت انسان است بدون تاریخ انقضا و بدون تعلق به جغرافیای خاص. کودک آسیایی که توسط گورنگ پیدا می شود نمادی است از آینده بشر که شاید او حل کننده فطرت بیمار انسان باشد و این جهان کثیف را از شر تبعیض نژادی و نظام یک سویه و بی رحم سرمایه داری نجات دهد. حتی افراط در زیاده خواهی توسط یک سیاهپوست مذهبی نشان داده می شود زمانی که در طبقه ششم که طبقه ای ایده آل محسوب می شود با توسل به خدا و دین و کمک خواستن از انسان در طمع رسیدن به طبقه ای بالاتر است که تنها مدفوع افراد طبقه بالا نصیبش می شود هرچند در صحنه غذا در این طبقه میل به لذت مادی ندارد اما گورنگ او را شریک مناسبی برای کشف انتهای حفره می داند و سعی می کنند به پایین حرکت کنند چون راه نفوذ به بالا در میان اشراف یا بالا دستی ها سخت است این در حالی است که به نوعی بیانگر آن است که دین در کنار روشنفکری و با نفوذ به اقشار پایین تر و ضعیف تر حقیقت و معما را روشن می کند و پیدا کردن آن بچه که نمادی از آینده بشر است در دل این تکمیل شدن شکل می گیرد. زمانی که کودک به بالا حرکت می کند چشمانش بسته است که بیانگر آن است که بشر آینده از گذشته همچنان درس نمی گیرد و مجدد تکرار خواهد کرد و در تعبیر دیگر باید چشمان خود را به روی گذشته ببندد و قلبش را برای شروع یک ایدئولوژی جدید پاک کند که همان ایدئولوژی انسانی است که در عالی ترین طبقه قرار می گیرد. این فیلم جهان بینی خاصی را از بشر نشان می دهد و داستان پیوسته ای ندارد لذا بدین لحاظ شاید نکته قابل توجهی باشد که سینما دوستان باید پیش از دیدن این نکته را در نظر بگیرند. پلتفرم را می توان اقتباسی از فیلم کوتاه اتاق هشت به کارگردانی جیمز گریفیتز در نظر گرفت.

نویسنده: رامتین سراج پور