با طرح پانزی و مسائل پیرامون آن آشنا شوید
اگر شخصی به شما پیشنهاد داده است که در ازای سرمایه‌گذاری، سودهای نجومی و تضمینی را به‌صورت ماهیانه به شما می‌دهد، فوراً محل را ترک کنید. احتمالاً شما با یک ترفند پانزی طرف هستید. آن شخص می‌خواهد کلاه بزرگی را سرتان بگذارد. متأسفانه با گسترش شبکه‌های اجتماعی، طرح پانزی به یکی از شیوه‌های کلاهبرداری تبدیل شده است و افرادی که به دنبال سود زیاد از ارزهای دیجیتال هستند در دام این افراد می‌افتند. شرکت های پانزی ارز دیجیتال با استفاده از تبلیغات و وعده سود تضمینی سعی می‌کند تا تمام سرمایه فرد قربانی را بگیرند.
خبر امیدوارکننده این است که تشخیص طرح پانزی اصلاً کار سختی نیست. در این مقاله از مجله باین ارز، طرح پانزی را به‌صورت خیلی ساده توضیح می‌دهیم. پس از خواندن این مطلب طرح کلاهبرداری پانزی را به‌راحتی می‌توانید تشخیص دهید.
طرح پانزی چیست؟
پانزی (Ponzi scheme) یک ترفند کلاهبرداری است که در آن یک فرد کلاهبردار به افراد ناآگاه وعده می‌دهد که اگر پول‌های خود را به آن بسپارند، با پول‌ها کار می‌کند و سودهای خوبی را بازمی‌گرداند. اما در حقیقت چنین چیزی وجود ندارد و فقط بازی با پول است. در طرح پانزی سود سرمایه‌گذاران قدیمی با پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود.
طراح کلاهبرداری پانزی در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر سودها را به طور منظم پرداخت می‌کند تا بتواند سرمایه‌گذاران جدید و بیشتری را جذب کند. این کار تا زمانی انجام می‌شود که سرمایه‌گذار جدیدی نباشد که پول وارد کند. در نهایت این طرح اشباع می‌شود و فرومی‌ریزد. طراح پانزی تمامی پول‌های به‌دست‌آمده را جمع می‌کند و فرار می‌کند و تنها چیزی که باقی می‌ماند تعداد زیادی مال‌باخته است.
برای درک بهتر معنی طرح پانزی با یک مثال توضیح می‌دهیم. یک فرد کلاهبردار قصد دارد که با استفاده از ترفند پانزی کلاهبرداری بزرگی را انجام دهد. این فرد یک شرکت ساختگی و یا یک وب‌سایت جعلی تأسیس می‌کند و در آن اعلام می‌کند اگر هر فردی 1 میلیون تومان پول پرداخت کند، با آن پول در بازار فارکس و یا ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کند و ماهی 20 درصد سود تضمینی پرداخت می‌کند. حتی این فرد اعلام می‌کند که یک ربات معامله‌گر دارد که به دست افراد متخصص طراحی شده است و سوددهی فوق‌العاده‌ای دارد. وسوسه‌کننده نیست! چرا نباید به این فرد اعتماد کنیم؟ هیچ کجا نمی‌توانیم چنین سودی را بگیریم.
اما درحقیقت چنین نیست، هیچ فعالیت سرمایه‌گذاری قرار نیست انجام شود و هیچ سودی در کار نیست.
این فرد مدتی را به تبلیغات و جذب سرمایه می‌پردازد و برای اینکه جذب سرمایه ادامه‌دار باشد، از پول سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران قدیمی را پرداخت می‌کند. در این صورت افرادی که در ابتدا سرمایه‌گذاری خود را شروع کرده‌اند با رضایت کامل به دوستان خود معرفی می‌کنند. سرمایه‌گذاران جدیدی به میدان وارد می‌شوند. پس از اینکه پول خیلی خوبی جمع شد و دیگر شخص جدیدی برای سرمایه‌گذاری پیدا نشد، آن فرد پول را جمع می‌کند و الفرار!
وجود ارزهای دیجیتال به کلاهبرداران کمک می‌کند تا بدون ایجاد حساب بانکی و احراز هویت بتوانند سرمایه خود را جابه‌جا کنند.
معنی طرح پانزی چیست و از کجا آمده است؟
نام طرح پانزی از یکی از کلاهبرداران مشهور تاریخ، چارلز پانزی (Charles Ponzi) گرفته شده است. این فرد با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست، به افراد وعده داد 50 درصد سود را بعد از 45 روز به آنها می‌دهد. این فرد در دهه 1920 با این طرح خود توانست 20 میلیون دلار کلاهبرداری کند که معادل بیش از 250 میلیون دلار امروز است. قبل از این شخص هم کلاهبرداری‌های مشابهی انجام شده بود، اما از آنجا که کلاه برداری او خیلی بزرگ بود، سروصدای زیادی را برپا کرد و نام طرح کلاهبرداری پانزی از او گرفته شده است.
طرح پانزی را چگونه می‌توانیم تشخیص دهیم؟
وعده کلاهبرداران طرح پانزی می‌تواند متفاوت باشد. مثلاً ممکن است ادعای استفاده از ربات‌های تریدر را داشته باشند. برخی مواقع ممکن است پای خرید یک ارز دیجیتال در میان باشد که در این مواقع اوضاع کمی پیچیده می‌شود. کلاهبرداری‌های پانزی در انواع و شکل‌های مختلف ظاهر می‌شود اما چند خصوصیت اصلی وجود دارد که در همه آنها یکسان است. مواردی که در ادامه به شما می‌گوییم را در نظر داشته باشید و به هنگام مشاهده فقط فرار کنید.
1. وعده سود نجومی و تضمینی
قول سودهای نجومی و غیرواقعی از اصلی‌ترین نشانه‌های طرح کلاهبرداری پانزی است. نجومی بودن سود به این معنی است که اگر قرار باشد با پول خود کار کنید نهایت ماهی 10 درصد سود کنید ولی این افراد قول سود 20 یا 30 درصدی را به شما می‌دهند. بدون ریسک مگر می‌شود چنین پولی را به دست آورد. بازارهای مالی و به‌خصوص ارزهای دیجیتال ریسک زیادی دارند و هر کسی که می‌خواهد به این دنیا وارد شود باید ریسک‌های احتمالی این بازار را بپذیرد.
2. ناشناس بودن فرد
یک طراح پانزی قطعاً نمی‌خواهد شناسایی شود به همین جهت از اسامی مستعار و یا تقلبی استفاده می‌کنند. در طرح پانزی اطلاعات زیادی درباره تیم و یا شخص وجود ندارد.
3. شفاف نبودن فعالیت‌های انجام‌گرفته
کلاهبرداران در طرح پانزی توضیح نمی‌دهند که چگونه سود خود را به دست می‌آورند. به‌طورکلی می‌گویند که ارز دیجیتال استخراج نمی‌کنند و یا ترید رمزارز انجام می‌دهند اما جزئیات کار را به شما نمی‌گویند.
4. نداشتن مجوزهای قانونی
اغلب طراح‌های پانزی نمی‌توانند مجوز قانونی بگیرند. اما برخی از این طرح‌ها مقامات قانون‌گذار را هم فریب می‌دهند و مجوز را دریافت می‌کنند. برخی از کارشناسان معتقدند طرح پانزی در ایران نیز انجام شده است و در جریان ورشکستگی برخی از مؤسسات مالی ایران در سال 1396 از طرح پانزی استفاده شده است.
5. نداشتن اطلاعات تمام دقیق و یا آدرس شرکت
این شرکت‌ها معمولاً آدرس و شماره تلفن‌های معتبری را اعلام نمی‌کنند و یا از آدرس‌های تقلبی استفاده می‌کنند.
طرح هرمی چیست و چه تفاوتی با پانزی دارد؟
طرح کلاهبرداری پانزی با طرح هرمی شباهت های زیادی دارد و برخی از کاربران این دو را یکی می‌دانند. اما در واقعیت چنین نیست و یک سری جزئیات آنها با هم متفاوت است. در طرح هرمی به افراد وعده می‌دهند تا در صورت فروش محصول و دعوت عضو جدید به سیستم سرمایه‌گذاری، به فرد سود خوبی پرداخت می‌شود. این طرح شامل کالا یا خدماتی است که اعضا سیستم باید آن را بخرند.
· شباهت‌های طرح هرمی و پانزی:
هر دو با دادن وعده‌های سود بالا جیب قربانیان را خالی می‌کنند.
هر دو برای ادامه کار نیاز به عضو جدید و سرمایه جدید دارند.
· تفاوت طرح پانزی و هرمی:
طرح پانزی مدعی سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی است اما طرح هرمی به دنبال فروش محصول است.
پانزی به‌صورت شبکه‌ای نیست، اما طرح هرمی شبکه‌ای است و افراد قدیمی اعضا جدید را معرفی می‌کنند.
طرح پانزی کلاهبرداری است و قانون با آن برخورد می‌کند اما طرح هرمی ممکن است به‌صورت قانونی هم اجرا شود.
طرح پانزی در بازار کریپتوکارنسی
ارزهای دیجیتال با ماهیتی که دارند کار را برای کلاهبرداران پانزی راحت کرده‌اند. وجود نداشتن امکان رهگیری تراکنش‌ها در بلاک‌چین، پول‌شویی آسان‌تر، انتقال سریع سرمایه و اجباری نبودن احراز هویت از جمله دلایلی است که طراحان پانزی از دنیای ارزهای دیجیتال برای کلاهبرداری استفاده می‌کنند. این افراد نمی‌خواهند ردی از خود باقی بگذارند به همین جهت از دنیای ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند. در ادامه رایج‌ترین پانزی ارز دیجیتال را معرفی می‌کنیم.
1. استخراج یا ماینینگ ابری (Cloud mining)
بیشترین کلاهبرداری‌های پانزی ارزهای دیجیتال در وب‌سایت‌های ماینینگ ابری انجام می‌شود. این وب‌سایت‌ها ادعا می‌کنند که با پول سرمایه‌گذاران، استخراج ارز دیجیتال انجام می‌دهند. اغلب این سایت‌ها هیچ استخراجی انجام نمی‌دهند و پول سرمایه‌گذاران جدید را به‌عنوان سود سرمایه‌گذاران قدیم به آنها می‌دهند.
2. فروش توکن‌ها و ارزهای بی‌ارزش
این روش به‌تنهایی پانزی به شمار نمی‌رود اما مکملی برای طرح‌های کلاهبرداری است. در این روش فرد ارزی را معرفی می‌کند و با وعده سود زیاد، سرمایه زیادی را از مردم جمع می‌کند تا پس از رشد ارز سود خوبی به آنها بدهد. اما در حقیقت این توکن، یک ارز بی‌ارزش است که خودشان آن را ساخته‌اند و هیچ ارزشی ندارد.
3. استخراج ارز دیجیتال یا ایردراپ در ربات‌های تلگرامی
ربات‌های تلگرامی یکی دیگر از راه‌های کلاهبرداری طرح پانزی هستند که از هیچ برای سازندگان خود پول می‌سازند. در این روش کاربر در ربات عضو می‌شود و مقداری الماس هدیه می‌گیرد. برای به دست آوردن الماس بیشتر باید دوستان خود را عضو کند و یا با استفاده از بیت‌کوین الماس بخرد. در این ربات هیچ استخراجی انجام نمی‌شود و تنها کاربران را مجاب به خرید الماس می‌کنند. در نهایت کاربران روش عضوگیری را انتخاب می‌کنند و درنهایت الماس‌های جمع شده را برداشت می‌کنند. پیغامی را دریافت می‌کنند مبنی بر اینکه زیرمجموعه حتماً باید الماس بخرد تا بتوانید سودها را دریافت کنید. این روش از طرح پانزی بسیار پیشرفته است.
4. سرمایه‌گذاری در بازارهایی مانند خودرو، بورس خارجی و یا املاک
سایت‌هایی هستند که ادعا می‌کنند پول سرمایه‌گذاران را در بازارهای موفقی مانند املاک و یا ماشین سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما همچنین چیزی وجود ندارد و هیچ کاری به جز پرداخت سود با پول سرمایه‌گذاران جدیدتر انجام نمی‌شود.
سخن پایانی طرح پانزی
طرح پانزی در ارز دیجیتال ممکن است در شبکه‌های بلاک‌چینی رخ دهد. اما به این معنا نیست که سیستم بلاک‌چین ناامن است و نمی‌توان به آن اعتماد کرد. در حال حاضر شبکه‌های بلاک‌چین بسیار امن هستند و هیچ کسی نمی‌تواند اطلاعات ثبت شده در آنها را دست‌کاری کند و یا تراکنشی را حذف کند. آشنایی با طرح پانزی می‌تواند برای شما به‌عنوان یک فعال در حوزه ارزهای دیجیتال بسیار مفید باشد با آگاهی بیشتری در دنیای ارزهای دیجیتال قدم بردارید. تشخیص طرح پانزی همان‌طور که گفتیم اصلاً سخت نیست و شما به‌راحتی می‌توانید آن را تشخیص دهید. اگر شما هم تابه‌حال طرح پانزی در ایران را مشاهده کرده‌اید، در بخش نظرات این پست با ما به اشتراک بگذارید تا بقیه هم‌وطنان درگیر این کلاهبرداری نشوند.
بیشتر بخوانید:
مطلبی دیگر از این انتشارات
مفهوم خرید استقراضی (Long) و فروش استقراضی (Short)
مطلبی دیگر از این انتشارات
تحلیل فاندامنتال چیست؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
با دامیننس بیت کوین و اهمیت آن آشنا شوید!