تعطیلی چاپخانه‌ها

سال‌های گذشته برای صنعت چاپ، دوران خوشی نبود. مشکلات زیادی به وجود آمد که تاثیری منفی در صنعت چاپ و نشر گذاشت و منجر به اختلال در روند بسیاری از چاپخانه‌ها در سراسر کشور شد و تعداد زیادی از آنها در تهران و شهرستان‌ها را به تعطیلی و تغییر کاربری هم کشاند.

مطابق برخی از آمارها طی دو سال گذشته، فقط در تهران حدود 120 چاپخانه تعطیل شدند. در این سال‌ها، شاهد تعطیلی چاپخانه‌ها در شهرهای بزرگی همچون کرمان و اصفهان هم بودیم.

احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران هم اعلام کرد در وضعیت فعلی اقتصاد کشور،‌ وضعیت اقتصادی مشاغلی که با چاپ سر و کار دارند از جمله نشر نیز چندان مناسب نیست.

هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران هم «افزایش قیمت و کمیاب شدن مواد اولیه در ایران» و «افزایش قیمت کتاب» را از اصلی‌ترین معضلات ناشران می‌داند.

نوسانات نرخ ارز و قیمت کاغذ، به‌روز نبودن دستگاه‌های چاپ، نبود قطعات یدکی دستگاه‌ها و افزایش تعرفه خدمات چاپ در کنار شیوع بیماری کرونا در دو سال گذشته از عواملی هستند که در چند سال اخیر باعث تعطیلی چاپخانه‌ها شدند.

چاپخانه‌داران عرصه‌هایی مثل تبلیغات و صنایع غذایی همواره به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند اما چاپخانه‌داران فعال در حوزه کتاب و نشر، در یکی از بدترین برهه‌های زمانی به سر می‌برند و همین موضوع موجب تعطیلی سریالی چاپخانه‌ها در سال‌های اخیر شده است.

صنعت چاپ همواره یکی از صنایع اثرگذار در هر کشوری به شمار می‌آید و همواره جایگاه قابل توجهی در صنعت داشته است. به همین علت در این مطلب اول نگاهی به وضعیت چاپ در دهه اخیر داشتیم، بعد سراغ دلایل اصلی ناگواری اوضاع چاپ رفتیم و در نهایت هم از چاپخانه جنگل گفتیم و راهکارهایی که این باعث شد این مجموعه در کنار تمام مشکلات به سودآوری بالایی برسد.

سرگذشت صنعت چاپ در 10 سال اخیر

در سال 88 میزان عناوین کتاب چاپ شده در کم‌ترین میزان خود ثبت شد و در سال 91 میزان چاپ کتاب نسبت سال 90 حدود هفت درصد کاهش پیدا کرد. این آمار نشان‌دهنده آن است که برخی از مشکلاتی که در سال‌های اخیر موجب تعطیلی چاپخانه‌ها شد، در همان سال‌ها آغاز شده و در میزان چاپ کتاب اثر گذاشته است.

اما پس از گذشت حدود پنج سال، سال 96 میزان چاپ کتاب سالانه کتاب نسبت به یک سال قبل خودش حدود 11 درصد افزایش داشت. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت برخی از مشکلاتی که ابتدای دهه 90 شکل گرفته بود، آن سال‌ها کم‌رنگ و بی‌اثر شد.

در سال 99 بعد از حدود هشت سال، به دلیل بروز برخی از مشکلات در صنعت چاپ و نشر، روند رشد چاپ کتاب متوقف شد.

با وجود اینکه در سال 98 با چاپ 105 هزار عنوان کتاب جدید، بیشترین میزان چاپ کتاب جدید سالانه در یک دهه اخیر ثبت شد، اما میزان کتاب‌های چاپی سال 99 نسبت سال قبل، حدود 13 درصد کاهش پیدا کرد. سال 98 هم ارزش بازار کتاب به ارزشی بالاتر از 4 هزار میلیارد تومان رسید که این رقم حدود هفت برابر ارزش بازار در سال 88 بود.

بنابراین سال 96 و 98 به ترتیب جزو بهترین سال‌های دهه گذشته برای بازار نشر بود، ولی صنعت چاپ باقی سال‌های 10 سال گذشته را سخت سپری کرد.

مشکلات کاغذ

برخی از مشکلات زیست محیطی و دیگر عوامل اثرگذار در صنعت تهیه کاغذ، موجب شد تا مشکلاتی در تهیه و توزیع کاغذ در صنعت چاپ شکل بگیرد.

بازار داخلی ایران در سال‌های اخیر با افزایش نرخ تورم و افزایش قیمت دلار همراه بود که این عوامل در تشدید مشکلات کاغذ موثر بود.

دو نرخی شدن قیمت کاغذ در بازار چاپ و نشر آثار منفی زیادی داشت و کمبود کاغذ در بازار در کنار این عوامل، مشکلات صنعت چاپ را دو چندان کرد.

شیوع ویروس کرونا در دو سال گذشته و افزایش قیمت کاغذ در بازارهای جهانی، صنعت چاپ و نشر را در ایران و جهان تحت تاثیر قرار داد. همچنین در بازارهای جهانی، کاغذ با افزایش قیمت همراه بود.

برخی از کارخانه‌های کاغذسازی معروف که صادرکننده کاغذ کاهی به خاورمیانه و کشورهای حومه بودند یا تعطیل‌ شدند و یا به دلیل مشارکت در مشاغل جدید مهاجرت کردند که این موضوع هم باعث عدم تعادل عرضه و تقاضای این محصول حیاتی شد و قیمت کاغذ کاهی را برای خریداران افزایش داد.

شیوع ویروس کرونا

عباس سرابیان، نایب‌رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران خراسان رضوی گفت: «تداوم شیوع بیماری کرونا مشکلاتی برای همه صنایع ایجاد کرده و همه ظرفیت‌ها دچار دگرگونی شده و صنعت چاپ با دغدغه‌ها و مسائل زیادی برای کار روبه‌رو شده است.»

میر بیک‌محمدی، مدیر آژانس ادبی تماس عقیده دارد شرایط موجود در بازار به گونه‌ای پیش رفته است که افت شدید تقاضا و رکود اقتصادی، ناشران در سراسر جهان را با مشکلات متعددی روبه‌رو و فروش آثار آن‌ها را با اختلال همراه کرده‌است و برنامه‌های آتی آن‌ها را در انتشار کتاب را تغییر داده است.

به عقیده بیک‌محمدی تا زمانی که شیوع کرونا در جهان ادامه داشته باشد، موجب تعطیلی همایش‌ها و نمایشگاه‌ها و یا تغییر در شیوه برگزاری آن‌ها می‌شود که در بازار چاپ و نشر موثر است.

تعطیلی چاپخانه‌ها

احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران از قیمت‌شکنی‌ها و ایجاد رقابت ناسالم در دو سال گذشته توضیح داد و خبر داد بیش از 120 چاپخانه از گردش کاری این صنعت خارج شده‌اند یا تغییر کاربری داده‌اند.

رئیس اتحادیه چاپخانه داران و کانون‌های تبلیغاتی آذربایجان‌ غربی نیز گفت: «در شش ماهه نخست سال 99، حدود ۳۰ واحد چاپخانه در استان به دلیل مشکلات مالی و عدم نوسازی دستگاه‌ها تعطیل شده‌اند.»

اکبر کاظمی، مسئول چاپ اداره‌ كل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌ غربی از تعطیلی 76 واحد از 407 چاپخانه استان در سال 99 به دلایل مختلف خبر داد.

در کنار تعطیلی چاپخانه‌ها، تعطیلی نمایشگاه‌ها به دلیل شیوع ویروس کرونا یکی دیگر از عواملی بود که در صنعت چاپ و نشر اثر گذاشت. تعطیلی نمایشگاه‌ها که یکی از منابع درآمدی و درگاه ارتباطی مناسب ناشران با مشتریان و بازار هدف خود بود، در عملکرد ناشران تاثیر منفی گذاشت و باعث شد آن‌ها از این تعطیلی‌ها زیان ببینند.

مدیریت مجموعه جنگل در زمان بحران صنعت چاپ

مجموعه چاپ و نشر جنگل در این دوره زمانی که بخش قابل توجهی از چاپخانه‌ها با مشکلات زیادی همچون تهیه کاغذ و افزایش تعرفه‌ها در کنار کاهش مشتریان خود روبه‌رو بودند، توانست با مدیریت به‌موقع و درست این مشکلات را برای خود مرتفع کند.

در چند سال اخیر بسیاری از چاپخانه‌ها با مشکلاتی که گفتیم مواجه بودند، اما نشر جنگل توانست رشد صعودی خود را در بازار بحرانی صنعت چاپ و نشر حفظ کند.

انتشارات جنگل در این دوران نه تنها با کاهش درآمد و میزان چاپ روبه‌رو نشد، بلکه در دو سال گذشته همزمان با تعطیلی بسیاری از چاپخانه‌ها افزایش درآمد داشت.

در کنار تمام مسائلی که برای چاپخانه‌‎ها و ناشران در این دو سال گذشته مشکلاتی را به وجود آورده بود، مجموعه جنگل توانست با تبدیل تهدید‌ها به فرصت‌ها در این دوران بازار خود را حفظ و گسترش دهد.

در این بازه زمانی که شیوع ویروس کرونا در کنار سایر عوامل اثرگذار، باعث تعطیلی بسیاری از چاپخانه‌ها و بروز مشکلات جدی‌تری برای ناشران شد، مجموعه چاپ و نشر جنگل توانست بازار خود را گسترش دهد و نه تنها از مشکلات تاثیر منفی نگرفت بلکه موفق شد در این دوران با حفظ و گسترش بازار خود، درآمد خود را افزایش دهد.

نکته قابل تامل آن است که چاپخانه جنگل در زمانی که بسیاری از چاپخانه‌ها در شهرستان‌ها و حتی تهران در مسیر تعطیلی قرار گرفته بودند، خود را رشد داد و با به‌روز نگه‌داشتن تکنولوژی‌های چاپی خود بازار و درآمد خود را حفظ کرد.

در گزارش‌های بعدی خبرنامه چاپخانه جنگل، بیشتر از راهکارهای این مجموعه در مواجهه با چالش‌های موجود در صنعت چاپ می‌گوییم.