نامه های ایرانی

«شارل مُونتِسکیوُ» را ما حقوقی ها، اگر بشناسیم، با کتاب «روحُ القوانین» است. که الحق هم کتاب تاثیر گذاری بوده و هست. همین تفکیک قوا (مجلس، دولت، دادگاه) که در اغلب کشورها رسم شده، از ثمرات اندیشه های اوست. [در حکومت های خودکامه و اُلیگارْشی، سه قوه در یک یا چند نفر جمع است. اما در مدل مُونتِسکیوُ این مدل برچیده شده، حالا هر چند ظاهری]
اما جالب است بدانید که آنچه سبب شهرت این حقوقدان فرانسویِ قرن هجدهم شده، نه آن کتاب، که کتاب دیگر اوست: «نامه های ایرانی». نامه های خیالی بین دو ایرانی که در آن، نامه ها به «اُزبک» از وضع ایران می گوید (آن هم با چه دقتی) و «ریکا» از فرانسه. خلاصه از آن کتابهاست که به چشم «کتاب‌باره ها» ارزشی دارد.

پ.ن۱: «کتاب‌باره» از من نیست، عاشقش شدم، مالِ من شد. مگر نه که عشق و میلِ تملک، در هم آمیخته اند؟!
پ.ن۲: به علتی باید به «آن» کتاب مراجعه می کردم، یادم افتاد وقتی به «این» کتاب برخورده بودم، برایم سوال شده بود چرا دو فرد «ایرانی» را برای صورت‌بندی کتاب انتخاب کرده؟ هنوزم هست البته! (چرا دنبال جواب نرفتم؟!!) تو اگر زودتر فهمیدی، به من هم بگویی منت گذاشته ای.
پ.ن۳: این کتاب ابتدا بدون نام نویسنده چاپ شد، اما مردم برایش سر و دست شکستند. انقدری که پس از شناختنِ نویسنده، او را به عضویت فرهنگستان فرانسه در آوردند. اصل و نَسَبش هم بی تاثیر نبود البته.
پ.ن۴: «اُلیگارشی» یا «گروه‌سالاری» را اگر نمی دانی، ساده بگویم یعنی نوعی حکومت رفاقتی یا فامیلی. یعنی که قدرت بین رفقا می چرخد. همان‌ها می مانند، اما تو خیال می کنی اینها با قبلی فرق می کنند. از ما هستند مثلا، که نیستند.
پ.ن۵: این (پ.ن) را که پرسیده بودی، یعنی پی‌نوشت. یعنی جملاتی که ظاهرا با متن بی ارتباط است. اما نیست. همان P.S خارجی ها.

سعید رنجبر - ۲۶ مرداد ۱۴۰۲