چطور تکنولوژی توانبخشی فیزیکی را متحول کرده است

افراد ممکن است در نتیجه بیماری، حادثه یا یک اقدام درمانی، بخشی از توانایی فیزیکی، ذهنی یا شناختی خود را از دست بدهند. متخصصان توانبخشی با به کارگیری مهارت‌های خود، تلاش می‌کنند این افراد را برای انجام فعالیت‌های شخصی و شغلی به صورت مستقل و توانمند کنند. خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، درمان‌های شناختی و بازتوانی سلامت روان است. با توجه به گستردگی این حیطه در این مقاله روی توانبخشی فیزیکی (فیزیوتراپی و کاردرمانی) متمرکز می‌شویم تا ببینیم تکنولوژی چطور کمبود همیشگی متخصصان را جبران کند، روند درمان را برای بیماران لذت‌بخش ‌سازد و حتی گاهی مانند معجزه، انجام فعالیت‌هایی ناممکن را امکان‌پذیر ‌کند.

ابزارهایی برای فیزیوتراپیست‌ها در مرکز درمانی

فرآیند فیزیوتراپی معمولا در مدت کوتاهی پس از آسیب و در مرکز درمانی آغاز می‌شود. درمانگر، عوامل مختلفی همچون قدرت عضلات، دامنه حرکت اندام و غیره را در ناحیه آسیب‌دیده می‌سنجد و تمرین‌هایی را برای بهبود آنها در نظر می‌گیرد. در جلسات بعدی، تمرین‌ها تکرار می‌شود و درمانگر با اندازه‌گیری مجدد آن معیارها بهبودی فرد را بررسی می‌کند. امروز، نرم‌افزارها و حسگرها جایگزین ابزارهای فیزیکی مثل متر و خط‌کش شده‌اند. برای مثال استارتاپ سووِی (sway medical) اپلیکیشنی طراحی کرده که می‌تواند تعادل (تست رومبرگ) بیمار را بسنجد.

در روند درمان، برای بهبود شرایط بیمار، فیزیوتراپی توانایی‌های او را به چالش می‌کشد که این مسأله ممکن است برای بیماران دشوار یا خطرناک باشد. برای مثال برخی از افرادی که برای بازیابی توانایی راه‌رفتن مراجعه می‌کنند در ابتدا توان تحمل وزن خود را ندارند. به این منظور ربات‌هایی طراحی شده که اثر وزن بدن فرد را کم می‌کند. لوکومَت (Lokomat) محصول شرکت هوکوما (Hocoma) رباتی است که به صورت یک اسکلت خارجی، به اندام تحتانی بیمار وصل می‌شود، وزن بدن فرد را تحمل می‌کند و به این ترتیب انجام تمرین‌هایی با شدت بالا را برای بیمارانی که آسیب جدی دیده‌اند فراهم می‌کند. لوکومت به درمانگر اجازه می‌دهد بدون نگرانی از سقوط بیمار، روی درمان او متمرکز شود. آنداگو (Andago) ربات دیگری ساخته همین شرکت، پلی میان راه رفتن آزادانه و فعالیت روی تردمیل است. این ربات از اندام تحتانی فرد حمایت می‌کند و اجازه می‌دهد راه‌رفتن را تمرین کند.

تمرین‌های فیزیوتراپی در منزل

یکی از عواملی که تاثیر بسزایی روی اثربخشی فیزیوتراپی دارد، تداوم تمرین‌ها بین جلسات فیزیوتراپی است. به همین منظور درمانگران تمرین‌هایی را به بیماران توصیه می‌کنند. اما تمرین‌ها برای اینکه مفید واقع شوند باید در منزل و با کمترین وسایل قابل انجام باشند، یادگیری آنها برای بیمار آسان باشد و درست انجام شوند. کارآفرینان مختلفی سعی در حل این مشکل داشته‌اند. از اپلیکیشن‌های ساده‌ای که تمرین‌های رایج فیزیوتراپی را به صورت فایل‌های صوتی و تصویری توضیح می‌دهند و درمانگر می‌تواند فقط تعداد دفعات انجام را مشخص کند و برای آموزش حرکات از آنها کمک بگیرد تا پلتفرم‌هایی مانند سووُردهلث (Sword Health) که شبیه یک فیزیوتراپیست مجازی در منزل بیمار است. درمانگر می‌تواند حرکاتی را که بیمار باید انجام دهد، از مرکز درمانی برای دستگاه سووُردهلث بفرستد. این دستگاه که مجهز به حسگرهای حرکتی است، برنامه تمرینی فرد را به او می‌گوید و نحوه انجام حرکات را پایش کرده و نتایج را برای درمانگر می‌فرستد. درمانگر می‌تواند پس از ارزیابی نتایج به بیمار بازخورد داده یا تمرین‌های او را تغییر دهد.

پایبندی به درمان

یکی از بخش‌های جذابی که تکنولوژی به کمک درمانگران آمده، افزایش پایبندی بیماران به درمان است. به دست آوردن توان اندام آسیب‌دیده نیاز به تلاش و پشتکار فراوانی در انجام حرکات درمانی دارد. بسیاری از بیماران پس از آنکه به بهبودی نسبی می‌رسند با این فرض که به نتیجه مطلوب رسیده‌اند، درمان را قطع می‌کنند. استفاده از بازی‌های ویدیویی و واقعیت مجازی (VR) با دلپذیر کردن درمان، تمایل بیماران به ادامه تمرین‌ها را بیشتر می‌کنند. ریابلو (Riablo) یکی از استارتاپ‌هایی است که بازی را با درمان آمیخته است. درمانگر بازی‌های مناسب بیمار را از میان مجموع حرکات پلتفرم انتخاب می‌کند. بیمار حسگرهای پوشیدنی ریابلو را به تن می‌کند، بازی‌ها را انجام می‌دهد و نتایج برای درمانگر گزارش می‌شود.

نمونه دیگر در این زمینه جینترونیکس (Jintronix) است. پلتفرمی که در ابتدا به عنوان یک بازی برای کنسول بازی نینتندو طراحی شده یود اما سپس به یک ابزار واقعیت مجازی برای پایش پیشرفت بیمار حین انجام تمرین‌های فیزیوتراپی ارتقا یافت. محصولات جینترونیکس که ارزیابی دقیقی از وضعیت فرد به درمانگر می‌دهد در مرکز درمانی و منزل قابل استفاده است.

استقلال فردی

حتی در صورت پایبندی بیمار به درمان، انجام مرتب تمرین‌ها و کامل شدن فرآیند درمان، گاهی اندام آسیب‌دیده به طور کامل بهبود نمی‌یابد. در این مواقع، توانمند کردن فرد برای انجام فعالیت‌های روزمره و زندگی مستقل اهمیت زیادی برای حفظ هویت و سلامت روانی فرد و کاهش هزینه‌های نظام سلامت و جامعه دارد. شرکت سائبو (Saebo Inc) که بر طراحی محصولات توانبخشی اندام فوقانی تمرکز دارد، یک سیستم توانبخشی مبتنی بر واقعیت مجازی طراحی کرده که چالش‌های زندگی واقعی را شبیه‌سازی کرده و به فرد امکان می‌دهد فعالیت‌هایی همچون خرید مواد غذایی، آماده‌کردن غذا، نگهداری از باغچه، غذا دادن به حیوان خانگی و غیره را تمرین کند.

به گزارش سازمان جهانی بهداشت، 15 درصد مردم دنیا با یک یا چند ناتوانی زندگی می‌کنند. بخش قابل توجهی از جامعه که برخی از آنها فرصت فعالیت موثر به طور کامل را از دست داده‌اند. توانمند کردن این افراد برای رسیدن به یک زندگی طبیعی نه‌تنها بر زندگی فرد که بر کل جامعه اثر می‌گذارد. توانبخشی، حوزه‌ای مملو از فرصت برای خلق ارزش است. چراکه پیشرفت تکنولوژی، بسیاری از رویاهای دست‌نیافتنی بیماران و درمانگران را به اتفاقی ممکن در آینده‌ای نزدیک بدل کرده است.