توجه به کارآفرینی و توسعه استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا در چند سال اخیر در سازمان‌ها و نهادهای مختلف افزایش پیدا کرده و اقدامات مختلفی در این راستا انجام می‌شود. در حوزه سلامت نیز دانشگاه‌های علوم پزشکی اقداماتی برای ترغیب و توانمندسازی افراد انجام می‌دهند. یکی از متداول‌ترین اقدامات برگزاری کارگاه‌های آموزشی یا رویدادهای یک تا چند روزه است. مدیریت توسعه فناوری و ارتباط با صنعت دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز چندین سال است که کارگاه‌ها و رویدادهای کارآفرینی، کسب‌وکاری، مدیریتی و فناوری برگزار می‌کند.

یکی از چالش‌های این کارگاه‌ها جدا از هم بودن آن‌ها است. یعنی ارتباطی بین کارگاه‌ها وجود ندارد و مخاطب نمی‌داند هر کدام از این کارگاه‌ها کی و کجا کاربرد دارد. به نظر می‌رسید که این موضوع به طور مستقیم بر جذب مخاطب این کارگاه‌ها نیز تأثیر داشت. از سوی دیگر این آموزش‌ها با هدف ایجاد خروجی واقعی در قالب طرح‌های کارآفرینانه و کسب‌وکار‌هایی ارزش‌آفرین بود که مشخص بود به تنهایی کارایی کافی را ندارند.

با هدف رفع این نیاز و مشکلات، در اسفند ماه 1397 برنامه‌ای مدون و چند ماهه به نام برنامه آموزش و توانمندسازی کارآفرینی سلامت تامزآپ (TUMSup) طراحی گردید تا اولین دوره آن در سال 98 اجرایی گردد.

در ادامه گزارشی از شرح طراحی و اجرای برنامه تامزآپ در سال 98 آمده است.

طراحی برنامه

برنامه تامزآپ در سه مرحله اصلی طراحی گردید. مرحله اول شامل تیم‌سازی و ایده‌پردازی بود که علاقمندان ضمن یادگیری اصول اولیه راه‌اندازی کسب و کار بتوانند با فرصت‌های موجود در بازار ایران آشنا شوند. همچنین باید شرایطی برای شبکه‌سازی و کمک به تشکیل تیم شرکت‌کنندگان نیز فراهم می‌گردید. پس از آن رویداد روز ورودی برای انتخاب تیم‌هایی که صلاحیت ورود به مرحله دوم را دارند برگزار و تیم‌های پذیرفته شده امکان بهره‌مندی سه ماه منتورشیپ رایگان خواهند داشت. در این مرحله کارگاه‌های آموزشی متعددی برای توانمندسازی کسب‌وکاری اعضا تیم در نظر گرفته شده بود. سپس تیم‌هایی که موفق به تکمیل برنامه شدند ضمن دریافت مشاوره و راهنمایی تخصصی خود را برای رویداد روز ارائه و حضور در مقابل سرمایه‌گذاران آماده می‌کنند.

در طراحی برنامه تامزآپ مرحله سوم که به عنوان مرحله شتابدهی و رویداد روز دمو که برای ارائه محصولات تیم‌ها به سرمایه‌گذاران در نظر گرفته شده بود. ولی با توجه به شرایط اولین دوره برگزاری برنامه تصمیم گرفته شد که مرحله سوم در این سال اجرایی نگردد.

بدین صورت برنامه تامزآپ در سال 98 از مرداد ماه آغاز گردید و پس از 7 ماه در بهمن ماه به پایان رسید.

مرحله اول: تیم‌سازی و ایده‌پردازی

هدف از این مرحله آشنا نمودن علاقه‌مندان کارآفرینی سلامت با مفاهیم پایه و کمک به آنها برای یافتن ایده‌ مناسب و تشکیل تیم بود. به این منظور، 4 کارگاه با موضوعاتی از جمله راه‌اندازی استارتاپ، خلاقیت و پرورش ایده، تشکیل تیم و اعتبارسنجی ایده و همچنین سمینار معرفی فرصت‌های کارآفرینی سلامت تامزآپ در پایان مرحله اول برگزار شد. در سمینار، به سه حوزه داروسازی و بیوتکنولوژی، سلامت دیجیتال و تجهیزات پزشکی پرداخته شد. در هر حوزه، چهارچوب و نقشه کسب‌وکارهای آن مشخص شد، روندهای مطرح بین‌المللی و ملی شرح داده‌شد و بازار حوزه تحلیل و فرصت‌های کارآفرینی معرفی شدند. در پایان سمینار، فرصتی برای شبکه‌سازی در نظر گرفته ‌شده‌بود به نحوی که براساس گفتگوهای انجام شده با شرکت‌کنندگان پیش از سمینار، هر فرد با کسانی که می‌توانستند به او برای پیش‌برد ایده‌اش کمک کنند آشنا می‌شد یا اگر خودش ایده‌ای نداشت، برحسب مهارت‌هایش به تعدادی از کسانی که ایده داشتند معرفی می‌شد.

روز ورودی

روز ورودی حدود یک ماه پس از سمینار برگزار شد، تا کسانی که ایده‌ای داشتند بتوانند تیم تشکیل دهند و علاقه‌مندانی که مایل به تجربه فعالیت در یک استارتاپ حوزه سلامت بودند فرصت داشته باشند در یکی از تیم‌ها عضو شوند. البته، روز ورودی مختص همراهان تامزآپ در مرحله اول نبود، بلکه تبلیغات سراسری هم صورت گرفت تا سایر کسانی که ایده‌ای داشتند و توانسته بودند برای اجرای آن تیم‌ تشکیل دهند بتوانند وارد برنامه شوند. در نهایت 49 ایده برای داوری ثبت شد و 25 ایده برای ارائه در روز ورودی پذیرفته شد.

ارائه ایده، درگاه ورود تیم‌ها به برنامه تامزآپ و استفاده از خدمات آموزشی و منتورشیپ بود. ایده‌ها توسط 28 منتوری که در روز ورودی حضور داشتند ارزیابی می‌شد و هر داور برای قبول مسؤولیت منتورشیپ تیم‌های مورد علاقه‌اش اعلام آمادگی می‌کرد. براین اساس، در نهایت 20 تیم توانستند وارد برنامه تامزآپ شوند و با یک منتور به توافق برسند.

مرحله دوم: منتورشیپ

در مرحله دوم، تیم‌ها سه‌ ماه فرصت داشتند به منتور خود مراجعه و از راهنمایی آنها برای اعتبارسنجی ایده، رسیدن به تناسب مشکل بازار تا طراحی کمینه محصول پذیرفتنی(MVP) استفاده کنند. منتورها، در صورت تمایل تیم‌ها با آنها به صورت هفتگی جلسه می‌گذاشتند، پیشرفت کار‌ آنها را بررسی می‌کردند و برای بهبود به آنها توصیه‌های کسب‌وکاری می‌کردند. در طول این مرحله، تعدادی از تیم‌ها به دلیل نرسیدن به اهداف تعیین‌شده یا مشکلات تیمی از برنامه تامزآپ خارج شدند به نحوی که در پایان مرحله دوم، 8 تیم در برنامه باقی ماندند.

در کنار منتورشیپ، چهار عنوان کارگاه در هریک از موضوعات «راه‌اندازی کسب‌وکار» و «توسعه کسب‌وکار» هم برگزار شد تا پاسخگوی نیازها و سوالات تیم‌ها در این مرحله باشد.

روز ارائه

روز ارائه، آخرین رویداد برنامه تامزآپ در سال 98 فرصتی برای استارتاپ‌های سلامت بود تا محصولشان را مقابل سرمایه‌گذاران تخصصی حوزه سلامت معرفی کنند. از میان تیم‌های برنامه تامزآپ، 6 تیم واجد شرایط شرکت در روز ارائه بودند. در این رویداد هم با توجه به فرصت حضور سرمایه‌گذاران، علاوه بر تیم‌های برنامه تامزآپ از سایر تیم‌های استارتاپی که در مرحله جذب سرمایه قرار داشتند برای شرکت در رویداد دعوت شد. از میان 28 درخواست برای حضور در این رویداد تعداد 11 استارتاپ برگزیده شدند. در نهایت 17 تیم استارتاپی، در رویداد روز ارائه تامزآپ کسب‌وکار خود را معرفی و برای جذب سرمایه تلاش کردند. برای آشنایی بیشتر با استارتاپ‌های روز ارائه روی لینک زیر کلیک کنید:

استارتاپ‌های روز ارائه تامزآپ

در روز ارائه تامزآپ بیش از 10 شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر، شتاب‌دهنده و سازمان علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌های سلامت حضور داشتند. در پایان ارائه‌ها، 15 استارتاپ حداقل از یک سرمایه‌گذار پیشنهاد مذاکره برای ارزیابی بیشتر فرصت سرمایه‌گذاری دریافت کردند. این مذاکره‌ها که توسط تیم برگزاری تامزآپ و بعد از ظهر روز ارائه ترتیب داده شد، در واقع جلسات کوتاه 20 دقیقه‌ای برای شناخت بیشتر استارتاپ‌ و سرمایه‌گذار نسبت به یکدیگر و پاسخگویی اعضای تیم به سؤالات سرمایه‌گذار بود. سرمایه‌گذاران در پایان هر مذاکره با استارتاپی که فرصت بالایی برای سرمایه‌گذاری روی آن می‌دیدند جلسه بعدی را مقرر کردند.

نتایج برنامه

ما میزان دستیابی به اهداف و موفقیت برنامه تامزآپ را در چهار موضوع مورد ارزیابی قرار دادیم.

1. آموزش و توانمندسازی: برنامه آموزشی و کارگاه‌های تامزآپ مطابق برنامه طراحی شده برگزار گردید و تنها یک کارگاه بود که برگزار نشد. در اولین کارگاه‌ها تا حدود 60 نفر شرکت می‌کردند ولی با تخصصی‌تر شدن مباحث از تعداد شرکت‌کنندگان کاسته می‌شد تا آنجا که در آخرین کارگاه حدود 20 نفر حضور داشتند. از سوی دیگر یکی از محدودیت‌های مهم برنامه آموزشی عدم انطباق آن با برنامه کاری و درسی بسیاری از شرکت‌کنندگان بود.

2. شبکه‌سازی و تیم‌سازی: اقداماتی که در مرحله اول برنامه برای کمک به شبکه‌سازی و تشکیل تیم‌ها انجام گرفت با وجود اینکه باعث ایجاد تیم‌ها و ارتباط بین افراد گردید ولی تیم‌های تشکیل شده دوام و پایداری کافی را نداشتند. به نظر می‌رسد در این زمینه اقدامات انجام شده کافی نبوده و باید راهکارهای دیگری مورد استفاده قرار گیرد.

3. منتورینگ و مشاوره: مطابق برنامه، تیم‌های وارد شده در برنامه تامزآپ امکان دسترسی به خدمات منتورینگ و مشاوره را داشتند ولی بسیار کمتر از مقدار مورد انتظار از این خدمات بهره بردند. به نظر می‌رسد به منظور ارتقای خدمات منتورینگ و مشاوره نیاز است یک حلقه واسط بین مشاوران و منتورها با تیم قرار گیرد تا دسترسی و استفاده از این خدمات را مدیریت و پیگیری نماید.

4. ورودی و خروجی: از نظر کمی تعداد ورودی و خروجی برنامه تامزآپ یعنی ورود 20 تیم و خروج 6 تیم عدد مناسبی به نظر می‌رسد. هرچند تعداد 6 تیم را نمی‌توان خروجی دقیقی دانست ولی فارغ از تعداد، کیفیت، تنوع و آمادگی تیم‌ها برای ارائه و مذاکره با سرمایه‌گذار اهمیت بیشتری دارد. در این زمینه لازم است ملاک‌ها و مدل انتخاب تیم‌های ورودی تامزآپ و همچنین ملاک‌های آمادگی تیم‌ها باید مورد بازنگری قرار گیرد.

برنامه‌های آتی

برای برنامه تامزآپ سه چشم‌انداز اصلی در نظر گرفته شده است که طراحی و پیاده‌سازی دوره‌های بعدی نیز در راستای همین چشم‌اندازها خواهد بود.

1. ورود به کوریکولوم آموزشی دانشگاه: تامزآپ برای آنکه بتواند بیشترین اثربخشی خود را داشته باشد باید در برنامه آموزشی رسمی دانشگاه‌ها جایگاهی داشته باشد. لازم به ذکر است که هدف این نیست که همه کارآفرین شوند بلکه هدف گسترش فرهنگ کارآفرینی در فضای دانشگاه است تا تعداد اندک کارآفرینان بتوانند فعالیت کنند.

2. مقیاس‌پذیری کشوری: با آنکه بسیاری از منابع در شهرهای بزرگ و تهران متمرکز شده‌اند ولی لازمه کارآفرینی که کارآفرینان هستند در سراسر کشور وجود دارند. تامزآپ باید بتواند در دسترس همه در سراسر کشور باشد و قسمت اعظم خدمات خود را به صورت از راه دور نیز ارائه نماید.

3. تکمیل هر سه مرحله: همانطور که در بخش طراحی گفته شد در ابتدا تامزآپ به صورت سه مرحله‌ای طراحی شده بود که مرحله سوم همان شتابدهی بود. برای تکمیل زنجیره ارزش برنامه تامزآپ لازم است که مرحله سوم نیز پیاده‌سازی و اجرایی گردد.

امید است که با ارتقا و بهبود فرآیند‌های برنامه تامزآپ در راستای چشم‌اندازهای ذکر شده بتوان محیطی مناسب برای رشد، توسعه و ارتقای کسب‌وکارهای حوزه سلامت ایجاد نمود.