کاربردهای تکنولوژی‌های دیجیتال در مدیریت کلان خدمات سلامت

با رشد تکنولوژی‌های دیجیتال و شناخته‌تر شدن کاربردهای آن‌ها فرصت‌های استفاده از این تکنولوژی‌ها نیز بیش از پیش مشخص گردیده است. این فرصت‌ها به اندازه‌ای بوده است که در چند سال اخیر حوزه‌ای تخصصی به نام سلامت دیجیتال (Digital Health) شکل گرفته است تا استفاده از تکنولوژی‌های دیجیتال در سلامت را مدیریت، تسهیل و جهت‌دهی کند. هرچند بیش از 20 سال پیش زمانی که سلامت الکترونیک شکل گرفت ما استفاده از این تکنولوژی‌ها در حوزه سلامت را آغاز کرده‌ایم ولی به نظر می‌رسد تحولاتی که در چند سال اخیر رخ داده است می‌تواند مسیری جدید برای آینده سلامت ترسیم کند.

یکی از زمینه‌های سلامت که در تمام دنیا سیستم‌های سلامت را به چالش کشیده است موضوع هزینه‌های رو به افزایش مراقبت‌های سلامت است. در حالی که به نظر می‌رسد که دیگر راهکارهای مدیریت هزینه‌های سلامت و سرمایه‌گذاری در پیشگیری از بیماری‌ها، نمی‌تواند راهکاری بلندمدت برای کاهش هزینه‌ها باشد، تکنولوژی‌های دیجیتال با راهکارهای ساختارشکن و نوآورانه خود پاسخ‌های جدیدی را ارائه نموده‌اند. با استفاده از قابلیت‌هایی که این تکنولوژی‌ها در اختیار ما قرار می‌دهند می‌توان راهکارهایی را طراحی و پیاده‌سازی نمود که پیش از این بیشتر به یک رویا شبیه بود.

راهکارهای سلامت دیجیتال که می‌توانند مستقیم یا غیر مستقیم در کاهش هزینه‌های مراقبت‌های سلامت تاثیرگذار باشند را می‌توان در راستای یکی از 4 چشم‌انداز زیر دانست.

• توانمندسازی مردم و بیماران: به منظور افزایش و تسهیل دسترسی مردم به خدمات سلامت و افزایش مسئولیت‌پذیری ایشان در مقابل سلامت خود
• هماهنگی اجزای سیستم سلامت: به منظور برقراری ارتباط و تسهیل تبادل اطلاعات میان اجزای مختلف حوزه سلامت
• تغییر نظام پرداخت: به منظور پیاده‌سازی نظام پرداخت مبتنی بر خروجی و حفظ سلامت مردم
• پزشکی شخصی: به منظور شخصی‌سازی نمودن هرچه بیشتر تشخیص و درمان برای افراد

در راستای این چشم‌اندازها، صدها راهکار و مداخله سلامت در سطوح مختلف و برای ذی‌نفعان متفاوت تعریف شده و همچنان نیز نوآوری‌ها در آن‌ها در جریان است. این ساختار و اطلاع از چشم‌اندازها کمک می‌کند بتوان جهت‌دهی بهتری به نوآوری‌های سلامت دیجیتال داد.

با این حال برای دستیابی به هدف کاهش هزینه‌ها در سطح مدیریت کلان خدمات سلامت نیاز است که ترکیبی از راهکارهای مختلف به صورتی در یک بسته خدمتی ارائه گردد که بتواند برخی از هزینه‌برترین خدمات را پوشش دهد. این بسته‌های خدمتی می‌تواند در قالب‌هایی از جمله خدمات پایه‌ای بیمه‌ها یا خدمات تندرستی و سلامت سازمانی ارائه گردد. زیربنای همه این قالب‌ها، کاهش هزینه‌های کلان و عمده سیستم می‌باشد.

یک نمونه از این بسته‌های خدماتی می‌تواند ترکیبی از خدماتی مانند مشاوره و پزشکی از راه دور (Telemedicine)، خدمات در منزل (Homecare)، ارسال خدمات سلامت (Care Delivery)، مدیریت مراقبت‌های تشخیصی درمانی (Care Management) به همراه خدمات آموزشی و پیشگیری مناسب باشد. حال این بسته می‌تواند در قالب خدمات پایه‌ای بیمه تعریف شود و یا اینکه به عنوان خدمات تندرستی و سلامت سازمانی ارائه گردد. در هر دو قالب این خدمات با جای‌گذاری مناسب می‌تواند ارائه و تعریف شود. در ادامه توضیحی مختصر از اهداف هر کدام از خدمات بالا و چشم‌انداز آن‌ها آورده شده است.

• مشاوره و پزشکی از راه دور: این خدمات باید به صورت 24 ساعته در تمام روزهای هفته در قالب مشاوره با پزشک ارائه گردد. در صورتی که این خدمات به شکل موثر و در قالب بخشی از خدمات اجباری یا تشویقی ارائه گردد می‌تواند مراجعاتی را که نیازمند ارزیابی حضوری نیستند رفع کنند. هرچند به منظور اثربخشی کامل این راهکار باید سازوکار تجویز که البته به زیرساخت نسخه الکترونیک نیاز دارد، نیز تعریف گردد.
• خدمات در منزل: پیاده‌سازی خدمات در منزل با نگاه کاهش هزینه‌های کلان سیستم نیازمند کفایت بالای این خدمات است به نحوی که بتواند منجر به کاهش مدت بستری بیمارستانی یا کاهش شانس بستری مجدد بیمار گردد. از سوی دیگر لازم است که این خدمات خود به حد کافی بهینه‌سازی گردند تا بتوانند با کمترین هزینه بیشترین بازده را داشته باشند.
• ارسال خدمات سلامت:‌ خدمات سلامتی مانند گرفتن آزمایش و دریافت دارو را که منجر به تحمیل هزینه‌های جانبی به مردم و بیماران می‌گردد از طریق ارسال این خدمات در محل یا تسهیل دسترسی به آن‌ها می‌توان مدیریت کرد.
• مدیریت مراقبت‌های تشخیصی درمانی: این راهکار در قالب پزشک خانواده و نظام ارجاع پیاده‌سازی شده است ولی میزان کفایت آن مورد بحث است. به نظر می‌رسد استفاده از تکنولوژی‌های دیجیتال می‌تواند این راهکارها را به کفایت و بهره‌وری لازم برساند. با مدیریت این بخش میزان بسیار زیادی از بسیاری از هزینه‌ها برای اقدامات موازی، غیرضروری یا خارج از گایدلاین جلوگیری نمود. هرچند این راهکارها خود باید حتما تخصصی و متمرکز بر یک هدف طراحی شوند تا بتوانند اثربخشی لازم را پیدا کنند.
• خدمات آموزشی و پیشگیری: این خدمات که با هدف تغییر سبک زندگی انجام می‌شود با استفاده از تکنولوژی‌های دیجیتالی و البته در قالبی که مشوق‌‌ها و اجبارهای لازم با آن همراهی کند می‌تواند با هزینه‌ای کمتر نسبت به راهکارهای پیشین در این حوزه تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.

این خدمات و راهکارها زمانی می‌توانند به حداکثر کفایت و تأثیرگذاری خود برسند که از مزایای داده‌های کلان (Big Data) نیز بهره ببرند. داده‌های کلان چه برای یافتن راهکارهای جدید و چه برای بهینه‌سازی خدمات و ساختارهای موجود باید یکی از الزامات مداخلات سلامت دیجیتال باشد. به خصوص از این لحاظ که آینده سلامت بر این داده‌های کلان و راهکارهای آن‌ها استوار خواهد بود و بدون شک آنچه حوزه سلامت را در آینده نه چندان دور متحول خواهد کرد این داده‌های کلان است، این الزام دو چندان می‌گردد.

در مجموع به نظر می‌رسد اگر تکنولوژی‌های دیجیتال در حوزه سلامت، امروز در کشور ما رشد و توسعه پیدا نکنند، با توجه به سرعت رشد آن‌ها در کشورهای دیگر جهان و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه، ما مصرف‌کننده خدمات سلامت نیز خواهیم شد و همه جنبه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی ما تحت شعاع قرار خواهد گرفت.