دورنمای استارتاپ‌های سلامت روان

سلامت روان یکی از حوزه‌های پر چالش و البته جذاب برای استارتاپ‌ها است. در مقاله‌ای تحلیلی از شرکت سرمایه‌گذاری وایت استار، فضای استارتاپ‌های سلامت روان به خوبی تحلیل شده است که در اینجا خلاصه‌ای از آن مقاله آورده شده است و در نهایت تحلیلی بر این فضا در ایران داشته‌ایم. استارتاپ‌های سلامت روان را می‌توان به 6 دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد که در ادامه هر کدام را با ذکر مثال‌هایی توضیح می‌دهیم.

1. درمان شناختی رفتاری کامپیوتری

درمان شناختی رفتاری کامپیوتری یا Computerized Cognitive Behavioral Therapy یا به اختصار CCBT، استارتاپ‌هایی هستند که از اینترفیس موبایل برای ایجاد برنامه‌های مراقبت فردی و تغییر رفتار به جای دارو استفاده می‌کنند. حدود 33 درصد از استارتاپ‌ها در این دسته هستند و میانگین سرمایه‌گذاری در این استارتاپ‌ها 5/8 میلیون دلار است. مدل کسب و کار اصلی در این دسته فریمیوم و SaaS است. برخی از مثال‌های آن شامل موارد زیر است:

• هداسپیس (Headspace) و کالم (Calm): اپلیکیشن‌های مدیتیشن و مایندفولنس
• آکیلی (Akili): بازی‌های تشخیصی و درمانی برای اختلالات شناختی به خصوص در کودکان
• بیگ‌هلث (BigHealth): برنامه تغییر رفتار بسیار شخصی‌سازی شده
• کیوراَپ (CureApp): استارتاپ ژاپنی که درمان دیجیتال برای ترک سیگار ارائه می‌دهد

2. روانپزشکی از راه دور

روانپزشکی از راه دور یا Telepsychiatry به استارتاپ‌هایی اطلاق می‌شود که اینترفیسی ارتباطی بین درمانگر و بیماران به صورت دیجیتال ایجاد می‌کنند یا به طور کلی یک مدل جدید برای ارائه خدمات به صورت دیجیتال از پایه بنیان‌گذاری می‌کنند. حدود 16 درصد از استارتاپ‌ها در این دسته هستند و میانگین سرمایه‌گذاری در این استارتاپ‌ها 6/7 میلیون دلار است. مدل کسب‌وکار اصلی در این دسته SaaS است. برخی از مثال‌های آن شامل موارد زیر است:

• لیرا (Lyra): خدمات سلامت روان را به سازمان‌ها ارائه می‌دهد.
• تاک اسپیس (Talkspace): خدمات مشاوره را بدون وقت قبلی و با حفظ حریم شخصی ارائه می‌دهد.
• ایسو (IESO): شبیه‌سازی جلسات درمان شناختی رفتاری (CBT) به صورت مجازی

3. ابزارهای ارائه‌دهندگان خدمت

ابزارهای ارائه‌دهندگان خدمت یا Provider Tools، استارتاپ‌هایی هستند که نرم‌افزارهایی برای افزایش بازده عملیاتی درمانگران یا بهبود ارتباط بین درمانگران و سایر ذینفعان سلامت ارائه می‌دهند. حدود 15 درصد از استارتاپ‌ها در این دسته هستند و میانگین سرمایه‌گذاری در این استارتاپ‌ها 5/7 میلیون دلار است. مدل کسب‌وکار اصلی در این دسته فروش سازمانی است. برخی از مثال‌های آن شامل موارد زیر است:

• ماینداسترانگ (Mindstrong): استفاده از الگوی لمس صفحه گوشی موبایل برای تشخیص زودهنگام اختلالات روان
• والانت (Valant): پرونده الکترونیک اختصاصی روانپزشکی
• والرا هلث (Valera Health): مدیریت مراقبت و فالوآپ اختصاصی روانپزشکی

4. ابزارهای مصرف‌کنندگان

ابزارهای مصرف‌کنندگان یا Consumer tools، استارتاپ‌هایی هستند که ابزارهای موبایل غیر درمانی برای تنظیم اهداف روزانه دارند یا به بهبود ارتباط بیماران و همتایان کمک می‌کنند و یا به ارائه محتوای آموزشی مشغول هستند. حدود 13 درصد از استارتاپ‌ها در این دسته می‌گنجند و میانگین سرمایه‌گذاری در این استارتاپ‌ها 1/8 میلیون دلار است. مدل کسب‌وکار اصلی در این دسته فریمیوم است. برخی از مثال‌های آن شامل موارد زیر است:

• تریو گلوبال (Thrive Global): سامانه تندرستی و افزایش بهره‌وری برای سازمان‌ها
• وی کانکت (WeConnect): شبکه اجتماعی و جامعه مجازی برای افرادی که اعتیاد را ترک کرده‌اند
• وب سایکولوژی (Webpsychology): پایگاه اطلاعات روانشناسی و روانپزشکی

5. سخت‌افزارها

سخت‌افزارها یا Hardwares، استارتاپ‌هایی هستند که از سخت‌افزارها برای جمع‌آوری داده‌های بیومتریک یا کمک به بیمار و درمانگر در پایش وضعیت و یا ایجاد محتواهای درمانی جذاب‌تر استفاده می‌کنند. حدود 12 درصد از استارتاپ‌ها در این دسته هستند و میانگین سرمایه‌گذاری در این استارتاپ‌ها 1/1 میلیون دلار است. مدل کسب‌وکار اصلی در این دسته SaaS است. برخی از مثال‌های آن شامل موارد زیر است:

• وای برین (Y Brain): سازنده دستگاه‌های تشخیصی و درمانی برای درمان افسردگی ماژور
• پیوت (Pivot): سامانه ترک سیگار که دستگاهی برای اندازه‌گیری میزان مونوکسیدکربن از تنفس ساخته است.
• رندور (Rendever): برنامه‌های واقعیت مجازی برای سالمندان

6. هوش مصنوعی

هوش مصنوعی یا Applied AI، استارتاپ‌هایی هستند که از تکنیک‌هایی مانند conversational intelligence یا predictive analytics یا یادگیری ماشینی در هسته محصول استفاده می‌کنند تا رویکردی شخصی‌سازی‌شده‌تر و موثرتر در پیشگیری، درمان یا تشخیص ایجاد کنند. حدود 11 درصد از استارتاپ‌ها در این دسته هستند و میانگین سرمایه‌گذاری در این استارتاپ‌ها 3/8 میلیون دلار است. مدل کسب‌و‌کار اصلی در این دسته SaaS است. برخی از مثال‌های آن شامل موارد زیر است:

• نورو ترک (Neurotrack): تشخیص زودهنگام اختلالات حافظه با آنالیز حرکات چشم
• کوگنوآ (Cognoa): سامانه بررسی و ارزیابی تکامل کودکان با استفاده از یادگیری ماشینی
• ووی بات (Woebot): چت بات یا Chat bot برای پایش خُلق و کمک به پیدا کردن حال بهتر

استارتاپ‌های سلامت روان ایران

در ایران استارتاپ‌های سلامت روان بیشتر در دسته دوم یعنی روانپزشکی از راه دور فعالیت می‌کنند و تعداد بسیار محدودی در دسته سخت‌افزار مشغول به فعالیت هستند. این کاملا برخلاف پراکندگی‌ استارتاپ‌های خارج از کشور است که بیشتر در دسته اول یعنی CCBT فعالیت دارند. به نظر می‌رسد بیشتر بودن تعداد استارتاپ‌های ایرانی در دسته روانپزشکی از راه دور به دلیل سادگی بیشتر راه‌اندازی کسب‌وکارهای آن است. با وجود مقدار سرمایه‌گذاری بیشتر در آن دسته، فرصت‌های بسیاری نیز در دسته‌های دیگر وجود دارد که می‌تواند مورد توجه استارتاپ‌ها قرار گیرد.

از سوی دیگر یکی از روندهایی که اکنون مورد توجه قرار گرفته است ترکیب خدمات CCBT و روانپزشکی از راه دور است تا بتوان خدمات جامع و کاملی را به کاربران ارائه نمود.

یکی دیگر از نکات حائز اهمیت این است که تقریبا نیمی از استارتاپ‌های سلامت روان بر یک اختلال متمرکز شده‌اند و می‌توان اینطور برداشت کرد که حتی یک اختلال نیز بازار نسبتا بزرگی دارد و می‌تواند برای یک استارتاپ جذاب و کافی باشد.

در مجموع به نظر می‌رسد حوزه سلامت روان یکی از حوزه‌های جذاب برای استارتاپ‌های سلامت است و فرصت‌های ارزش‌آفرینی بسیاری در آن وجود دارد.