اکسون چیست؟

تاحالا فکر کردین که چرا وقتی دستمون بریده میشه چجور حس لامسه دوباره برمیگرده؟شاید باخودتون فکر کنین یعنی چی؟وقتی دستم.ن بریده میشه و بعد از ترمیم خس لامسه و اعصاب مربوط به اون هم ترمیم میشن اما وقتی یک فردی نخاعش اسیبمیبینه اعصابش دوباره ترمیم نمیشه.بنظرتون چرا این اتفاق رخ میده؟ فرق اعصاب این دو قسمت مگه چیه؟خب برای جواب به این سوال باید یکم بیشتر با ساختار نورونها مخصوصا اکسون اشنا بشیم.اولین قدم برای یافتن پاسخ این هست که ما دو نوع سیستم اعصاب داریمیکیش سیستم اعصاب مرکزی هست که شامل مغز و نخاع میشه در واقغ سیستم اعصاب مرکزی مسول پردازش و فرماندهی اعصاب هستش یعنی اطلاعات ورودی که از اعصاب محیطی میرسه رو پردازش میکنه و دستور یا فرمان مناسب روبه اعصاب محیطی منتقل میکنه.دیگری سیستم اعصاب محیطی هست که شامل دست پاهاو بقیه اجزای بدن میشه که اونهارو عصب دهی میکنه درواقعه اعصاب سیستم محیطی گیرنده هایی هستن که جمع اوری دیتا رو انجام میدن.به اکسون نورون هافیبر عصبی یا رشته عصبی میگویند.خب قدم دوم اشنایی بیشتربا اکسون هستش.میدونیم که اکسون یکی از اصلی ترین بخش نورون هستش اما خود اکسون چه چیزهایی روشامل میشه؟و چند نوع دارد؟اکسون ها دو نوع متفاوت دارند و تفاوت اونها در داشتن و نداشتن میلین هست:به رشته عصبی یا اکسونی که با پوشش میلیلنی (غلاف میلین) پوشیده نشده ==== رشته عصبی بدون میلینبه رشته عصبی یا اکسونی که با پوشش میلیلن (غلاف میلین) پوشیده شده ===== رشته عصبی میلین داراین سوال ممکنه براتون پیش بیاد که خود میلین چیه ؟میلین نوعی عایق هست که جنسش از لیپوپروتین هستش و کاربرد این عایق این هستش که از جریان یونها درعرض غشای اکسون جلوگیری میکند.منشا میلین در سیستم اعصاب مرکزی(central nervous system)(CNS) و سیستم اعصاب محیطی (peripheral nervous system)(PNS) متفاوت هست و همین تفاوت یکی از علت های متمایز شدن اعصاب سیستم مرکزی ومحیطی شده است.منشا میلین دراعصاب محیطی از سلول های شوان(Schwann Cells) هستش سلول های شوان(Schwann Cells)به دوراکسون میپیچندو اون رو احاطه میکنند و سپس سیتوپلاسم سلول های شوان از بین میروند و فقط چندلایه از سلول های شوان(Schwann Cells) باقی میمونه که اینا لایه های باقی مونده غلاف میلین رو تشکیل میدهنداما منشا میلین در اعصاب مرکزی از سلول هایی به نام الیگودندروسیت ها()هستش.خب بالاخره رسیدیم به جواب سوالمون ساول های شوان (Schwann Cells)قابلیت ترمیم اکسون سلول عصبی که در واقع اعصاب میش رو دارند اما الیگودندروسیت ها(oligodendrocyte) فاقد این قابلیت ترمیمی هستن وبرای همین هم اعصاب محیطی با ایجاداسیب همچنان قابلیت ترمیم خودبخودی روداره و وقتی دستمون بریده میشه بعد از مدتی دوباره حس لامسه و اعصاب اون ترمیم میشه اما این امکان رو برای اعصاب مرکزی نداریم.از دیگر اجزای اکسون :اکسون هیلاک(Axon hillock)اکسون هیلاک به جایی میگن که دقیقا اکسون از جسم سلولی خارج شده.که این منطقه فاقد ذرات نیسل هستش.ذرات نیسل:شبکه اندوپلاسمی زبر (Rough endoplasmic reticulum) درنورون رو میگن.اکسولما(axolemma)به غشایی که اطراف اکسون هستش اکسولما میگن.اکسوپلاسم(Axoplasm)به سیتوپلاسم داخل اکسون "اکسوپلاسم" میگن که این قسمت همانند اکسون هیلاک (Axon hillock) فاقدذرات نیسل هستش.سلول های گلیال()سلول های گلیال که به ان نوروگلیا هم میگویند سلول هایی غیرعصبی هستند که سلول های عصبی رو از نظر متابولیکی و فیزیکی پشتیبانی میکنند. همچنین عایق و ارتباطات عصبی و انتقال مواد مغذی و مواد زائد.پایانه اکسونی(axon terminal)به انتهای اکسون پایانه اکسونی میگویند که مسولبرقراری سیناپس هستش.ازدیگر تفاوت های اناتومیک اکسون نورون های اعصاب مرکزی و محیطی میتوان به وجود اجزای دیگر اشاره کرد از جمله:میکروگلیا(Microglia)میکروگلیا ها نوعی از گلیا ها یا سلول های پشتیبان هستند که در سیستم اعصاب مرکزی وجود دارند. میکروگلیا 10 تا 15 درصد از کل سلول های موجود در مغز را تشکیل می دهد.و به عنوان سلول های ماکروفاژ ساکن که به عنوان اولین و اصلی ترین شکل دفاع ایمنی فعال در سیستم عصبی مرکزی عمل می کنند.استروسیت ها(Astrocytes)آستروسیت ها سلول های گلیال تخصصی هستند که جمعیت انها بیش از پنج برابر نورون ها میباشد استروسیت ها بسیاری از عملکرد پیچیده ضروری مغز را انجام میدهند همچنین جریان خون را تنظیم و میتوکندری را به نورون ها منتقل میکند و سوخت و ساز نورون ها رو تامین میکنند.

تاحالا فکر کردین که چرا وقتی دستمون بریده میشه چجور حس لامسه دوباره برمیگرده؟

شاید باخودتون فکر کنین یعنی چی؟

وقتی دستمون بریده میشه و بعد از ترمیم حس لامسه و اعصاب مربوط به اون هم ترمیم میشن اما وقتی یک فردی نخاعش اسیب میبینه اعصابش دوباره ترمیم نمیشه.بنظرتون چرا این اتفاق رخ میده؟ فرق اعصاب این دو قسمت مگه چیه؟

خب برای جواب به این سوال باید یکم بیشتر با ساختار نورون ها مخصوصا اکسون اشنا بشیم.

اولین قدم برای یافتن پاسخ این هست که ما دو نوع سیستم اعصاب داریم;

یکیش سیستم اعصاب مرکزی (central nerve system)هست که شامل مغز و نخاع میشه در واقع سیستم اعصاب مرکزی (CNS)مسول پردازش و فرماندهی اعصاب هستش یعنی اطلاعات ورودی که ازسیستم اعصاب محیطی( peripheral nervous system) میرسه رو پردازش میکنه و دستور یا فرمان مناسب روبه اعصاب محیطی(PNS) منتقل میکنه.

دیگری سیستم اعصاب محیطی هست که شامل دست پاهاو بقیه اجزای بدن میشه که اونهارو عصب دهی میکنه درواقعه اعصاب سیستم محیطی گیرنده هایی هستن که جمع اوری دیتا رو انجام میدن.

به اکسون نورون ها ,فیبر عصبی یا رشته عصبی میگویند.

قدم دوم اشنایی بیشتربا اکسون ;

میدونیم که اکسون یکی از اصلی ترین بخش نورون هستش اما خود اکسون چه چیزهایی روشامل میشه؟و چند نوع دارد؟

اکسون ها دو نوع متفاوت دارند و تفاوت اونها در داشتن و نداشتن میلین هست:

به رشته عصبی یا اکسونی که با پوشش میلیلنی (غلاف میلین) پوشیده نشده ==== رشته عصبی بدون میلین

به رشته عصبی یا اکسونی که با پوشش میلیلن (غلاف میلین) پوشیده شده ===== رشته عصبی میلین دار

این سوال ممکنه براتون پیش بیاد که خود میلین چیه ؟

میلین نوعی عایق هست که جنسش از لیپوپروتین هستش و کاربرد این عایق این هستش که از جریان یونها درعرض غشای اکسون جلوگیری میکند.

منشا میلین در سیستم اعصاب مرکزی(CNS) و سیستم اعصاب محیطی (PNS) متفاوت هست و همین تفاوت یکی از علت های متمایز شدن اعصاب سیستم مرکزی ومحیطی شده است.

منشا میلین در اعصاب محیطی از سلول های شوان(Schwann Cells) هستش;

سلول های شوان(Schwann Cells)به دور اکسون میپیچند و اون رو احاطه میکنند و سپس سیتوپلاسم سلول های شوان از بین میروند و فقط چندلایه از سلول های شوان(Schwann Cells) باقی میمونه که اینها لایه های باقی مونده غلاف میلین رو تشکیل میدهند.

اما منشا میلین در اعصاب مرکزی از سلول هایی به نام الیگودندروسیت ها(Oligodendrocytes)هستش.

خب بالاخره رسیدیم به جواب سوالمون;

سلول های شوان (Schwann Cells) قابلیت ترمیم اکسون سلول عصبی که در واقع اعصاب میش رو دارند اما الیگودندروسیت ها(Oligodendrocytes) فاقد این قابلیت ترمیمی هستن وبرای همین هم اعصاب محیطی با ایجاداسیب همچنان قابلیت ترمیم خودبخودی رو داره و برای همین وقتی دستمون بریده میشه بعد از مدتی دوباره حس لامسه و اعصاب اون ترمیم میشه اما این امکان رو برای اعصاب مرکزی نداریم.

این تصویر میتوانید مقایسه سلول عصبی در اعصاب مرکزی و محیطی و همچنین الیگودندروسیت و سلولهای شوان(Schwann Cells) رو ببینید.

از دیگر اجزای اکسون :

• اکسون هیلاک(Axon hillock)

اکسون هیلاک(Axon hillock) به جایی میگن که دقیقا اکسون از جسم سلولی خارج شده.که این منطقه فاقد ذرات نیسل هستش.

ذرات نیسل:شبکه اندوپلاسمی زبر (ER) درنورون رو میگن.

• اکسولما(Axolemma)

به غشایی که اطراف اکسون هستش اکسولما میگن.

• اکسوپلاسم(Axoplasm)

به سیتوپلاسم داخل اکسون "اکسوپلاسم" میگن که این قسمت همانند اکسون هیلاک () فاقدذرات نیسل هستش.

• پایانه اکسونی(Axon terminal)

به انتهای اکسون پایانه اکسونی میگویند که مسولبرقراری سیناپس هستش.

• سلول های گلیال(Glial cells)

سلول های گلیال که به ان نوروگلیا هم میگویند سلول هایی غیرعصبی هستند که سلول های عصبی رو از نظر متابولیکی و فیزیکی پشتیبانی میکنند. همچنین عایق و ارتباطات عصبی و انتقال مواد مغذی و مواد زائد.

ازدیگر تفاوت های اناتومیک اکسون نورون های اعصاب مرکزی و محیطی میتوان به وجود اجزای دیگر اشاره کرد از جمله:

• میکروگلیا(Microglia)

میکروگلیا ها نوعی از گلیا ها یا سلول های پشتیبان هستند که در سیستم اعصاب مرکزی وجود دارند. میکروگلیا 10 تا 15 درصد از کل سلول های موجود در مغز را تشکیل می دهد.و به عنوان سلول های ماکروفاژ ساکن که به عنوان اولین و اصلی ترین شکل دفاع ایمنی فعال در سیستم عصبی مرکزی عمل می کنند.

• استروسیت ها(Astrocytes)

آستروسیت ها سلول های گلیال تخصصی هستند که جمعیت انها بیش از پنج برابر نورون ها میباشد استروسیت ها بسیاری از عملکرد پیچیده ضروری مغز را انجام میدهند همچنین جریان خون را تنظیم و میتوکندری را به نورون ها منتقل میکند و سوخت و ساز نورون ها رو تامین میکنند.

میکروگلیا,استروسیت ها,الیگودندروسیت ها و شوان سلول ها همگی نوعی از گلیال ها یا سلول های پشتیبان هستند با این تفاوت که میکروگلیا,استروسیت و الیگودندروسیت ها جزو سیستم اعصاب مرکزی(CNS) هستند و سلول های شوان جزو سیستم اعصاب محیطی(PNS) میباشد.