یک جای کار می لنگه! جستارهایی در نقد آموزش و پرورش سنتی ایران

نوشتن از آموزش و پرورش ایران و انتقاد کردن از آن کار زیاد سختی نیست ، در واقع این سیستم آن‌قدر قدیمی و فشل شده که اگر تیری در تاریکی هم رها بشود به هدف می خورد .

در واقع مشکل آموزش و پرورش از آنجا شروع می‌شود که برنامه‌ها و فعالیت‌های در حال انجام آن با اهداف و فلسفه‌ی وجودی آن متناقض است.

مشکل اول: اولویت کار عمرانی در یک نهاد فرهنگی

اگر از هر کدام از وزرا ، مدیر کل، مدیر مناطق و شهرستانها و حتی مدیران مدارس رزومه بخواهید اول تا آخر لیست بلندبالای افتخارات آنها مملو از کارهای عمرانی است، حتی رئیس جمهورش هم تعداد کلاس هایی که در مدت ماموریتش ساخته است را افتخار میداند نه استعدادهای که شکوفا شده یا پژمرده!

البته تا حدودی باید به آنها حق داد ، در روزگاری که اولین نیاز هر سازمان و نهادی یعنی مکان هنوز تکمیل نشده است و فضاهای موجود فاصله زیادی با استاندارد های حداقلی دارد و همچنین بر خلاف قانون و آنچه که باید باشد وظیفه تامین آن بر عهده مدیران میانی آموزش و پرورش گذاشته شده‌است.

مسلما با وجود مدیران و ناظران جو زده و پوپولیست بالادستی که حتی از نزدیکِ مدیریت آموزش و پرورش رد نشده‌اند، این دسته از مدیران میانی که جامعه با آن ها سروکار دارد و در واقع از طرف مخاطبین و رده های بالا دستی تحت فشار قرار میگیرند رو به انجام اموری می‌آورند که در کوتاه مدت به نتیجه برسد و کاملا عددی و قابل شمارش باشد .

هیچ کدام از این مخاطبین آ.پ و یا مدیران بالا دستی اعم از نمایندگان مجلس، فرمانداران و... نه تنها هیچ درکی از کار آ.پ ندارند بلکه با مقایسه این دستگاه با سایر دستگاههای دولتی فقط چوب لای چرخ می گذارند . در حالی که اصلا کار تجهیز و عمران مدارس بر عهده سازمان نوسازی مدارس و شهرداری ها است...

مشکل دوم: ساختار سنتی و غیر قابل نفوذ اداری

به راحتی صحبت کنیم، آموزش و پرورش علی رغم اینکه با جوان ترین افراد جامعه سروکار دارد ولی توسط پیرترین آنها اداره می‌شود، عموم مدیران میانه به بالای آموزش و پرورش و حتی مدیران مدارس تفکراتی مربوط به زمان تاسیس دارالفنون دارند و علی رغم سخنرانی هایی که از پیش نوشته شده هنوز در نظر آنها دانش آموز خوب کسی است که اشعار بیشتری را حفظ است .

بسیاری از مدیران سطح وزارتخانه این دستگاه که تصمیم گیری‌های کلان دارند مطمئن هستم یک‌بار هم کتاب‌های که در کلاس تدریس می‌شود را از نزدیک ندیده اند، تمام دغدغه‌ی اصلی آنها اینست که ضمن حفظ جایگاه خود فقط این دستگاه عریض و طویل را اداره کنند بر خلاف آنچه که انتظار می‌رود و ادعا می‌شود هرگونه تغییر جدی و بروز شدن ، مخالفت و مقاومت زیادی را بوجود خواهد آورد.

در این میان مدیران و تصمیم گیرندگان جوان و بروز راهی برای نفوذ در لایه های مدیریتی ندارند مگر آنکه از منابع قدرت حمایت شوند که آن هم خود مستلزم پذیرش همان طرز فکر قدیمی است .

مشکل سوم

مخاطب محور نبودن خدمات و فعالیت های آ.پ

در این دستگاه عریض و طویل که بر خلاف تصور عموم یکی از سیاسی ترین دستگاهای حاکمیتی است بیش از آنکه مخاطب یعنی دانش آموز در اولویت باشد، نوع خدمات اهمیت دارد، در این بحث که از همان دیدگاه سنتی نشات می‌گیرد آ.پ یک کارخانه در نظر گرفته می‌شود و دانش آموز یک ماده اولیه که باید روی آن فرایندی صورت بگیرد این فرآیندها در یک پرسه نامشخص تعیین می‌شود و بعد اجرا می‌شود و جالب آنکه بازخوردی در کار نیست و محصول قبل از ارائه به بازار بررسی نمی‌شود و واکنش کل مجموعه به نواقص تنها یک سر تکان دادن است .

این عدم وجود بازخورد آنقدر بارز است که گاهی که یک معلم خارج از سیستم عمل می‌کند مثل یک فداکاری محسوب می‌شود_ که البته در اکثر اوقات منجربه پرداخت هزینه های کاری برای فرد فداکار می‌شود_ در این دیدگاه فرد تصمیم گیرنده با خاطری جمع می‌گوید ما خدمات را ارائه دادیم دیگر خودش کم کاری کرد.

این دیدگاه برایش آن آدمی که می‌خواهد استخدام کند مهم نیست، معلم حتی اگر از لحاظ روانی مشکل داشته باشد باز هم در مجموعه خواهد ماند چون فرقی ندارد مهم آن است که از دور همه چیز در حال وقوع به نظر برسد.

مهم آن است که از دور همه چیز در حال وقوع به نظر برسد

این مدیریت از روی کاغذ مسلما در آینده ای نه‌چندان دور هزینه های گزافی را به کشور تحمیل خواهد کرد . در این شیوه مدیریت دانش آموزان ، معلمان و مدارس فقط اعدادی روی کاغذ هستند. در این سیستم مهم نیست بعد از دوازده سال چند درصد از دانش آموزان قادر به روخوانی متون فارسی هستند (قرآن، انگلیسی پیشکش) مهم اینست که این اعداد در یک تعادل باهم باقی بماند و هزینه ها خیلی زیاد نشود...

در مورد سایر مباحث و راهکار های که خانواده ها میتوانند داشته باشند در نوشته ای جدا ادامه خواهم داد.