9+1 آزمایش عجیب و جذاب علمی-روانشناسی

تاریخچه علم پر است از نقش و نگاره‌هایی که دانشمندان با انجام فعالیت‌های مختلف به آن رنگ و لعاب دادند. آزمایش‌ها یکی از جذاب‌ترین بخش‌های علم هستند که چهره اصلی مفهوم زندگی و قاعده پشت‌اش را برای ما به نمایش در می‌آورند. قوانینی که بر دنیای واقعی حکومت
و ما را به تبعیت از خودشان وادار می‌کنند.

حالا از مقدمه چینی بگذریم و بریم سروقت لیستی از آزمایشات که در حوزه علم روانشناسی و پزشکی صورت گرفتند. آزمایشاتی که بیشتر رفتار ما در موقعیت‌های مختلف را توجیه می‌کند. قطعا تعداد این آزمایشات کم نبوده و تاریخچه علم بیشمار تست و آزمون به خود دیده. ولی لیست پایینی لیسیت از آزمایشاتی هست که به راحتی در اینترنت یافت نمی‌شوند ولی دارای روند جذاب و نتیجه عمیقی هستند.

لیست بدون هیچ الویت خاصی نوشته شده و اعدادگذاری صرفا برای شمارش و تمایز آزمایشات است.

برای مطالعه بیشتر، منابع در انتهای مطلب آورده شدند.

اگر نظری، نقدی داشتید یا آزمایش جذاب دیگری می‌شناختید، حتما در قسمت کامنت‌ها به اشتراک بذارید.

آزمایش تصادف | آزمون اندازه خطوط : منطق ظاهربین

روند آزمایش تصادف به این شکل بود که اسلایدهایی از تصادف ماشین به شرکت کنندگان نشان داده شده و سپس از آن‌ها پرسش‌هایی از روند برخورد پرسیده می‌شد. تحقیقات نشان دادند که اگر فعل استفاده شده در سوال متفاوت باشد می‌تواند حافظه ما از اتفاق را به طور کلی عوض کند. این تحقیق نشان می‌دهد که حافظه را می‌توان به راحتی با تکنیک پرسش دستکاری کرد. به این معنی که اطلاعات جمع‌آوری‌شده پس از رویداد می‌تواند با حافظه اصلی ادغام شود و باعث یادآوری نادرست یا حافظه بازسازی‌کننده شود.

در آزمون اندازه خطوط به گروهی از شرکت‌کنندگان عکس خطوطی نشان داده شده و از آن‌ها می‌خواستند مشخص کنند که کدامین خط از همه بزرگ‌تر است. نکته آزمون در جایی بود که در از میان این گروه چند نفره فقط یک نفر شرکت‌کننده واقعی بود. بقیه افراد سیاه لشکر از سوی محققین بودند. سیاه لشکران از روی عمد انتخاب اشتباهی داشتند اما به صورت ناباورانه‌ای در عمده دفعات شرکت‌کننده واقعی هم به چاله می‌افتاد و مثل دیگر هم‌گروهیانش خط اشتباه را انتخاب می‌کرد.(از این آزمایش با عنوان «هم نوازی اَش» هم یاد می‌شود)

نتیجه: به طور کلی تصمیمات و نگرش ما دستخوش بسیاری از معیارها و عوامل می‌شوند. عملا منطق انسانی خود شناور بوده و مفهوم حقیقت می‌تواند در حافظه تغییر کند.

آزمایش درخواست کار عجیب : رهرو آنست که آهسته و...

تاحالا پیش خودتان فکر کردید چرا سطح شیب دار راحت تر از پله است؟

این آزمایش با تلفن کردن به خانم‌های خانه‌دار صورت گرفت. به این شکل که افراد به 6 گروه تقسیم می‌شدند. در گروه اول با اولین تماس از آنها درخواست تلفنی حضور چند کارشناس در محل خانه، برای کارشناسی محصولات و لوازم خانگی صورت می‌گرفت. گروه دوم در تماس اول صرفا صحبت تلفنی و سه روز بعد، در تماس دوم درخواست حضور داده میشد. در گروه سوم، چند روز بعد و در تماس تلفنی سوم درخواست حضور پرسیده میشد؛ و به همین شکل به گروه اخر، پس از 6 بار صحبت تلفنی، در تماس ششم درخواست حضور داده میشد.

پاسخ‌ها شگفت انگیز بود. در حالی که فقط 13 درصد از گروه اول با حضور کارشناسان موافقت کرده بودند؛ از گروه آخر 71 ، گروه پنجم 67 ، چهار 52، سوم 33 و دوم 20 درصد موافق بودند.

البته تحقیق مشابه‌ای روی مردان با مضمون درخواست نصب پوستر تبلیغاتی کوچک تا بزرگ بر روی درب خانه شکل گرفت که نتیجه‌ یکسانی داشت.

نتیجه : سطح شیب دار مجموعه‌ای قسمت قسمت شده از پله است که بالا رفتن از آن احساس نمی‌شود. برای انجام کارهای عجیب و بزرگ باید آنان را قسمت قسمت کرد. نتایج تحقیقات نشان دادند که انجام کارهای کوچک، فرآیند انجام کار بزرگ را راحت می‌کند.

آزمایش نقطه آبی: راحتی محض دست نیافتنی است

در این آزمایش داوطلبین به اتاقک کامپیوتری با نمایشگر می‌رفتند. در نمایشگر هزاران نقطه به رنگ بنفش و در زمان خاصی چند نقطه آبی نشان داده میشد. شرکت‌کنندگان با توجه به نمایشگر باید حضور نقطه‌های آبی را با دکمه نقطه آبی و خلاف آن را نیز اعلام می‌کردند. نمایشگر پویا بود و در هر لحظه تعداد نقاط فرق می‌کرد. محققان متوجه شدند که وقتی بیشتر، نقطه های آبی را نشان می‌دهند همه دقیقاً می‌توانند تشخیص دهند که کدام نقطه‌ها آبی هستند و کدام‌ها آبی نیستند. اما همین که محققان تعداد نقطه‌های آبی را محدود می‌کنند و بیشتر رنگ بنفش را نشان می دهند، داوطلب ها نقطه های بنفش را با آبی اشتباه می‌گرفتند.

نتیجه: اگر خلاف‌ها به مرور زمان کم شوند، کم کم خلاف هایی را تجسم می‌کنیم که در حقیقت خلاف نیستند. نقطه آبی نشان می‌دهد که مهم نیست محیط اطراف ما تا چه اندازه ایمن باشد، هرچه بیشتر به دنبال موارد تهدیدآمیز بگردیم بیشتر آنها را پیدا می کنیم. هرچقدر هم دنیا راحت باشد باز هم چیزی برای ناراحتی وجود دارد.

آزمایش هیولا : اثر تعریف و سرزنش

جانسون روانشناسی بود که ظالمانه 22 کودک بی‌سرپرست را مورد آزمایش قرار داد. تعدادی از کودکان درگیر لکنت کلام بودند که در این آزمایش قرار بود به دو دسته با رویکرد تعریف و دسته دیگر با رویکرد سرزنش درمان شوند. در این آزمایش کودکان سخنرانی انجام می‌دادند و نسبت به اجرای آن‌ها انتقاد صورت می‌گرفت. گرچه در گروه انتقادی که تعریف و تمجید بود، بهبود نسبتا کمی در لکنت کلام صورت گرفت ولی کودکان گروه دیگر که مرود سرزنش و تهدید و خشونت کلامی شده بودند بشدت سرافکنده شده و دچار بیماری‌های روحی شدند. حتی بخشی از آنان در بزرگسالی نیز مشکل لکنت کلام داشتند.

بعدها بدلیل غیرانسانی بودن آزمایش دانشگاه محل اجرا عذر خواهی کرده و پیگیری لازم را انجام داد.

نتیجه: گرچه تعریف کردن چیزی می‌تواند اثر کمی در بهبود آن نقش ایفا کند ولی عمدتا سرزنش و خشونت قرار نیست بهبود و نتیجه خوبی را به همراه داشته باشد . که حتی ممکن است اثر منفی هم بگذارد.

آزمایش میلک شیک: طغیان حسرت

در آزمایش میلک شیک یا معروف به پولیوی مقدار گسیختگی عصبی ما را نشانه می‌گیرد. داوطلبین به صورت رندوم سه گروه می‌شوند: داوطلبان گروه A یک لیوان آب ، گروه B یک لیوان میلک شیک و گروه C دو لیوان میلک شیک مصرف کرده‌اند. سپس به اتاقی دیگر برده می‌شوند تا نظرشان را درمورد طعم بستنی بدهند. ولی در واقع محققان به دنبال مقدار بستنی مصرفی از سوی آنان هستند. مقدار مصرف بستنی در افراد عادی به صورت A>B>C بود. ولی در افراد که رژیم غذایی داشتند مقدار مصرف به صورت B>A>C بود.

افرادی که رژیم ندارند خودشان را تحت کنترل حس نمی‌کنند و به آن مقداری که نیاز دارند می‌خورند و به حس سیری واقعی می رسند و از خوردن بیشتر امتناع می‌کنند.

ولی در بین رژیم داران، وقتی که گروه A را بررسی می کنیم رژیم غذایی آنها نمی‌شکند و مقدار کمی از بستنی را می‌خورند چون می‌خواهند رژیمشان را حفظ کنند. گروه C چون حجم میلک شیکی که خورده بودند زیاد بود، به سیری رسیده بودند. اما نکته جالب توجه در آزمایش پولیوی فقط گروه B است! از سمتی حس سیری کامل نداشتند از سوی دیگر رژیم‌شان را شکسته بودند. به همین دلیل، این افراد وقتی که می‌خواستند، بستنی بخورند، بیشترین حجم بستنی را می‌خورند . این گروه بستنی بیشتری میخورند چون از نظر روانی نقطه سیری آن‌ها دیرتر اتفاق می‌افتد که به این حالت خوردن مست‌گونه می‌گویند.

نتیجه: در واقع حسرت‌های ما بر روی مقدار رضایت ما اثر گذارند. سقف رضایت حالت عادی پایین‌تر است از سقف رضایتی که در هنگام شکستن محدودیت‌ها داریم . یعنی مثلا ممکن پس از شکستن رژیم، مقداری غذا مصرف کنیم که در حالت عادی نمی‌کردیم.

آزمایش شوک و سگ: ناتوانی آموخته شده

مارتین سلیگمن و همکارانش برای آزمایش شرایط درماندگی آموخته شده تعدادی سگ را در قفس گذاشتند و به آنها شوک الکتریکی دادند. سگ‌ها امکان فرار کردن از شرایط موجود را نداشتند. بعد از چند نوبت وارد کردن شوک، حتی اگر راهی هم بود، سگ‌ها دیگر تلاشی برای نجات خود نمی‌کردند و به جای تلاش برای فرار کردن، واکنشی نشان نمی‌دادند. این نوع از درماندگی در سگ‌ها ریشه در تلاش‌های شکست خورده آنها دارد که به نوعی نتوانستن را تبدیل به یک باور می‌کند. این رفتار در انسان‌ها هم پیدا می‌شود: افراد این نشانه‌­ها را در واکنش به تجربیات قبلی نشان می‌­دهند که در آن‌ها، دیگران باعث شدند احساس کنند قدرت کنترل کردن سرنوشت خودشان را ندارند.

نتیجه: بسیاری از ناتوانی‌ و درماندگی‌ها ریشه در شکست‌های قبلی ما دارد. حتی اگر فرصت‌های جدیدی به وجود آمده باشد، باورهای قبلی با فعالیت و صرف انرژی مجدد در تضاد هستند.

آزمایش شوک خودخواسته: درد بهتر از بی حسی

آزمایش از این قرار بود که داوطلبین را با نوعی شوک که به اندازه یک نیشگون ساده یا دردی نزدیک به تیرکشیدن دندان آشنا کردند. تمامی آن‌ها اعتقاد داشتند تجربه خوشایندی نبوده و علاقه‌ای به تجربه دوباره آن ندارند. در مرحله دوم شرکت کنندگان به صورت انفرادی در اتاق با شوک قبلی قرار داده می‌شدند. از آن‌ها خواستند در مدت 6 الی 15 دقیقه فقط به افکار مثبت فکر کنند. ولی حدود دو سوم مردان و نزدیک یک سوم زنان به خودشان شوک وارد کردند! در یک مورد یک از شرکت کننده ها به خودش بیش از ۱۹۰ بار شوک وارد کرد بطور متوسط مساوی است با هر ۶ ثانیه یک بار!

نتیجه : در بیشتر موارد انسان مشغولیت دردآور را به بیکاری ساده ترجیح می‌دهد.

آزمایش مارشمالو : گر صبر کنی....

آزمایشی که بر روی کودکان 4-6 ساله انجام گرفت تا مقدار صبر آن‌ها برای خوردن مارشمالو را اندازه بگیرد. کودکان با مارشمالو در اتاقی قرار می‌گرفتند و به آن‌ها گفته می‌شد می‌توانند آن را بخورند ولی اگر فقط 15 دقیقه دست نگه دارند، مارشمالوی دومی به آن‎‌‌ها داده می‌شود. نتایج بررسی 600 فرد در طی چندین سال نشان داد کودکانی که صبر بیشتری به خرج دادند، آینده درخشان‌تر، بدن سالم‌تر و زندگی بهتری دارند. البته آزمایش‌های متنوعی هم نشان دادند این اثر فقط ژنتیکی نیست و بخشی از آن به عوامل مختلفی مثل تربیت بستگی دارد.

نتیجه: خودکنترلی معیاری اکتسابی است که در موفقیت و آینده ما بسیار اثر گذار خواهد بود.

آزمایش سکه‌ها: نظریه بازی

حال پس از مطالعه 9 آزمایش مختلف وقت آن رسیده یکی از آن‌ها را در دنیای وب تجربه کنید. :

تکامل اعتماد

جمع بندی

گرچه بسیاری از آزمایشات(چه آزمایشات این پست چه دیگر آزمایشات) غیرانسانی و غیراخلاقی بودند؛ گرچه بسیاری از آنها مدت زمان زیادی طول کشیدند؛ گرچه هزینه‌های زیادی را متحمل شده‌اند و هزاران گرچه دیگر ولی توانستند چراغ راه ما در پیش بردن علوم مختلف باشند. بسیار از ما موقعیت‌های مشابه را داشتیم ولی درک و بررسی این موقعیت از حوصله خارج بوده. کاری که دانشمندان و محققین مدت‌ها وقت می‌گذراند و باعث پیشبرد مسیر علم می‌شوند. در انتها جا دارد درود بفرستیم به تک تک آنهایی که توانستد شناخت ما از زندگی واقعی را بهتر شکل بدهند.

امیدوارم از این لیست خوشتان آمده باشد.

منابع

General 1 | G2 | G3 | G4 | G5

Experiment1/2
E3 | E3-2
E4 | E4-2
E5 | E5-2 | E5-3
E6 | E6-2
E7
E8 | E8-2
E9 | E9-2
E10