شناخت تجهیزات آتش نشانی

آتش نشانی جزو مشاغل سخت و دشوار است. سخت کوشی و فداکار بودن از خصوصیات اصلی آتش نشانان عزیز است که برای نجات جان دیگران از جان خود می گذرند. اطفای حریق تنها وظیفه آتش نشانان نیست، آن ها برای هر عملیات نجاتی به تجهیزات آتش نشانی و ایمنی نیاز دارند تا هم وظیفه خود را به خوبی انجام دهند و هم در عملیات دچار صدمات فیزیکی نشوند. سازمان آتشنشانی برای مقابله با انواع حوادث علاوه بر نیروهای متخصص، به تجهیزات ضروری امداد و نجات هم نیاز دارد.

تجهیزات آتش نشانی

تجهیزات آتش نشانی به منظور خاموش کردن آتش، کمک رسانی هنگام حوادث و در نهایت نجات جان افراد تهیه و تولید می شوند. این تجهیزات طیف وسیعی از وسایل آتش نشانی را مانند شیلنگ ها، کپسول ها، لباس های مقاوم در برابر آتش، دستکش ها، دستگاه تنفس و… شامل می شود. آتش نشانان باید آموزش های لازم را فرا گیرند تا مکان و عملکرد صحیح تجهیزات را بشناسند و توانایی استفاده از آن ها در موارد ضروری را داشته باشند.

تجهیزات آتش نشانی فقط مجاز به استفاده در حوادث و مواقع اورژانسی می باشند. اگر در مواردی مشاهده شد که از این تجهیزات مانند لوله های آبرسانی یا دوش های اضطراری استفاده غیر ضروری می شود، بایستی این موضوع را فورا به آتش نشانی اطلاع دهید.

لوازم زیادی وجود دارند که وابسته به نوع آتش سوزی و محیطی که مورد حریق قرار گرفته، استفاده می شوند. تجهیزات آتش نشانی ابزاری برای اطفای حریق و نجات جان انسان ها هستند؛ تولید این ابزار ها به علت حساسیت کاربرد آن ها، از اهمیت بالایی برخوردار است چراکه هر خطای کوچکی در تهیه و ساخت تجهیزات آتش نشانی امکان نقص در عملکردشان را افزایش می دهد و تاثیرات غیرقابل جبرانی را در پی خواهد داشت. همراه ما باشید تا در ادامه به بررسی این تجهیزات بپردازیم.

معمولا تجهیزات فردی شامل لوازمی است که هر فرد می تواند به تنهایی آن را حمل و استفاده کند؛ کلاه ایمنی، کفش ایمنی، دستکش ایمنی، ماسک اکسیژن، لباس کار آتش نشانی، کپسول آتش نشانی و… از جمله این تجهیزات هستند. با توجه به نحوه استفاده، برای کار با بعضی از این تجهیزات به آموزش های تخصصی نیاز است.

لباس آتش نشانی بایستی انعطاف پذیر، دارای مقاومت بالا، ضد آب و مقاوم در برابر آتش و حرارت باشد. این لباس باید تا حدود زیادی از بدن آتش نشانان در برابر شعله و حرارت شدید محافظت کند. همچنین در عملیات های نجات علاوه بر خطر آتش سوزی، خطراتی مانند مواد شیمیایی، گازهای سمی، اشیاء برنده، سطح لیز، سقوط اجسام و… وجود دارند؛ بنابراین با توجه به نوع عملیات، لباس آتش نشانان متفاوت خواهد بود.

کلاه آتش نشانی از شناخته ترین لوازم محافظتی آتش نشانان است، که برای جلوگیری از برخورد اجسام، فشار یا دفع حرارت شدید مورد استفاده قرار می گیرد.

کفش آتش نشانی

این کفش ها وظیفه محافظت از اصابت پا با اجسام و اشیاء برنده، برق گرفتگی، لغزندگی، سوختگی و… را بر عهده دارند. کفش های ایمنی نیز در عملیات های مختلف دارای انواع گوناگونی هستند.

دستکش ایمنی دست ها را در برابر خطراتی چون برق گرفتگی، سوختگی، پارگی و… مجهز می کند. دستکش های آتش نشانی دارای کفی چرم بوده و انواع مختلفی از آن با توجه به محل کاربرد مانند دستکش ضد حرارات، دستکش ضد اسید و دستکش ضد برش وجود دارند.

عینک آتش نشانی

عینک ایمنی یا آتش نشانی از برخورد اجسام ریز با چشم جلوگیری می کند؛ این عینک بایستی علاوه بر انعطاف پذیری، دارای مقاومت بسیار بالایی باشد و همچنین شیشه آن در برابر خراشیدگی یا شکستن محکم باشد. برخی از این عینک ها قابلیت دفع اشعه فرابنفش را هم دارند.

آتشنشانان برای ورود به مکان های بسته و پوشیده، از این سیستم تنفسی برای اکسیژن رسانی خود کمک می گیرند که دارای کمی هوای فشرده شده است.

ماسک های اضطراری

ماسک های اضطراری در دو نوع اصلی تمام صورت و نیمه صورت که فقط دهان و بینی را می پوشاند، وجود دارند. جنس این ماسک ها از سیلیکون، پلاستیک و یا کائوچو است، که گاز اکسیژن تنفسی را از مخزن به شش ها انتقال می دهد.

کپسول آتش نشانی

کپسول یا خاموش کننده آتش نشانی شناخته ترین تجهیزات آتشنشانی و اطفای حریق می باشد. این کپسول ها انواع مختلفی دارند که پرکاربرد ترین آن ها در کشورمان، خاموش کننده های پودری و خاموش کننده های بر پایه گاز CO2 هستند. هر کدام از این کپسول های آتش نشانی، برای کلاس خاصی از آتش سوزی بکار می روند؛ البته برخی از آن ها نیز چند منظوره بوده و برای اطفای دو یا سه کلاس آتش سوزی کاربرد دارند. داشتن کپسول های آتش نشانی در هر ساختمان و محل کاری الزامیست، چراکه طریقه استفاده از این تجهیزات ساده و آسان بوده و همچنین قوت قلبی در حوادث احتمالی آتش سوزی است.

• کپسول محتوی آب
• کپسول محتوی پودر
• کپسول محتوی کف
• کپسول محتوی گاز
• کپسول محتوی هالوژنه

پتوهای آتش جهت جلوگیری از احتراق چربی یا روغن هستند، اما در سوختگی شخص درگیر آتش نیز استفاده می شوند و معمولا در داخل خانه یا آشپزخانه، ورودی ساختمان و همچنین در بعضی از راهروهای طبقات قرار دارند.

آچار کوپلینگ

آچار کوپلینگ یک آچار همه کاره و پرکاربرد در عملیات های آتش نشانی است. از این آچار در باز و بسته کردن اتصالات، باز کردن درب بشکه ها و باز کردن شیر های آتش نشانی موجود در معابر عمومی، استفاده می شود. به علت وزن زیاد لباس آتش نشانان، استفاده از یک آچار چند منظوره سبک بهتر از حمل چند آچار با کاربرد های مختلف است.

انواع شیلنگ آتش نشانی در جنس های مختلف با اتصال به سیستم آبرسانی هنگام آتش سوزی، به شرط آنکه منبع برق متصل نباشد، استفاده می شوند. به بیان ساده تر شیلنگ آتش نشانی برای انتقال آب مورد نیاز از یک منبع آب به سمت محل آتش سوزی بکار می رود. خاموش کننده های حاوی پودر چند منظوره نیز، برای مهار آتش در مجاری گرمایش مرکزی و دیگ های بخار مورد استفاده قرار می گیرند. قابل ذکر است بدلیل شرایط استفاده و فشار و حرارت بالا، این شیلنگ ها نیازمند کیفیت و کارکرد مناسبی هستند.

نازل های آتش نشانی

یکی از تجهیزات آتش نشانی مهم در عملیات های اطفای حریق، نازل آتش نشانی است. برخی از این نازل ها مخصوص اتصال به انتهای شیلنگ های نیمه سخت هستند؛ این نازل ها با یک دنباله تبدیلی به شیلنگ های نیمه سخت متصل می‌گردند. نوع دیگر نازل های آتش نشانی که قطر آب بیشتری را عبور می‌دهند، مخصوص استفاده آتش نشانان و اپراتورهای حرفه‌ای بوده و با یک ابزار تبدیل به شیلنگ های آتش نشانی تخت متصل می شوند.

نازل های آتش نشانی معمولا به دو طریق پاشش جت و پاشش اسپری عمل می کنند. پاشش جت زمانی بکار می رود که به هسته آتش دسترسی وجود نداشته یا حجم آتش بسیار زیاد است، اما پاشش اسپری برای مواقعی مانند کاهش دمای محیط آتش گرفته و باز کردن راهی برای خروج افراد درگیر در آتش سوزی با ایجاد یک سپر آبی، کاربرد دارد.

یک سیستم آتش نشانی مناسب بایستی شامل یک حلقه شیلنگ آتش نشانی باشد. این حلقه که شیلنگ در آن پیچیده شده است، به ما کمک می کند تا با سرعت عمل بیشتری آن را به محل حادثه برسانیم؛ همچنین از آسیب های وارده به شیلنگ هنگام جمع کردن و نگهداری محافظت می کند. کارکرد اصلی این حلقه ها تامین یک جایگاه مناسب برای شیلنگ های آتش نشانی است.

اتصالات آبرسانی آتش نشانی از الزامات یک تیم اطفای حریق است. سرعت عمل بالا در اطفای حریق فقط با داشتن اتصالات با کیفیت و بدون نشتی، که سریعا متصل می شوند، به دست می آید. با توجه به اهمیت دقایق و ثانیه ها در عملیات اطفای حریق و نجات جان افراد، اصلی ترین هدف برای استفاده از این تجهیزات، اتصال و برقراری سیستم آبرسانی آتش نشانی در کمترین زمان ممکن است که امری بسیار حیاتی می باشد.

در سیستم آتش نشانی، شیرها وظیفه کنترل جریان آب و قطع و وصل کردن آن را بر عهده دارند. انواع شیرهای آتش نشانی مورد استفاده در کشورمان به شرح زیر می باشند:

• شیرفلکه‌ آتش نشانی

شیرفلکه های آتش نشانی معمولا در ابتدای سیستم لوله کشی آتش نشانی قرار دارند. این شیرفلکه ها در دو نوع شیرفلکه معمولی و شیرفلکه تنظیم فشار مورد استفاده هستند؛ شیرفلکه تنظیم فشار با داشتن مکانیزم کنترل میزان بسته شدن فلکه، فشار آب را بعد از شیرفلکه در محدوده خاصی کنترل می نماید.

• شیر ایستاده آتش نشانی (هایدرانت)

شیرهای ایستاده در دو نوع سطحی و مدفون، عموما در معابر شهری قرار دارند و برای عملیات اطفای حریق با فشار بالا استفاده می شوند.

• شیر فشار شکن

شیرهای فشار شکن برای کنترل و ثبات فشار در ابتدای سیستم لوله کشی آتش نشانی مانند قرقره های دارای شیلنگ تخت، مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف اصلی شیر فشار شکن با شیرفلکه تنظیم فشار این است که شیر فشار شکن مخصوص کنترل و تثبیت فشار بوده، اما شیرفلکه ها قابلیت قطع و وصل جریان آب را دارند.

امروزه در ساخت سازه های تجاری و مسکونی، سیستم های آب پاش مخصوصی تعبیه می شوند. نحوه عملکرد و فعال شدن این سیستم ها به نوع سنسورشان بستگی دارد؛ عموما سیستم های آب پاش قدرت تشخیص دود، دما یا هر دو را دارند. اسپرینکلرها یکی از موثرترین، ایمن ترین و بصرفه ترین تجهیزات اطفای حریق هستند. این سیستم ابزاری اتوماتیک برای مهار مراحل اولیه آتش سوزی است که از نظر عملکرد دو دسته می باشند؛ یکی اسپرینکلر واکنش سریع و دیگری اسپرینکلر واکنش استاندارد است.

سیستم های واکنش سریع هنگام حوادث و شرایط یکسان خطر، سریع تر از سیستم های واکنش استاندارد فعال می شوند. به همین دلیل استاندارد بین المللی NFPA نیز، بر استفاده از اسپرینکلرهای واکنش سریع در محیط های مسکونی، تجاری، اداری و محل زندگی انسان ها تاکید دارد. منظور از NFPA، انجمن ملی آتش نشانی آمریکا است که در آن قوانین و استاندارد هایی برای ایمنی و هر گونه مقابله و حفاظت در برابر آتش تعریف می شود.

یکی از پرکاربرد ترین تجهیزات، جعبه آتش نشانی است. این جعبه محل مناسبی برای نگهداری از ابزارها و وسایل آتش نشانی است، که در ابعاد، طرح ها و عملکرد های گوناگون ساخته می شوند. دو ویژگی اساسی جعبه آتش نشانی، کیفیت و مقاومت آن است زیرا تمام این تجهیزات برای مقابله با آتش سوزی در شرایط بحرانی قرار می گیرند و بایستی همیشه بهترین کیفیت را داشته و آماده به کار باشند. جعبه های آتش نشانی که در شرایط آب و هوایی متفاوتی وجود دارند، معمولا از جنس فایبرگلاس هستند و با ویژگی های خاصی تولید می شوند؛ مانند استفاده از رنگ های پوششی خاص یا ورق های ضد زنگ استیل در ساخت جعبه هایی که برای مکان های بسته یا آب و هوای مرطوب استفاده می شوند. معمولا در این مناطق استفاده از جعبه آتش نشانی فلزی چندان مناسب نبوده و قابلیت های خود را از دست می دهد.

تهیه و تدوین : دکتر حامد کرمانیون