نرم‌افزار آزاد چیست؟ - سوالات متداول

بیایید این کابوس، شبهات و دروغ‌ها را تمام کنیم. در لیست زیر برخی از متداول‌ترین سوالات درباره نرم‌افزار آزاد آورده شده است. چنانچه پیشنهادی داشتید، در قسمت نظرها بیان کنید.

۱. نرم‌افزار آزاد چیست؟

نرم‌افزار آزاد (Free Software)، نرم‌افزاری است که به همراه کد منبع توزیع شده و با قوانینی منتشر می‌شود که آزادی استفاده، مطالعه، ویرایش و انتشار مجدد کاربران را تضمین می‌کند. نرم‌افزاری که آزادی‌های زیر را داشته باشد، یک نرم‌افزار آزاد حساب می‌شود.

آزادی صفرم (آزادی اجرا): کاربران باید اجازه داشته باشند که نرم‌افزار مورد نظر را برای هر قصد و منظوری اجرا کنند.
آزادی یکم (آزادی تغییر): کاربران باید اجازه داشته باشند نحوه کار نرم‌افزار را مطالعه کند و بتواند آن را مطابق با نیازهای خود تغییر دهند. برای رسیدن به این هدف، کدهای منبع نرم‌افزار باید در اختیار کاربران قرار گیرد.
آزادی دوم (آزادی انتشار): کاربران باید اجازه داشته باشند نرم‌افزار را مجدداً منتشر کرده و در اختیار دیگران قرار دهند. این کار می‌تواند به صورت رایگان یا در ازای دریافت مبلغی پول صورت گیرد.
آزادی سوم (آزادی توزیع): اگر کاربری، نرم‌افزار را تغییر داد، باید بتواند آن را مجدداً منتشر کرده و در اختیار دیگران قرار دهد. (در مورد نرم‌افزارهای کپی‌لفت، لازم است تا کدهای منبع نرم‌افزار تغییریافته نیز در اختیار کاربران دیگر قرار گیرد)

۲. نرم‌افزار انحصاری چیست؟

نرم‌افزار انحصاری یا مالکیتی، بر خلاف نرم‌افزار های آزاد، کد منبعشان در دسترس نیست و نمی‌توان فهمید که پشت صحنه نرم‌افزار چه خبر است. این نرم‌افزارها می‌توانند از شما جاسوسی کنند و حریم خصوصی شما را نقض کنند. نمونه این نرم‌افزارها، ویندوز مایکروسافت و مک‌اواس هستند.

۳. تفاوت نرم‌افزار آزاد با متن‌باز چیست؟

نرم‌افزار آزاد، آزادی کاربر را مهم‌ترین هدف یک نرم‌افزار برشمرده و مواردی چون امنیت و کیفیت نرم‌افزار را مزیت‌های جانبی‌ای می‌داند که با پا گذاشتن در مسیر آزادی به‌وجود خواهند آمد، ولی هدف متن‌باز تنها کیفیت کد و برتری آن است.

۴. آیا نرم‌افزار های آزاد حریم خصوصی شما را حفظ می‌کنند؟

در صورتی که کدمنبع آن نرم‌افزار خوانده شود و بررسی گردد، اگر در کد اش حریم خصوصی شما را نقض نکرده باشد، بله.

۵. من نمی‌توانم کدمنبع نرم‌افزار را بخوانم، چگونه بفهمم این نرم‌افزار امن است؟

از منابع معتبر نرم‌افزار را دانلود کنید. توسعه‌دهندگانی داوطلب از سرتاسر جهان وجود دارند که کدمنبع آن نرم‌افزار را چک می‌کنند و می‌خوانند و در صورت صراحت آن نرم‌افزار، آن را به مخزن‌های نرم‌افزاری معتبر اضافه می‌کنند. این مخزن‌ها، تمام نرم‌افزار هایش آزاد هستند و چک شده‌اند. برخی از این مخزن‌ها در سیستم‌عامل های متفاوت آورده شده است:
گنو/لینوکس: مخازن خود توزیع
اندروید: مخازن و نرم‌افزار F-Droid

۶. نرم‌افزار های آزاد امنیت بیشتری دارند؟

به دلیل اینکه آن نرم‌افزار آزاد است و توسط همه چک می‌شوند، باگ‌ها و آسیب‌پذیری‌هایش سریع‌تر پیدا می‌شود و برطرف می‌گردد؛ از طرفی برخی افراد با نیتی بد می‌توانند از آن باگ و آسیب‌پذیری‌ها سوءاستفاده کنند. برای مثال، در سال ۱۳۹۹ پروژه ماتریکس هک شد، ولی خیلی سریع آسیب‌پذیری پیدا شد و آن را برطرف کردند.

۷. چگونه می‌توانم از نرم‌افزار آزاد پول در بیاورم؟

شما می‌توانید نرم‌افزار آزاد خود را بفروشید؛ همچنین افراد می‌توانند به شما دونیت کنند.

۸. بهترین جایگزین‌های آزادِ نرم‌افزارهای انحصاری چیستند؟

ویندوز مایکروسافت و مک: گنو/لینوکس

فتوشاپ: گیمپ، کریتا

ایلوستریتور: اینک‌اسکیپ

مجموعه مایکروسافت‌آفیس: لیبره‌آفیس، اپن‌آفیس

گوگل‌مپ: اوپن‌استریت‌مپ

گوگل‌درایو و دراپ‌باکس: نکست‌کلود

موتورجستجوی گوگل: داک‌داک‌گو، searx

اینستاگرام: پیکسل‌فد

توییتر: ماستودون

واتس‌اپ: ماتریکس

کروم و اج: فایرفاکس، کرومیوم

اسپاتیفای: Funkwhale

گیت‌هاب: گیت‌لب

مدیریت ایمیل: تاندربرد

و...