در مسیر خرد و اندیشه - گزیده ای از نوشته های یک پژوهشگر
تفاوت سیاست گذاری‌های دولت آمریکا در مقایسه با ایران در رابطه با اشتغال رشته‌های دانشکده علوم انسانی و اجتماعی
?
چکیده
در عصر کنونی شاهد افزایش تعداد تحصیل کردگان بیکار و جویای کار و اشتغال مرتبط با تحصیل خود می‌باشیم و بدین روی این مبحث اهمیت مضاعفی را پیدا کرده است. وضعیت جامعه در حال توسعه ایران در مقایسه با دیگر کشورهای توسعه یافته در مواردی دارای تشابهاتی است. تقریباً به جرئت می‌توان گفت که همه موضوعات منفی و نامطلوب جوامع غربی با جامعه ایران شباهت دارد. یکی از این معضلات، معضل بیکاری جوانان تحصیل کرده است. حال سؤال اساسی این است که سیاستگذاری های دولتی در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در ایران و آمریکا چه تفاوت‌هایی دارد و در نهایت پیامدهای این سیاستگذاری ها چیست. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سیاستگذاری دستوری در حوزه اشتغال در ایران موجب شکست کارافرینی مطلوب شده است در حالیکه سیاست‌های تشویقی و عقلانی مبتنی بر تجارت و اقتصاد ازاد در ایالات متحده باعث رونق اشتغال فارغ التحصیلان رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی شده است.
مقدمه
اهمیت رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی تقریباً امروزه بر هیچ کس پوشیده نیست. چه بسیار مهندسان و صنایع مهندسی که می‌توانند با ساخت و به کار گیری تراشه‌ها و ربات‌هایی، کارهای مربوط به علوم فنی مهندسی را انجام دهند و البته در این کار با سرعت و دقت بالا عمل نمایند. و لیکن در بخش علوم انسانی یا اجتماعی هیچ گاه نمی‌توان رباتی ساخت که شاعر باشد و بتواند با احساسات و ذوق و قریحه اشعاری را بسراید یا یک نفر حاکم و سیاستمدار و یا قاضی به وجود آورد. بنابراین رشته‌های علوم انسانی دارای انحصار خاصی هستند که هیچ چیز دیگری نمی‌تواند جایگزین آن‌ها شود. بنابراین فارغ التحصیلان این رشته نیز باید دارای بازار کار مناسبی باشند. در این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که اساساً بازار کار ایران و آمریکا برای فارغ التحصیلان رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در چه وضعی هست و چه تفاوت‌هایی در سیاستگذاری دولتی در این بخش وجود دارد.
حوزه آموزش و پرورش
نهاد آموزش و پروش کارکردها و کارویژه های متفاوتی دارد اما مهمترین کارویزه آن را شاید بتوان تربیت نیروی متخصص و ماهر در درون جامعه قلمداد کرد. نیرویی که هم بتواند از عهده مسائل و مسئولیت‌های تخصصی خود بر بیاید و هم بتواند در داخل جامعه ایرانی نقش مثبت ایفا نماید. این نیرو باید جامعه پذیری مطلوبی داشته باشد و بنابراین نهاد آموزش و پرورش به گونه نقش مهندسی فضای اجتماعی و فضای کار و اشتغال را بر عهده دارد. تا سالیان سال نهاد آموزش و پروش منحصر در فضای محیط خانه و خانواده و نهایتاً فضای دوست و آشنا بود اما به مرور با گذشت ایام و پیشرفت فکر و اندیشه، محل‌های علم آموزی از قبیل مکتب خانه‌ها و مدارس و در نهایت محل‌های آموزش عالی با عنوان دانشگاه‌ها به وجود آمدند. نهاد دانشگاه جدای از اینکه وظیفه انتقال علم و دانش به دانشجویان دارد باید سعی کند تا از این دانشجویان در آینده سیاسی و اجتماعی و اقتصادی جامعه نیز حضور فعالی پیدا کند.
سیاست گذاری‌های دولتی
بی شک سیاستگذاری های دولتی در بخش اشتغال رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی تأثیر بسزایی داشته است. در ذیل به برخی از این سیاست گذاری‌ها در ایران و ایالات متحده آمریکا اشاره می‌کنیم. لازم به ذکر است که هر کدام از این سیاستگذاری ها پیامدهای مختلفی در بخش بازار کار این رشته‌ها داشته‌اند که در ادامه ذکر خواهد شد.
1. الزام به تجربه نگاری در کنار دروس فنی در آمریکا. برخی قوانین حاکی از آن است که شرکت‌ها و افراد برای استخدام و بکارگیری علاوه بر تخصص فنی نیازمند اطلاعات جامعه شناختی و علوم انسانی همانند تجربه نگاری می‌باشند. (گاردین، مراجعه 05/10/1401)
2. اختصاص وام‌های یکسان به دانشجویان علوم انسانی و اجتماعی در امریکا. (گاردین، مراجعه 05/10/1401)
3. اصلاح قوانین انتخاب رشته‌ای در 11 سپتامبر 2020 مبنی بر آزادی کامل افراد در انتخاب رشته (پیش از این دانش آموزان با ویژگی‌های درسی بهتر تشویق به انتخاب رشته‌های فنی می‌شدند که هم اکنون اصلاح شده است.) در امریکا. (استراتژی اموزشی استیم)
4. آموختن مهارت‌های کاریابی در کنار تحصیل در ایران.
5. معرفی دانشجویان دکتری به عنوان نیروهای پاره وقت و معین در طرح‌ها و پزوژه های دولتی و خصوصی در ایران.
البته اکثر سیاست گذاری‌های اشتغال دانشجویان رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی توسط مدیران میانی در ایران انجام می‌شود و شاهد برخورد سلیقه‌ای و گزینشی در ادوار مختلف مجلس و دولت می‌باشیم. جذب و بکارگیری فارغ التحصیلان علوم انسانی در وزارت آموزش و پرورش و کش و قوس‌های فراوان در طول سال‌های متمادی از نمونه‌های بارز این موضوع می‌باشد.
بازار کار و اشتغال رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی
بر اساس گزارشی از آکادمی بریتانیا که در سال جاری منتشر شده است، افرادی که در رشته‌های هنر، علوم انسانی و علوم اجتماعی تحصیل می‌کنند، در هشت بخش از ۱۰ بخش اقتصاد که سریع‌ترین رشد را دارند. (آکادمی بریتانیا، مراجعه 05/10/1401) بنابراین در شرایط رکود و تورمی این فارغ التحصیلان رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی و هنر هستند که توان یافتن شغل مناسب و اشتغال را دارند. بازار کار این رشته‌ها در ایالات متحده از مطلوبیت مناسبی برخوردار است.
در سال‌های اخیر کشور ایران علاقه فزاینده‌ای به حوزه‌های مختلف کارافرینی و اشتغال زایی در محیط‌های آموزش عالی، سیاستگذاری و تجارت و کسب و کار نشان داده است. البته در سطح مدارس ابتدایی شاهد چنین اتفاقاتی نمی‌باشیم اما در سطح دانشگاه‌های برتر دوره‌های مختلف کار افرینی برای رشته‌های فنی و مهندسی عمدتاً اجرا می‌شود. رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در ایران مهجور مانده‌اند و بازار کار مناسبی ندارند. عمدتاً دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد شغل و پیشه مرتبط با رشته خود را ندارند و فقط دانشجویان و فارغ التحصیلان دکتری این رشته‌ها از بازار کار مناسبی برخوردار هستند. این در حالی است که بر اساس برنامه پنج ساله سوم توسعه «طرح توسعه کار افرینی در دانشگاه‌های ایران موسوم به طرح کاراد، باید با نظارت وزارت علوم و مدیریت برنامه و بودجه دولت اجرا و راه اندازی می‌شد. (برنامه پنج ساله توسعه در ویکی پدیا)
نتیجه گیری
اهمیت اشتغال فارغ التحصیلان رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی هم در ایران و هم در امریکا عیان و اشکار می‌باشد. چه بسا با بکارگیری نیروهای کارشناس در علوم انسانی و اجتماعی از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و جامعه شناختی و بزهکاری‌های فرهنگی و سیاسی در امان مانده و زمینه برای رونق کسب و کار و انگیزه برای تلاش و کار در رشته‌های دیگر همانند رشته‌های فنی و مهندسی نیز ایجاد شود. عمده تفاوت سیاست گذاری‌های دولتی در بخش اشتغال رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در ایران و امریکا، نوع نگاه کلی دولت‌ها می‌باشد. دولت ایران نگاه ایدئولوژیک و دولت امریکا نگاه ابزاری و کارکردی دارد. بنابراین نوع سیاستگذاری های این دو نیز متفاوت شده است. در ایران سیاستگذاری های دستوری موجب شده است که به شیوه سخت به دنبال جذب و بکارگیری فارغ التحصیلان باشند ولی در امریکا با استفاده از مشوق‌ها و تغییر فرهنگ عمومی جامعه و با ارزش گذاری بر روی مفاهیم علوم انسانی و اجتماعی به دنبال این مهم می‌باشند.
✍️ رامین نصیری - کارشناس ارشد مسائل سیاسی
منابع
· آکادمی بریتانیا به آدرس: https://www.thebritishacademy.ac.uk/publications/skills-qualified-future-quantifying-demand-arts-humanities-social-science/
· گاردین به آدرس اینترنتی: https://www.theguardian.com/education/2020/sep/10/humanities-graduates-are-just-as-employable-do-the-sciences-really-lead-to-more-jobs
· استراتژی اموزشی استیم به آدرس: https://www.stem.org.uk/resources/collection/3385/national-strategies-science
· برنامه پنج ساله توسعه در ویکی پدیا به آدرس اینترنتی: https://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_Iran#National_planning
✍️ رامین نصیری - کارشناس ارشد مسائل سیاسی
مطلبی دیگر از این انتشارات
بپرهیزید از دوقطبیهای کاذب
مطلبی دیگر از این انتشارات
🛑 اولین تحلیل ها از شهادت سردار رضی و اقدام مجرمانه و جنایتکارانه رژیم صهیونیستی
مطلبی دیگر از این انتشارات
اظهارنظرها و واقعیتهای آتشبس