بررسی کامل رشته علوم کامپیوتر و مهندسی کامپیوتر

با توجه به اینکه در عرفه انتخاب رشته هستیم بسیاری از دانش آموزانی که به رشته کامپیوتر علاقه دارن این سوال براشون پیش میاد که بهتره علوم کامپیوتر بخونن یا مهندسی کامپیوتر؟

در این پست تلاش می کنم که به سوال بالا پاسخ بدم. به خاطر اینکه من هنرستان درس خوندم (که به هیچ کس توصیه نمی کنم). مفهومی به نام دانشگاه برای هنرستانی ها تعریف نشده! ما در آموزشکده ها ادامه تحصیل میدم که تحت نظر آموزش و پرورش هست نه وزارت علوم! عنوان مدرکی که من دریافت کردم مهندس تکنولوژی نرم افزار هست که معادل مهندسی کامپیوتر هست.

برای پاسخ دادن به سوالات بالا سرفصل‌های هر دو رشته بررسی می کنم و نظرات و تجربیات شخصی خودم رو هم بهش اضافه می کنم. سپس به سوالات رایجی مثل کدوم در بازار کار مورد نیاز هست کدوم برای ادامه تحصیل بهتره و غیره پاسخ میدم.

⚠️توی تویتر خیلی از بچه ها در مورد مهندسی و علوم کامپیوتر مردد بودن و سوال می پرسیدن از اونجایی که مرجع خوبی هم برای بچه ها نبود تصیم گرفتم این مقاله رو کار کنم بیش از ۸ ساعت وقت گذاشتم و امیدوارم به بچه کمک بکنه.

⚠️ این پست تلاش نمی کنه بگه کدوم رشته خوبه. هر دو رشته خوبن و تفاوت کمی باهم دارن. در این پست من تلاش کردم شما رو با ماهیت هر دو رشته آشنا کنم تا انتخاب بهتری داشته باشید.

⚠️ من فقط نظر و تجربیاتی شخصی خودم رو در این پست نوشتم پس مطمئن باشید که خودتون تصمیم گیرنده نهایی برای آینده اتون هستید.

معرفی رشته علوم کامپیوتر

علوم کامپیوتر جزو زیر گروه علوم ریاضی و گروه علوم پایه هست. یعنی دانشکده ای که شخص در اون علوم کامپیوتر میخونه دانشکده علوم ریاضی هست. همین مورد تضمین میکنه کلی دورس ریاضی در این رشته وجود خواهد داشت.

هدف این رشته به این صورت هست که شما رو دانشمندی (ریاضیدانی) بار بیاره که می تونه از کامپیوتر در راستای حل مسائل خودش استفاده کنه. قطعا شخصی که از کامپیوتر در جهت حل مسئله استفاده می کنه حتما باید برنامه نویسی یاد بگیره و خوب مشخصه که در این رشته آموزش برنامه نویسی وجود داره.

یک سری اهداف داخل سرفصلهای مصوب وزارت علوم برای رشته علوم کامپیوتر ذکر شده به خاطر طولانی نشدن پست اینجا قرار نمی دم.

این اهداف آموزشی که دانشگاه اون رو وعده و وعید میده به این معنی نیست که دانشگاه از عهده ارائه اون بر میاد یعنی قطعا اگر دانشگاه ها می تونستن حتی به نصف این اهداف برسن الان وضعیت علمی کشور این نبود. ما حتی بین ۵۰۰ دانشگاه برتر جهان هم دانشگاهی نداریم. می دونم که دانشگاه تهران و شریف این اواخر بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ هستن ولی کشور به این گندگی با این همه ظرفیت و بودجه و نخبه ۴۰۰ تا ۶۰۰ میتونه فقط یک جوک باشه.

پس می تونیم نتیجه بگیریم که رفتن به دانشگاه تضمین کننده این نیست که شما توانایی های ذکر شده در سرفصل مصوب رو به دست خواهید آورد.

سرفصلهای علوم کامپیوتر

معرفی رشته مهندسی کامپیوتر

رشته مهندسی کامپیوتر در اکثر دانشگاه ها دارای دانشکده مستقلی هست به نام مهندسی کامپیوتر. ممکنه در بعضی از دانشگاه ها مهندسی کامپیوتر و برق در یک دانشگاه ها باشه. این رشته جزو زیر گروه مهندسی کامپیوتر و جزو گروه فنی و مهندسی است.

دو سرفصل جدید در وب سایت وزارت علوم برای این رشته وجود داره که برمیگرده به سال ۱۳۹۹. یکی به پیشنهاد دانشگاه تهران و یکی به پیشنهاد دانشگاه شریف.

در بخش اهداف آموزشی این رشته نوشته شده:‌ ایجاد غرور ملی، خوداتکایی، خودباوری و غیره ولی در کل می تونیم بگیم که اهداف علوم کامپیوتر و مهندسی کامپیوتر و به احتمال زیاد تمام رشته هایی که بچه های ریاضی از اون قبول میشن، دارای اهداف یکسانی هستند.

توصیه می کنم سرفصلها رو دانلود کنید و همه این چیزهایی که نوشته شده رو با دقت بخونید.

سرفصلهای مهندسی کامپیوتر

تفاوت این دو رشته در یک بررسی اجمالی

در ایران گروه علوم همیشه بودجه و امکانات کمتری نسبت به مهندسی دریافت می کنه. آزمایشگاههای خوب معمولا تو گروه مهندسی هست. اما همه اینها به دانشگاه شما بستگی داره.

همونطور تنها وسیله‌ای که یک دانشجوی کامپیوتر نیاز داره یک عدد کامپیوتر هست که اونم دیگه تقریبا همه دارن. پس به لحاظ امکانات فکر نمی کنم این دو رشته برتری نسبت بهم داشته باشن.

به لحاظ محتوای درسی رشته علوم و مهندسی کامپیوتر در یک مورد با هم تفاوت پیدا میکنن ریاضی و الکترونیک. رشته علوم به ریاضی نزدیکه و رشته مهندسی به الکترونیک و سخت افزار. درسهای ریاضی علوم زیاده درسهای الکترونیک و سخت افزاری مهندسی. ریاضی باعث میشه قدرت حل مسئله شما بهتر بشه الکترونیک کمک می کنید لایه های زیرین کامپیوتر رو بفهمید. مثلا وقتی من الان دارم تایپ می کنم یک سیگنالی از سیم های کیبورد به کامپیوتر میره و کلی اتفاق دیگه می افته تا این متن ها رو بتونم ببینم. که این اتفاقات در دروس الکترونیکی و سخت افزاری توضیح داده میشه که پایه اون ها بر میگرده به فیزیک.

بیشتر ریاضیاتی که در علوم کامپیوتر وجود داره در مهندسی هم وجود داره اما تعداد واحدهای کمتر یعنی ریاضی در مهندسی خیلی جدی گرفته نمیشه و دروس ریاضی سبک هستن. بیشتر دروس الکترونیک و سخت افزاری هم در علوم وجود داره اما با تعداد واحد کم یعنی علوم هم به الکترونیک و سخت افزار اهمیت نمیده.

بررسی سرفصل های مهندسی و علوم کامپیوتر

برای مقایسه بهتر این رشته ها بهتر هست سرفصل درسی هایی که در هر دو رشته ارائه میشن رو یک نگاهی بکنیم. که هم شما با درسهایی که قراره بخونید آشنا بشید و هم ببینم در کدوم درسها این دو رشته با هم تفاوت دارن.

در هر دو این رشته‌ها شما باید حدود ۱۴۰ واحد درسی پاس کنید تا فارغ التحصیل بشید. هر واحد درسی معادل ۱۶ ساعت کلاس هست. هر ترم تحصیلی هم ۱۶ هفته است. یعنی برای هر واحد یک ساعت در هفته باید سر کلاس برید. حالا اگه یه درس ۳ واحدی داشته باشید دوتا یک و نیم ساعت در هفته برای اون درس اختصاص پیدا می کنه.

دسته بندی دروس و واحدهای مورد نیاز

در رشته علوم کامپیوتر هم دانشجو قابلیت اخذ تا ۱۴۰ واحد رو داره.

دروس عمومی

درس زبان انگلیسی مهمترین درس این گروه هست که فقط ۳ واحد هست.

دروس پایه

* فیزیک ۲ در رشته علوم کامپیوتر اختیاری است و دانشجو میتونه مبانی اقتصاد و یا اصول حسابداری رو به جای اون انتخاب کنه. من بودم مبانی اقتصاد رو انتخاب می کردم.

برخی از دروس ممکنه در رشته عنوان مختلفی داشته باشه یا تعداد واحد متفاوتی داشته باشه. در این صورت دروس به هم شبیه هستن.

منظور از کنکوری این هست که این دروس جزو دروس کنکوری ارشد هر کدوم از رشته ها است.

دروس تخصصی علوم کامپیوتر

همونطور که مشاهده می کنید این جدول پر از دروس ریاضی است. این امر کاملا طبیعی است به خاطر اینکه رشته علوم کامپیوتر زیر گروه علوم ریاضی است و طبعا کلی ریاضی داره.

• نکته ای که باید به اون دقت کنیم این است که درس مبانی علوم ریاضی، مبانی ترکیبات و مبانی منطق و نظریه مجموعه ها که جمعا ۹ واحد درسی است که در مهندسی کامپیوتر در قالب یک درس ۳ واحدی به نام ریاضیات گسسته ارائه میشه. این دروس بسیار مهم هستن مخصوصا برای ادامه تحصیل. از اونجایی که این دروس ۹ واحد در علوم کامپیوتر هستن یعنی مفاهیم این دروس عمیق بررسی میشن اما در مهندسی کامپیوتر فقط یک درس ۳ واحدی همه این مفاهیم رو پوشش میده که به نظر من کافی نیست.
• مبانی نظریه محاسبه و نظریه محاسبه دو درس هستن که جمعا ۶ واحد هستن. این دو درس در قالب درسی به نام نظریه زبان و ماشین به تعداد ۳ واحد در مهندسی ارائه میشه. من مبانی نظریه رو با نظریه زبان ماشین معادل هم قرار دادم.
• بقیه دروس شامل ماتریس ها و جبر خطی، جبر خطی عددی و بهینه سازی خطی همه دروسی هستن که در بازار کار کاربردی ندارن اما برای ادامه تحصیل مخصوصا گرایش هوش مصنوعی جزو واجبات هستن.

دروس تخصصی مهندسی کامپیوتر

• ریاضی گسسته رو که توضیح دادم و در علوم کامپیوتر در قالب ۳ درس مجزا خونده میشه.
• زبان تخصصی درس مهمی هست و بهتر بود در علوم قرار می گرفت. چون زبان انگلیسی کامپیوتر با زبان انگلیسی عمومی متفاوت است.
• مبانی رایانش امن ادامه درس شبکه است و سیستم های نهفته ادامه درس سیستم عامل هر دو درس جزو دروس ارشد هستن و نباید در سرفصل کارشناسی می بود اما هست!
• مدار الکتریکی، دیجیتال، سیگنال و ریاضی مهندسی تماما دروس الکترونیکی هستن و به کامپیوتر ربط مستقیم ندارن. این دروس وجود دارن چون در گرایش ارشد رشته کامپیوتر رشته ای است به نام هوش مصنوعی و رباتیکز اون بخش رباتیکز این رشته به این درس ها نیاز داره. من هیچ کامپیوتری رو نمی شناسم که رباتیکز کار کنه.

دروس مشترک و شبیه به هم در هر دو رشته

* درس کامپایلر و پایگاه داده جزو دروس انتخابی علوم کامپیوتر هستن که به جای اونها دانشجو می تونه دروس دیگه ای رو انتخاب کنه. دوتا از این درسها مهم هستن یک شبکه های کامپیوتری است که جزو دروس کنکوری مهندسی کامپیوتر هست پس کسی که علوم خونده می خواد ارشد مهندسی شرکت کنه بهتره این درس رو بخونه. درس بعدی آنالیز عددی هست که جزو دروس کنکوری علوم هست پس کسی که بخواد ادامه تحصیل در علوم بده بهتره این درس رو بخونه. در علوم این امکان وجود داره که این دروس رو دانشجو به عنوان دروس اختیاری انتخاب کنه که وجود همچین آپشنی خبر خیلی خوبی هست..

دروس اختیاری علوم کامپیوتر

در هر دو رشته حدود ۳۰ واحد درس اختیاری وجود دارد. رشته مهندسی کامپیوتر به شما اجازه میده از این ۳۰ واحد ۱۵ تای اون رو از گروه الکترونیک و برق انتخاب کنید. رشته علوم هم اجازه میده ۱۵ واحد از سایر دانشکده های گروه علوم انتخاب کنید.

درسهای بسیار زیادی در هر رشته وجود دارن و بستگی داره هر ترم دانشکده کدوم یکی از اونها رو ارائه بده. معمولا به دانشجوها توصیه میشه که بسته انتخاب کنن. بسته یعنی اینکه مثلا ده تا درس بخونی که به یک حوزه ربط دارن. مثلا تمام درسهای انتخابی به شبکه یا هوش یا نرم افزار ربط داشته باشه.

من تو این جدول با توجه به علاقه خودم ۳۰ واحد انتخاب برای دانشجوی علوم کامپیوتر و در جدول بعدی ۳۰ واحد برای دانشجوی مهندسی کامپیوتر انتخاب کردم

دروس اختیاری مهندسی کامپیوتر

پاسخ به سوالات رایج

دانشگاه خوب علوم کامپیوتر بخونم یا دانشگاه سطح پایین مهندسی کامپیوتر

به نظر من دانشگاه خوب علوم خوندن خیلی بهتره. مخصوصا اگه جزو ۲۰ دانشگاه برتر کشور باشه. وضعیت کلی دانشگاه خیلی خیلی مهمتر از رشته تحصیلی شماست. دانشگاه خوب یعنی اساتید خوب، یعنی همکلاسی های باهوش، یعنی فضای علمی خوب. مخصوصا وقتی دو رشته خیلی مشابه وجود داره انتخاب دانشگاه خوب خیلی منطقی به نظر میاد.

در کدوم رشته بازار کار زیادی وجود داره؟

برای بازار کار عنوان مدرک شما مهم نیست! مهم نیست مدرک شما علوم کامپیوتر باشه یا مهندسی کامپیوتر مهم این هست که شما چقدر مهارت های لازم برای انجام دادن کار رو دارید. به عنوان مثال اگر شخصی برای برنامه نویسی وب اقدام میکنه باید رزومه مناسب در این زمینه داشته باشه. یعنی تکنولوژی های این حوزه رو بلد باشه چندتا وب سایت ساخته باشه و غیره. و یا به عنوان مثالی دیگر اگر شخصی برای عنوان شغلی یادگیری ماشینی اقدام می کنه باید تکنولوژی های حوزه هوش مصنوعی رو کار کرده باشه و پروژه های مرتبط داشته باشه.

دیده شده حتی اشخاصی با مدرک عمران، الکترونیک یا مکانیک در بهترین شرکت های نرم افزاری ایران مثل کافه بازار و دیجی کالا به عنوان برنامه نویس کار گرفتن، چرا؟‌ چون کارهای فعالیت های مرتبط با برنامه نویسی انجام دادن که منجر به داشتن رزومه قوی شده.

کدوم رشته برای ادامه تحصیل در مقطع ارشد بهتره؟

بازار ارشد مهندسی کامپیوتر از علوم داغتره. یعنی پذیرش بیشتری داره، گرایش های بیشتری داره منابع کنکوری خیلی خوبی داره تمامی اینها باعث شده شرکت کننده مهندسی کامپیوتر هم خیلی بیشتر از علوم کامپیوتر باشه. اما دو گرایش خیلی مهم در مقطع ارشد وجود داره یکی مهندسی نرم افزار هست و دومی هوش مصنوعی. گرایش مهندسی نرم افزار در علوم با نام سیستمهای کامپیوتری و در مهندسی با نام مهندسی نرم افزار، گرایش هوش مصنوعی در علوم با نام هوش مصنوعی و محاسبات نرم و در مهندسی با عنوان هوش مصنوعی و رباتیکز دانشجو پذیرش میکنه. دانشگاههای خوبی مثل تهران، شریف، امیرکبیر برای هر دو رشته در گرایش های مختلف پذیرش دارن اما در کل پذیرش مهندسی بالاست.

میزان پذیرش ارشد بیشتر از علوم است ولی میزان شرکت کننده اون هم بیشتر است. تقریبا ده دانشگاه برتر کشور از هر دو این رشته دانشجو پذیریش میکنن. اگر شخص از دانشگاه های برتر کشور قبول نشه ارشد خوندش بی فایده است. (نظر شخصی)

نکته مهم این هست که بچه های علوم کامپیوتر و مهندسی میتونن در ارشد یکدیگر شرکت کنن. یعنی میشه کارشناسی رو علوم خوند ارشد رو یکی از گرایش های مهندسی قبول شد و بالعکس. بیشتر درسهای کنکوری مهندسی کامپیوتر در علوم کامپیوتر ارائه میشه اما بیشتر درسهای کنکوری علوم در مهندسی ارائه نمیشه. به خاطر همین بیشتر بچه های علوم کامپیوتر تو ارشد مهندسی شرکت میکنن و رتبه هم میارن.

کدوم رشته برای مهاجرت تحصیلی بهتر است؟

از اونجایی که ۹۹ درصد از دانشجوهای ایرانی به فکر مهاجرت هستن ولی فقط یک درصد از اونا میتونن مهاجرت کنن باید خدمتتون عرض کنم که فقط دانشجوهای تاپ میتونن مهاجرت کنن و فقط دانشجوهای تاپ میتونن در رقابت سنگین با دنیا دووم بیارن.

برای مهاجرت تحصیلی باید مهاجرت از طریق کارشناسی رو فراموش کنید. ارشد در همه جای دنیا پولی هست و ۹۹ درصد از دانشجوهای ایرانی این پول رو ندارن. اگر شخصی پول داره کافیه دانشگاه انتخاب کنه ساکش رو ببنده و بره. اما از اونجایی که ۹۹ درصد این پول رو ندارن بریم سراغ راه حل بعدی.

راه حل بعدی به این صورت است که شما یک ارشد در ایران می خونید سپس برای مقطع دکترا مهاجرت می کنید. از اونجایی که دکترا در خارج شغل حساب میشه لذا برای درس خوندن پولی به دانشگاه پرداخت نمیشه. در دکترا شما تقریبا کلاس ندارید و همیشه مشغول تحقیق و کار در محیط دانشگاه هستید.

اگر دانشجویی یا هر شخصی که ارشد داره و میخواد برای مقطع دکترا اقدام کنه اول باید استاد پیدا کنه. خوب شما چطوری استاد پیدا می کنی؟‌ در مقطع ارشد در هر حوزه ای که تحقیقات انجام دادی و مقاله نوشتی به دنبال استاد می گردی (به وب سایت دانشگاهها مراجعه می کنید) بعد از پیدا کردن استاد رزومه خودتون رو برای استاد می فرستید اگر استاد به شما نیاز داشت و از تحقیقات شما راضی بود شما رو پذیرش میکنه سپس دانشگاه برای شما ویزا میفرسته و شما پرواز می کنید و میرید.

از جمله عواملی که باعث میشه شما شانس پذیرش بالایی داشته باشید میشه به مقالات علمی، دانشگاه خوب، داشتن اساتید شناخته شده در دنیا اشاره کرد. یعنی عنوان تحصیلی شما هیچ مهم نیست.

چند توصیه مهم برای موفقیت تحصیلی

هر رشته ای که انتخاب می کنید خوب بخونید

علوم یا مهندسی مهم نیست شما دانشجو هستید و کارتون درس خوندن هست به نحو احسن درس خودتون رو بخونید.

فقط جزو حفظ نکنید. در بدترین حالت هر درسی رو به عنوان یک تمرین برای افزایش قدرت مغزتون در نظر بگیرید.

• درسها رو سعی کنید بهم ربط بدید و یک شبکه ذهنی درست کنید.
• بعد از یاد گرفتن درس حتما سعی کنید به کاربردهاش فکر کنید.
• زیاد کد بزنید خیلی زیاد.
• زبان انگلیسی رو قوی کنید و تمام آموزشهای خوب رو نگاه کنید(معمولا از یوتیوب)

فراموش نکنید که ۴ سال از عمرتون رو وسط گذاشتید و این اصلا زمان کمی نیست. اگر ماهی ده میلیون حساب کنید ۴۸۰ میلیون هزینه کردید پس حواستون رو خوب جمع کنید که دارید چیکار می کنید.

دروس پایه رو جدی بگیرید

یکی از دلایلی که من طرفدار علوم هستم به خاطر بهایی هست که علوم به دروس پایه میده. اگر دروس پایه ریاضیات شما ضعیف هست حتما اونو تقویت کنید هر کلاسی برید ریاضی لازم خواهید داشت. سعی کنید این درسها رو فقط پاس نکنید اینها مثل تمریناتی برای تقویت ذهنتون و افزایش قدرت تفکر و همچنین افزایش قدرت حل مسئله در نظر بگیرید. صرفا فقط به بازار کار و پول فکر نکنید.

نظم داشته باشید

خود الانت رو برای خود آینده ات فدا کن این معنی واقعی نظم هست (دکتر جردن پیترسون). نظم به این معنی نیست که مثل ربات زندگی کنی نظم یعنی اینکه از لذت موقت بگذری و خودت رو در شرایطی قرار بدی که در آینده احتمال موفق شدن داشته باشی. اگر می خوای فیلم ببینی باید به این لذت زودگذر غلبه کنی و درس بخونی،‌اگه می خوای در شبکه های مجازی وقتت رو تلف کنی باید به این لذت موقت غلبه کنی و درس بخونی. این فداکاری ها هستن که بهت اجازه میدن به یک نسخه بهتر از خودت تبدیل بشی.

روابط اجتماعی خودتون رو در حد معقول و خوب نگه دارید

وقتی دانشجو شدید نرید تو خوابگاه یا خونه صبح تا شب فیلم ببینید!! دوستان خوب و باهوش که آرزوها و اهدافی بزرگی دارن رو پیدا کنید و با اونها وقت بگذرونید. اگر اردوی تفریحی در دانشگاه بود حتما شرکت کنید و کلی عکس یادگاری بگیرید. اگر کنفرانسی بود حتما شرکت کنید و از تجربیات ارائه کننده استفاده کنید. از اشخاص بی نظم، معتاد، افسرده، بی انگیزه و خیلی روشنفکر دور باشید وگرنه همه انرژیتون رو از دست خواهید داد.

در نهایت برای تمامی دانش آموزان و دانشجویان کشورم آرزوی موفقیت دارم.