مستندهایِ مورد علاقه‌ی من در زمینه کامپیوتر

این مقدمه را رد کنید

من اساسا اهل کتاب (و هایپرتکست) خواندنم و به بقیه مدیوم‌ها ترجیح‌ش می‌دهم؛ آنهم به یک دلیل ساده: میزان اطلاعاتی که می‌دهند نسبت به زمانی که از انسان می‌گیرند، بیشتر است در عموم موارد.
البته برخی مستندها در انتقال مفاهیم، یک قدرت منحصر به فرد دارند؛ از این جهت که می‌تواند اطلاعات پراکنده، غیرِ موضوعی و محیطی‌ای را راجع به یک مقوله به ما بدهد که کتاب فرصت نکند به همه بپردازد یا اینکه از چشم نویسنده جا بیوفتد یا اینکه اصلا نخواهد درباره‌ش حرف بزند. جزئیاتِ بصریِ مهمی که می‌توان حتی بدون اشاره‌ی مستقیم کارگردان آنها را دید و درباره‌شان آموخت. بعضی وقت‌ها هم آدم حوصله کتاب خواندن را ندارد ولی یک مستند که کمی چاشنی هیجانش بالاست و آموزنده هم هست حالش را سر جا می‌آورد.
البته اصولا همه‌ی ریزه‌کاری‌ها اینقدر ارزشمند نیستند که بخواهیم برای آنها وقت آنچنانی صرف کنیم. به استثنای بعضی موارد که در ادامه درباره چندتایشان نوشته‌ام.

مستند اول: Revolution OS

این مستند درباره یک سیستم عامل انقلابی است به نام لینوکس. اما نگاه جامع‌تری داشته و درباره کل جامعه متن‌باز و نرم‌افزارهای آزاد صحبت کرده است. اداهای ژورنالیستی برای به زور نشاندن مخاطب به پای فیلم را ندارد. یعنی چاشنی هیجان و هالیوودسازی آن کم است و بسیار متین و موقر به موضوع پرداخته است. سناریوی خوبی دارد و با مهم‌ترین آدم‌ها این حوزه صحبت کرده است. تکه‌فیلم‌هایی زیرخاکی‌ هم پیدا کرده از دوران قدیم (دهه ۹۰ میلادی) که واقعا دیدنی‌ست.
این مستند ۲۱ سال پیش ساخته شده اما کماکان تمام حرف‌هایش شنیدنی‌ست. زیرنویس فارسی خوبی هم برایش موجود هست.

مستند دوم: The Code

توضیحات این مستند هم عین قبلی‌ست. به جز اینکه در فنلاند ساخته شده (سرزمین مادری لینوس تروالدز) و اینکه یکم هیجانِ رسانه‌ای در آن بیشتر است و به همین نسبت از عمق کاسته شده. ولی به نظر من کماکان ارزش دیدن را دارد و جالب هست. ضمنا زیرنویس فارسی برایش هست اما نیاز به کمی اصلاح دارد؛ حواس‌تان باشد اگر بعضی جاها را متوجه نشدید.

مستند سوم: TPB AFK

این مستند درباره‌ی سرنوشتِ موسس‌های سایت ‌thepiratebay.org هست. این سایت و پروتکل محبوبش (torrent) تونست اتفاق بسیار بزرگی رو در دنیا رقم بزنه و اون هم انتشار آزاد اطلاعات بود. هدف اولیه این سایت این بود که افراد بتونن بدون اینکه خطری تهدیدشون کنه اطلاعات، اسناد و مدارکشون رو در اختیار بقیه بگذارند. اما اتفاقی که در ادامه افتاد این بود که عده زیادی اومدند و فیلم‌های هالیوود رو به صورت رایگان در این سایت قرار دادند برای دانلود. هالیوود (در اصل باید بگیم: کمپانی‌های تهیه‌کننده‌ی فیلم در هالیوود) ضرر میلیارد دلاری دیدند و به جرم نقض قانون حق مولف (copy right) از سازندگان این سایت شکایت کردند. پلیس اینترپل اون‌ها رو تحت تعقیب قرار داد و ... . پلیس چند بار تلاش کرد که سایت رو از دسترس خارج کند ولی به دلایل فنی اون‌ها موفق شدند که دوباره سایت رو بالا بیارند (که خودش موضوع یک مقاله جداگانه‌س از بس جالبه). استدلال موسسان سایت در دادگاه چیزی شبیه به این بود: "اگر ما یک سایتِ تبادل‌نظر درست می‌کردیم و افرادی در اون سایت حرف‌های غیرقانونی می‌زدند، آیا سازنده سایت مجرم است یا افرادی که اعمال غیرقانونی انجام دادند؟" به عبارتِ کلی‌تر "آیا در وقوع یک قتل،‌ چاقوفروشِ محله مجرم است یا آنکه با چاقو عملِ قتل را انجام داده؟"
مستند در سال ۲۰۱۳ ساخته شده، در حین برگزاری جلسات دادگاه این افراد. ببینید چقدر شفافیت وجود دارد در دادگاه‌های سوئیس که خبرنگاران می‌توانند انقدر فیلم بگیرند از کل ماجرا (البته در مورد همه پرونده‌ها اینطور نیستند). بعد از دیدن مستند می‌توانید درباره ادامه زندگی ایشان و وضعیت فعلی‌شان خودتان تحقیق کنید.

مستند چهارم: ALPHAGO

یه بازی شبیه به شطرنج وجود داره به اسم "گو" که نزدیک به ۳۰۰۰ سال قدمت داره و در تمام شرقِ آسیا بازی می‌شه. فضای حالت‌ش از شطرنج خیلی خیلی خیلی بزرگ‌تره و این یعنی از شطرنج پیچیده‌تره. هرچند که قواعد بازی خیلی ساده هستند در حدی که هر کسی می‌تونه بازی رو انجام بده.
هوش مصنوعی خیلی سال پیش موفق شده بود بهترین شطرنج‌باز جهان رو شکست بده ولی در سال ۲۰۱۶ بهترین بازیکن "گو" در جهان رو شکست داد.
این مستند فاقد نکات فنی هست و فقط داره یه لحظه تاریخی رو روایت می‌کنه؛ لحظه‌ای که هوش مصنوعی یه بار دیگه بر انسان پیروز شد. دیدنش هیجان‌انگیز و لذت‌بخشه.

خب تا اینجا درباره چندتایی نوشتم. مستندهای زیر هم هستند که هنوز ندیده‌ام و طبیعتا نمی‌توانم نظر بدم ولی در لیست‌ام هستند که بعد از دیدن‌شان نظرم را خواهم نوشت البته اگر خوب بودند. ضمنا اگر پیشنهادی دارید که در لیست زیر نیست حتما بهم اطلاع بدید تا اضافه‌ش کنم.
Indie game: the movie (2012)
Indie game: Life After (2016)
The great hack (2019)
Citizenfour (2014)
Snowden (2016)
The social dilemma (2020)
The Internet's Own Boy: The Story of Aaron Swartz (2014)
We Are Legion: The Story of the Hacktivists (2012)
We Steal Secrets (2013)
Inside Bill's Brain: Decoding Bill Gates (2019)
Terms and Conditions May Apply (2013)
Downloaded (2013)
Deep web (2015)
The youtube effect (2020)
Zero Days (2016)
Pirates of Silicon Valley (1999)
The Triumph of the Nerds: The Rise of Accidental Empires (1996)
iHuman (2019)
Hi, A.I (2019)
Lo and Behold, Reveries of the connected world (2016)
TechnoCalyps (2006)