اختلال شخصیت اسکیزویید / بخش اول

شروع داستان من:

بعد از ظهری بود، تنها و غرق در فکر نشسته بودم،‌ در حال مرور خاطرات چند سال گذشته و سوالات مهمی از خودم می‌پرسیدم:

مگه میشه اینقدر نشدن؟ مگه میشه اینقدر تلاش کردن و نتیجه نگرفتن؟ شاید واقعا مشکلی درون من وجود داره!؟

این سوال، من رو یه تکون اساسی داد. وقتی که حس می‌کردم همهٔ برنامه‌های کاری و روابط و هر چیز دیگه‌ای که براش تلاش می‌کردم نمیشه،‌ هیچ جوره نمیشه و نتیجه نمی‌ده.

سال ۹۸، پرسیدن این سوال‌ها شد آغاز حدود ۲ سال جلسات درمان من با یک روان‌درمانگر. و این بود پایان داستان و من کامل درمان شدم و زندگی‌ام گل و بلبل شد!!! شوخی کردم، باور نکن.

متاسفانه اینجا فیلم هندی نبود و من حدود دو سال درمان رو ادامه دادم، کلی هزینه کردم، نتایجی هم گرفتم، بهبود‌هایی هم داشتم، ولی نه اونطوری که انتظارش می‌رفت.

یه روز در اتاق درمان به این نتیجه رسیدم که من حرف جدید و متفاوتی با این روان‌درمانگر ندارم. پس شد آخرین جلسه با ایشون.

نوبت رسید به روان‌درمانگر جدید با تخصصی متفاوت و اینجا اتفاق جالبی افتاد. بعد از یکی دو جلسه، روان‌درمانگر جدیدم گفت یک تشخیصی داره و برای تایید اون تشخیص نیازه من یک تست خاصی رو انجام بدم. جلسه بعدی با بررسی نتیجهٔ تست، خیلی چیزها برای من تغییر کرد.

تشخیص صحیح و دقیق روان‌درمانگرم خیلی از سوالات رو برای من حل کرد. حالا در نقطه‌ای بودم که می‌دونستم مشکلم چیه، مشکلی که سال‌ها من رو درگیر کرده بود. پس حالا می‌تونستم راه حل مشکلاتمو پیدا کنم.

این‌جا شروع آشنایی من بود با یک نوع «اختلال شخصیت» خاص!

اختلالات شخصیت!

اختلال شخصیت!!! این عبارتو همهٔ ما شنیدیم، ولی چه برداشتی از اون داریم؟ آیا برداشت ذهنی ما از ظاهر کلمات استفاده شده برای نام‌گذاری انواع اختلال‌های شخصیتی درسته؟

یادمه وقتی اولین بار عبارت «اختلال شخصیت» رو شنیدم، یاد سه گانهٔ «آسیب‌ناپذیر»، «شکافته»، «شیشه» و همینطور فیلم «شاتر آیلند» افتادم. البته بعدا فهمیدم اختلال شخصیت هیچ ربطی به این فیلم‌ها نداره و این فیلم‌ها درباره مشکل دیگه‌ای به نام «اختلال چندشخصیتی» یا «اختلال تجزیهٔ هویت» هستند. این نشون میده نزدیکی معنای ظاهری این کلمات و کمبود دانش ما چقدر می‌تونه در قضاوت‌مون تاثیر داشته باشه.

خوشبختانه با دسترسی ما به اینترنت، هر روز بیشتر از مفاهیم مختلف روانشناسی می‌شنویم. اینجا هم قراره با مفهوم «اختلال شخصیت» و به طور خاص یکی از انواع اون یعنی «اختلال شخصیت اسکیزویید» بیشتر آشنا بشیم.

اختلال شخصیت چی هست؟

یکی از وضعیت‌هایی که ممکنه برای سلامت روان افراد پیش بیاد اختلال شخصیته. یعنی شما ممکنه به هر دلیلی دچار یکی از انواع اختلال شخصیت بشید.

اگه «شخصیت» رو یه توافق عمومی در «فرهنگ و عرف» در نظر بگیریم، پس «اختلال شخصیت» هم میشه اختلال در سه الگوی مربوط به شخصیت، یعنی «رفتار»، «شناخت» و «تجربهٔ درونی». یکی دو بار دیگه بخونی متوجه میشی.

زمانی که طرز «تفکر»، «عمل» یا «احساس» یک فرد در مقایسه با هنجارهای فرهنگی اطرافش، غیرمعمول یا غیرعادی باشه، نشان دهندهٔ اختلال شخصیته.

مثلا بیشتر دوستان و خانواده من اهل فوتبال هستن و بعضی‌شون هم طرفدار جدی حساب میشن، ولی من هیچ حس هیجانی نسبت به فوتبال ندارم و برام مهم نیست کی می‌بره یا می‌بازه.

افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی اغلب در «درک احساسات خود و دیگران»، «مدیریت استرس» و «ایجاد روابط سالم» مشکل دارند. این در حوزه‌های مختلف زندگی فرد، از جمله «کار»، «تعاملات اجتماعی» و «روابط شخصی» دیده میشه.

برای من پیش اومده که طرف مقابلم این برداشت رو کرده که من برای اون فرد و احساساتش ارزش قائل نیستم چون در موقعیتی واکنش خاصی نشون ندادم! این به این معنا نیست که من متوجه احساس اون فرد نشدم، فقط اون واکنشی که من بروز دادم (یا ندادم) از نظر من طبیعی بوده ولی از نظر عموم مردم غیرعادی حساب میشه. شاید هم حق دارن!

افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی، برای اینکه در زندگی روزمره‌شون عملکرد خوبی داشته باشن، در بیشتر مواقع دچار اختلال قابل توجهی هستند.

یکی از ویژگی‌های مهم اختلالات شخصیت، ثبات آن در طول زمانه. بر خلاف اختلالات خلقی یا سایر شرایط سلامت روان که ممکنه در میزان شدت، نوسان داشته باشند، اختلالات شخصیت عموماً طولانی مدت و فراگیر هستند. ساده‌تر بگم یعنی اختلالات شخصیت اینجوری نیستند که در یه بازه کوتاه و حتی چند ساله درمان بشند و فرد به شرایط عادی برگرده.

این اختلالات معمولاً در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شوند، می‌توانند از نظر علائم و شدت متفاوت باشند و در طول زندگی فرد باقی می‌مانند، مگر اینکه تحت درمان قرار بگیرند.

انواع و درمان:

انواع مختلفی اختلال شخصیت وجود داره که هر کدام مجموعه‌ای از علائم و ویژگی‌های خاص خودشون رو دارند.
۱۰ نوع خاص این‌ اختلالات بر اساس ویژگی‌های مشابهی که دارند، به سه دسته تقسیم می‌شوند:

خوشه A: رفتار عجیب و غریب یا غیرعادی (پارانوئید، اسکیزویید، اسکیزوتایپال)

خوشه B: رفتار نمایشی، نامنظم یا احساسی (ضد اجتماعی، مرزی، نمایشی، خودشیفته)

خوشه C: رفتار مضطرب یا ترسناک (اجتنابی، وابسته، وسواسی - جبری)

میشه گفت ریشه اصلی اختلالات در هر خوشه مشترک هست با این حال تفاوت‌های زیادی با هم دارند.

توضیح تخصصی:
اطلاعات بیشتر با مراجعه به «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)»، که سیستم طبقه‌بندی استانداردی است که توسط متخصصان بهداشت روان استفاده می‌شود.

داشتن اختلال شخصیت به این معنا نیست که یک فرد ذاتاً بد یا از نظر اخلاقی فاسده. اختلالات شخصیت شرایط پیچیده‌ای هستند که تحت تأثیر ترکیبی از عوامل «ژنتیکی»، «محیطی» و «روانی» بوجود آمده‌اند. یعنی شخص دارای اختلال شخصیت در دارا شدن این اختلال نقشی نداشته و بر اثر بی‌احتیاطی خود فرد اتفاق نیفتاده.

خیلی از افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی در دوران کودکی‌شون، آسیب یا غفلت را تجربه کرده‌اند که این ممکنه باعث شده باشه در اون‌ها الگوهای ناسازگاری از «تفکر» و «رفتار» ایجاد شده باشه. البته که تشخیص وجود هر نوع اختلال شخصیت با متخصصه.

علت دقیق اختلالات شخصیت ناشناخته است، اما ترکیبی از عوامل «ژنتیکی» و «محیطی» احتمالاً در بروز این اختلالات نقش دارند. درمان اختلالات شخصیت معمولاً شامل ترکیبی از «جلسات درمان»، «دارو» و «خدمات حمایتی» هست.

توضیح تخصصی:
درمان شناختی رفتاری (CBT) اغلب برای کمک به افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی استفاده می‌شود تا باورها و رفتارهای ناسازگار خود را شناسایی و به چالش بکشند، در حالی که رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) می‌تواند به افراد کمک کند مهارت‌هایی را برای مدیریت مؤثرتر احساسات خود بیاموزند.

در حالی که درمان اختلالات شخصیت می‌تونه چالش برانگیز باشه، با «مداخلات و حمایت صحیح»، افراد مبتلا به این شرایط می‌تونند یاد بگیرند که علائم خودشون رو مدیریت کرده و کیفیت زندگی‌شون را بهبود بخشند.

من سامان هستم و در پست بعدی به معرفی انواع اختلالات شخصیت می‌پردازم.

پ.ن.۱: من روانشناس یا متخصص اختلالات شخصیتی نیستم. من صرفا تجربیات و مطالعات خودم رو با شما به اشتراک می‌ذارم. به امید اینکه کمک کننده باشه.

پ.ن.۲: اکثر مثال‌های این مطالب برگرفته از زندگی شخصی من هست، پس امکان داره با شرایط دیگر افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزویید متفاوت باشه. با این حال خوشحال می‌شم شما هم تجربیات خودتون رو در بخش نظرات با من به اشتراک بذارید.

پ.ن.۳: این مطالب با همکاری ابزارهای هوش مصنوعی گردآوری و توسط من ویرایش و تدوین شده است.

برخی از منابع:

1. Conversation with Chat Smith (GPT-4)
2. Conversation with Google Gemini
3. Conversation with Microsoft Copilot (GPT-4)
4. https://my.clevelandclinic.org
5. https://www.nhs.uk
6. https://www.mayoclinic.org
7. https://en.wikipedia.org
8. https://www.merriam-webster.com

تاریخ انتشار بخش اول: ۲۲ تیر ۱۴۰۳

راه‌های ارتباطی با من:
ایمیل: samanvaziri89@gmail.com
لینکداین: https://www.linkedin.com/in/iamvaziri
تلگرام: https://telegram.me/iamvaziri
ایکس (توییتر): https://twitter.com/samanvaziri89
اینستاگرام: https://instagram.com/vazirithedesigner