اختلال شخصیت اسکیزویید / بخش دوم

انواع اختلال شخصیت و معرفی مختصر هر کدام

در بخش اول اشاره کردم که ۱۰ نوع شناخته شدهٔ اختلال شخصیت وجود داره که بر اساس شباهت‌هاشون در «سه خوشه» دسته‌بندی می‌شوند. اینجا سعی می‌کنم ضمن توضیح هر کدوم، یه فیلم یا سریال هم مثال بزنم که نزدیک به اون موضوع باشه.

اولین خوشه یا خوشهٔ «A»:

رفتار عجیب‌ و غریب یا غیرعادی، شامل اختلالات شخصیت «پارانوئید»، «اسکیزویید» و «اسکیزوتایپی».

اختلال شخصیت پارانوئید: افراد مبتلا به این اختلال اغلب بر این باورند که دیگران حتی بدون شواهد و مدارک در صدد «آسیب رساندن به اون‌ها» یا «فریب‌شون» هستند و با «بی اعتمادی» و «سوء ظن غیرمنطقی و فراگیر به دیگران» رفتار می‌کنند و «انگیزه‌های اون‌ها را بدخواهانه» تفسیر می‌کنن.
فیلم نظریهٔ توطئه (۱۹۹۷) نمونه بارز فیلمی با محوریت شخصیتی مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئیده. در این فیلم «مل گیبسون» نقش یک راننده تاکسی را بازی می‌کنه که به تئوری‌های توطئه وسواس داره و نقشه‌ای واقعی را فاش می‌کنه. همچنین در فیلم «قربانی پیاده» (۲۰۱۴) که دربارهٔ زندگی اسطوره شطرنج بابی فیشر هست هم می‌تونید مواردی مربوط به پارانوئید رو ببینید.

اختلال شخصیت اسکیزویید: افراد مبتلا به این اختلال یک «الگوی مادام العمر» «جدایی از روابط اجتماعی» و «طیف محدودی از بیان عاطفی» دارن. اون‌ها «ترجیح می‌دهند تنها باشند» و اغلب «علاقه چندانی به ایجاد روابط نزدیک با دیگران ندارن». «عدم علاقه به روابط اجتماعی»، «گرایش به سبک زندگی انفرادی»، «سردی عاطفی» و «ترجیح دادن فعالیت‌های انفرادی» از ویژگی‌های این دسته افراده.
هر چند نمیشه این فیلم رو مستقیم به اسکیزویید ربط داد اما «بیمار انگلیسی» (۱۹۹۶) که قهرمان داستان، یک خلبان مجروح جنگ جهانی دومه، ویژگی‌های کلاسیک اسکیزویید، از جمله جدایی عاطفی و ترجیح دادن تنهایی رو از خودش نشون می‌ده.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی (یا اسکیزوتایپال): افراد مبتلا به این اختلال «تحریفات شناختی»، «افکار، ادراکات، رفتارها و الگوهای گفتاری عجیب و غریب» مختلفی را تجربه می‌کنن. اون‌ها ممکن است «تفکر جادویی»، «باورهای غیر معمول یا عجیب و غریب» یا «مشکل یا ناراحتی در ایجاد روابط نزدیک» داشته باشن.
شاید نزدیک‌ترین فیلم به این موضوع «جان مالکوویچ بودن» (۱۹۹۹) باشه که یک کمدی سورئاله و شخصیت‌هایی با رفتارهای عجیب و غریب و غیرعادی رو نشون می‌ده.

خوشهٔ دوم یا خوشهٔ «B»:

رفتار نمایشی، نامنظم یا احساسی، شامل اختلالات شخصیت «ضد اجتماعی»، «مرزی»، «هیستریونیک» و «خودشیفته» است.

اختلال شخصیت ضداجتماعی: افراد مبتلا به این اختلال الگوی فراگیر «نادیده گرفتن و بی‌توجهی» یا «نقض حقوق دیگران» دارند. اون‌ها اغلب «فریبکار و مکار» هستند و ممکن است از کارهای مضر خود پشیمان نباشند و روحیه «تکانشگری» دارن.
فیلم معروف «سکوت بره‌ها» (۱۹۹۱) شخصیت هانیبال لکتر، آدمخواری درخشان اما روان پریش رو نشون میده که نمونه‌ای اساسی از یک شخصیت ضد اجتماعیه. سریال «هانیبال» (۲۰۱۳) هم که بر اساس همین داستانه هم نگاه کمی متفاوت‌تری به این شخصیت و داستانش داره.

اختلال شخصیت مرزی: افراد مبتلا به این اختلال «خلق‌وخوی ناپایدار و نوسانات شدید خلقی»، «احساسات شدید»، «رفتار تکانشی» و «مشکل در حفظ روابط پایدار» رو تجربه می‌کنن. اون‌ها همچنین ممکنه «تصويری مخدوش از خود» داشته باشن.
در فیلم «دفترچه امیدبخش» (۲۰۱۲) شخصیت جنیفر لارنس، تیفانی ماکسول، علائمی رو نشان می‌ده که اغلب با اختلال شخصیت مرزی مرتبطه.

اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک): افراد مبتلا به این اختلال «بیش از حد نمایشی» و «توجه طلب» هستند. اون‌ها اغلب احساسات‌شون رو «به صورت اغراق آمیز» بیان می‌کنن، ممکنه به راحتی «تحت تاثیر دیگران» قرار بگیرن و «رفتارهای هیجانی بیش از حد» دارن.
در «سریال دودمان» (۲۰۱۷) بسیاری از شخصیت‌های این مجموعه، به ویژه زنان، احساسات اغراق آمیز و نیاز دائمی به توجه رو از خودشون نشان می‌دهند.

اختلال شخصیت خودشیفته: افراد مبتلا به این اختلال «احساس بزرگ‌نمایی به اهمیت خود»، «نیاز عمیق به تحسین» و «عدم همدلی با دیگران» دارند. اون‌ها ممکنه «مغرور و خود محور» باشن.
برای این اختلال شخصیت مثال زیاد داریم. از شخصیت چارلز فاستر کین در «همشهری کین» (۱۹۴۱) گرفته تا جردن بلفورت در «گرگ وال استریت» (۲۰۱۳). همچنین در سریال «خانه پوشالی»، فرانک آندروود با بازی کوین اسپیسی نمونه بارز یک شخصیت خودشیفته با جاه‌طلبی و بی‌توجهی به پیامدهای اخلاقیه.

خوشهٔ سوم یا خوشهٔ «C»:

رفتار مضطرب یا ترسناک، شامل اختلالات شخصیت «اجتنابی»، «وابسته» و «وسواسی - جبری» است.

اختلال شخصیت اجتنابی: افراد مبتلا به این اختلال «به شدت خجالتی» و «از نظر اجتماعی بازدارنده» هستن. اون‌ها «اغلب از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنن»، چون «می‌ترسن مورد انتقاد، طرد شدن یا خجالت قرار بگیرن».
در فیلم «باغ‌وحش شیشه‌ای» (۱۹۴۴) لورا وینگفیلد، خواهر پناه گرفته و شکننده، ویژگی‌های شخصیتی کلاسیک اجتنابی رو نشان می‌ده.

اختلال شخصیت وابسته: افراد مبتلا به این اختلال «نیاز فراگیر به مراقبت» دارن. اون‌ها ممکنه در روابط‌شون «مطیع و چسبیده» باشن و ممکنه «به تنهایی در تصمیم‌گیری مشکل داشته باشن». همچنین اون‌ها «ترس از جدایی» دارن.
در فیلم «دفترچه خاطرات» (۲۰۰۴) آلی همیلتون، به ویژه در سال‌های جوانیش، برخی گرایش‌های وابسته رو از خودش نشان می‌ده و برای تصمیم‌گیری و تایید به شدت به دیگران متکیه. همچنین در «داستان (کلاسیک) سیندرلا» (۲۰۰۴) اغلب یک زن جوان در نقشی وابسته به تصویر کشیده شده که برای نجات و خوشبختی به دیگران متکیه.

اختلال شخصیت وسواسی جبری: افراد مبتلا به این اختلال یه دغدغه فراگیر با «نظم، کمال‌گرایی و کنترل» دارن. اون‌ها ممکنه «انعطاف ناپذیر» باشن و «بیش از حد به جزئیات، قوانین، فهرست‌ها و برنامه‌ها توجه کنن».
برای این اختلال هم مثال زیاد داریم. «بهتر از این نمی‌شه» (۱۹۹۷) شخصیت جک نیکلسون، ملوین اودال، تصویری کلاسیک از وسواسی - جبری هست، با روال‌های سفت و سخت، عدم تحمل تغییر، و مشکلات بین فردی. در «هوانورد» (۲۰۰۴) هاوارد هیوز، با بازی لئوناردو دی کاپریو، تمایلات وسواسی - جبری رو نشان می‌ده، به ویژه در ترس از میکروب‌ها و نیازش به کنترل. در «مردان چوب‌کبریتی» شخصیت اصلی، «روی»، ویژگی‌های وسواسی - جبری مربوط به کلاهبرداری و نیازش به کنترل رو نشان می‌ده.
همچنین در سریال «کارآگاه حقیقی» شخصیت متیو مک کانهی در حالی که به یک پرونده پیچیده می‌پردازه علاوه بر پارانویا، نشانه‌هایی از اختلال وسواس فکری - جبری هم نشان می‌ده؛ و در سریال «دکستر» شخصیت اصلی یک قاتل زنجیره‌ایه که اعمال خودش رو به عنوان نوعی عدالت هوشیارانه توجیه می‌کنه و ترکیب پیچیده‌ای از ویژگی‌های ضد اجتماعی و وسواسی - جبری رو نشان می‌ده.

هر نوع اختلال شخصیت، ویژگی‌ها و چالش‌های منحصر به فرد خودش رو داره. به عنوان مثال، افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید ممکنه برای اعتماد به دیگران تلاش کنند و ممکنه در روابط‌شون دچار دوگانگی بشوند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکنه در تنظیم احساسات‌شون مشکل داشته باشن که منجر به رفتارهای تکانشی و خود ویرانگر می‌شه. یا افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکنه احساس بزرگی از خود نشان بدند و ممکنه قادر به تشخیص نیازها و احساسات دیگران نباشن.

تشخیص اختلالات شخصیت می‌تونه چالش برانگیز باشه، چون بسیاری از علائم اون‌ها با سایر شرایط سلامت روان همپوشانی داره. برای افراد مشکوک به اختلالات شخصیت مهمه که برای ارزیابی و درمان از متخصص کمک بگیرن. درمان، دارو، و حمایت از عزیزان، همگی می‌تونه نقش مهمی در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی اون‌ها داشته باشه.

افزایش آگاهی و درک بیشتر این اختلالات، می‌تونه به «کاهش انگ»، کمک کرده و افراد را تشویق کنه که به دنبال کمک باشن تا زندگی رضایت بخشی رو تجربه کنن.

من سامان هستم و در پست بعدی به معرفی اختلال شخصیت اسکیزویید می‌پردازم.

پ.ن.۱: مهمه که به یاد داشته باشید که فیلم‌ها و سریال‌ها اغلب شرایط سلامت روان رو برای اهداف نمایشی «ساده یا اغراق» می‌کنن. مواردی که اینجا معرفی شدند بر اساس ویژگی‌های شخصیتی مشاهده شده است و ممکن است تصویر دقیقی از اختلال شخصیت مورد معرفی را منعکس نکند!

پ.ن.۲: معنای کلمه «تکانشگری» رو از طریق این لینک مطالعه کنید.

پ.ن.۳: من روانشناس یا متخصص اختلالات شخصیتی نیستم. من صرفا تجربیات و مطالعات خودم رو با شما به اشتراک می‌ذارم. به امید اینکه کمک کننده باشه.

پ.ن.۴: این مطالب با همکاری ابزارهای هوش مصنوعی گردآوری و توسط من ویرایش و تدوین شده است.

برخی از منابع:

1. Conversation with Chat Smith (GPT-4)
2. Conversation with Google Gemini
3. Conversation with Microsoft Copilot (GPT-4)
4. https://www.healthcentral.com
5. https://www.mind.org.uk
6. https://www.verywellhealth.com
7. https://www.vumc.org
8. https://www.verywellmind.com

تاریخ انتشار بخش دوم: ۲۶ تیر ۱۴۰۳

راه‌های ارتباطی با من:
ایمیل: samanvaziri89@gmail.com
لینکداین: https://www.linkedin.com/in/iamvaziri
تلگرام: https://telegram.me/iamvaziri
ایکس (توییتر): https://twitter.com/samanvaziri89
اینستاگرام: https://instagram.com/vazirithedesigner