اختلال شخصیت اسکیزویید / بخش ششم

بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های اختلال شخصیت اسکیزویید با سایر اختلالات شخصیت و اختلالات روانی

اختلال شخصیت اسکیزویید (SPD) اغلب به دلیل همپوشانی علائم، با سایر اختلالات شخصیتی و روانی مقایسه می‌شه. اینجا به تعریف اختلال شخصیت اسکیزویید نمی‌پردازیم و می‌تونید برای اون به بخش‌های قبلی مراجعه کنید، اما اینجا می‌تونین متوجه بشین SPD چی هست و چی نیست.

یکی از شباهت‌های کلیدی بین اختلال شخصیت اسکیزویید و سایر اختلالات شخصیت، وجود «مشکلات بین فردیه». افراد مبتلا به SPD گاهی برای ایجاد روابط نزدیک با دیگران تلاش می‌کنن ولی ترجیح می‌دن به جای شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، زمان‌شون رو تنها بگذرونن. سایر اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت اجتنابی و اختلال شخصیت اسکیزوتایپی شامل ترس از طرد شدن و اضطراب اجتماعی هستن که می‌تونه روابط رو مختل کنه.

اسکیزویید برخی از ویژگی‌های مشترک را با سایر اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی داره. هر دو بیماری شامل «اختلال در تفکر، ادراک و رفتاره»، اگرچه اسکیزوفرنی یک بیماری شدیدتر و ناتوان‌کننده است که شامل توهم و هذیانه. وجود «گوشه‌گیری اجتماعی» و «صافی عاطفی» نیز در هر دو اختلال شخصیت اسکیزویید و اسکیزوفرنی رایجه، که نشان دهندهٔ همپوشانی احتمالی در علائم شناسی هست.

نکته تخصصی:
معنای «صافی عاطفی»: به معنای فرآیندی است که از طریق آن، ما اطلاعات و تجربیات را بر اساس حالات عاطفی و احساسی خود پردازش و تفسیر می‌کنیم. این مفهوم به نوعی با هوش عاطفی (EQ) و درک و مدیریت احساسات مرتبط است. صافی عاطفی به عنوان یک مفهوم در روانشناسی، به ما کمک می‌کند تا درک کنیم چگونه احساسات و عواطف ما بر نحوه پردازش اطلاعات، تعامل با دیگران و تصمیم‌گیری‌هایمان تأثیر می‌گذارند. آگاهی از این صافی و تلاش برای مدیریت آن می‌تواند به بهبود روابط شخصی و حرفه‌ای ما کمک کند.

بین SPD و سایر اختلالات شخصیتی و اختلالات روانی، تفاوت معناداری نیز وجود داره. به عنوان مثال، «اختلال شخصیت اسکیزویید از اسکیزوفرنی متمایزه» زیرا «شامل وجود علائم روان‌پریشی مانند توهم یا هذیان نمی‌شه». در حالی که افراد مبتلا به SPD ممکنه «رفتارهای عجیب و غریب یا غیرعادی» از خود نشان بدند، این رفتارها به اندازهٔ رفتارهایی که در اسکیزوفرنی دیده می‌شه، «شدید یا بی‌نظم» نیستن.

یکی دیگه از تفاوت‌های کلیدی بین اختلال شخصیت اسکیزویید و سایر اختلالات شخصیت، «عدم وجود ناراحتی عاطفی قابل توجه یا اختلال در عملکرده». بر خلاف افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یا اختلال شخصیت خودشیفته، که اغلب اختلالات هیجانی شدید و مشکلات عزت نفس رو تجربه می‌کنن، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزویید معمولاً «از سبک زندگی منزوی خود راضی هستند و به دنبال روابط نزدیک نیستن».

علاوه بر این، اختلال شخصیت اسکیزویید «از نظر درمان و پیش آگهی» با سایر اختلالات شخصیت متفاوته. در حالی که برخی از اختلالات شخصیت مانند اختلال شخصیت مرزی ممکنه از روان درمانی و دارو سود ببرن، اختلال شخصیت اسکیزویید «کمتر به درمان‌های سنتی پاسخ می‌ده». افراد مبتلا به SPD ممکنه وضعیت خودشون رو به عنوان یک مشکل ندونن و در برابر کمک گرفتن مقاوم باشن، که ارائه درمان موثر رو برای متخصصان سلامت روان چالش برانگیز می‌کنه.

حالا می‌ریم سراغ مقایسه‌ها.

الف) مقایسه SPD با سایر اختلالات شخصیت:

۱) اختلال شخصیت اسکیزوتایپی (STPD):

• طبقه‌بندی:
• هر دو جزء اختلالات شخصیتی خوشه A هستند.
• با رفتارهای غیرعادی و گوشه‌گیری اجتماعی مشخص می‌شوند.
• هر دو در نام "اسکیزو" دارند، اما متمایز هستند.
• تعامل اجتماعی:
• اسکیزویید: تمایلی به روابط نزدیک ندارند و تنهایی را ترجیح می‌دهند.
• اسکیزوتایپی: در موقعیت‌های اجتماعی ناراحتی حاد را تجربه می‌کنند.
• بیان عاطفی:
• اسکیزویید: طیف محدودی از احساسات را دارند.
• اسکیزوتایپی: ممکن است عاطفه نامناسب یا محدودی را نشان دهند.
• علائم شناختی:
• اسکیزویید: تحریف ادراکی یا تفکر جادویی را تجربه نمی‌کنند.
• اسکیزوتایپی: دارای باورهای عجیب و غریب، تفکر جادویی، و گاهی علائم خفیف شبه روان‌پریشی هستند.
• ویژگی‌های اصلی:
• اسکیزویید: کناره‌گیری اجتماعی و جدایی عاطفی.
• اسکیزوتایپی: باورهای عجیب و غریب، تفکر جادویی، و ادراکات غیرمعمول.

۲) اختلال شخصیت اجتنابی (AvPD):

• ویژگی مشترک:
• هر دو شامل کناره‌گیری اجتماعی و ترجیح تنهایی هستند.
• تمایل به روابط:
• اسکیزویید: عموماً علاقه‌ای به روابط ندارند.
• اجتنابی: تمایل به روابط نزدیک دارند اما از آن‌ها اجتناب می‌کنند.
• دلیل کناره‌گیری:
• اسکیزویید: عدم علاقه به روابط اجتماعی و سردی عاطفی.
• اجتنابی: ترس از طرد شدن و احساس بی‌کفایتی.
• حساسیت عاطفی:
• اسکیزویید: نسبت به نظرات دیگران بی‌تفاوت هستند.
• اجتنابی: به انتقاد بسیار حساس هستند.
• ارزیابی اجتماعی:
• اسکیزویید: کمتر نگران ارزیابی منفی دیگران هستند.
• اجتنابی: ترس شدید از ارزیابی منفی دارند.
• تمایل به تعامل اجتماعی:
• اسکیزویید: عدم تمایل به ارتباط اجتماعی.
• اجتنابی: ممکن است تمایل داشته باشند، اما از پیگیری آن می‌ترسند.

۳) اختلال اضطراب اجتماعی (SAD):

• ویژگی مشترک:
• هر دو شامل کناره‌گیری اجتماعی هستند.
• دلیل کناره‌گیری:
• اسکیزویید: تمایل کم به تعامل اجتماعی و عدم علاقه به روابط.
• اضطراب اجتماعی: ترس از ارزیابی منفی و قضاوت دیگران.
• تجربه در موقعیت‌های اجتماعی:
• اسکیزویید: معمولاً آرام به نظر می‌رسند و بی‌تفاوت هستند.
• اضطراب اجتماعی: اضطراب شدید را تجربه می‌کنند.
• تمایل به روابط:
• اسکیزویید: عموماً علاقه‌ای به ایجاد روابط نزدیک ندارند.
• اضطراب اجتماعی: ممکن است تمایل به روابط داشته باشند، اما از آن می‌ترسند.
• واکنش به توجه دیگران:
• اسکیزویید: نسبتاً بی‌تفاوت به توجه یا عدم توجه دیگران.
• اضطراب اجتماعی: بسیار حساس به توجه دیگران و نگران درباره آن.
• عملکرد اجتماعی:
• اسکیزویید: ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی ضروری عملکرد قابل قبولی داشته باشند.
• اضطراب اجتماعی: عملکرد اجتماعی به شدت مختل می‌شود.
• پاسخ به درمان:
• اسکیزویید: معمولاً درمان دشوارتر است زیرا انگیزه کمتری برای تغییر دارند.
• اضطراب اجتماعی: اغلب به درمان‌های شناختی-رفتاری و دارویی پاسخ بهتری می‌دهند.
• تأثیر بر زندگی روزمره:
• اسکیزویید: ممکن است زندگی منزوی را ترجیح دهند و کمتر از آن رنج ببرند.
• اضطراب اجتماعی: اغلب از انزوای خود رنج می‌برند و آرزوی روابط اجتماعی دارند.

۴) اختلال شخصیت پارانوئید (PPD)

• طبقه‌بندی:
• هر دو جزء اختلالات شخصیت خوشه A هستند.
• ویژگی مشترک:
• هر دو با تمایل به انزوای اجتماعی مشخص می‌شوند.
• دلیل انزوا:
• اسکیزویید: ترجیح دادن تنهایی و جدایی عاطفی.
• پارانوئید: بی‌اعتمادی فراگیر و سوء ظن به انگیزه‌های دیگران.
• نگرش نسبت به دیگران:
• اسکیزویید: بی‌تفاوتی و عدم علاقه به روابط.
• پارانوئید: بدگمانی و تفسیر خصمانه از رفتار دیگران.
• واکنش به انتقاد:
• اسکیزویید: معمولاً بی‌تفاوت یا کم‌واکنش.
• پارانوئید: بسیار حساس و ممکن است با خشم یا تدافعی واکنش نشان دهند.
• تفکر و ادراک:
• اسکیزویید: ممکن است افکار عجیب و غریب داشته باشند، اما معمولاً واقعیت‌سنجی حفظ می‌شود.
• پارانوئید: ممکن است افکار بدبینانه و توهمات گزند و آسیب داشته باشند.
• روابط شخصی:
• اسکیزویید: تمایل کمی به روابط نزدیک دارند و از آنها لذت نمی‌برند.
• پارانوئید: ممکن است روابط داشته باشند، اما اغلب با تنش و سوء تفاهم همراه است.
• عملکرد اجتماعی:
• اسکیزویید: ترجیح می‌دهند تنها باشند و معمولاً مشکلی با این موضوع ندارند.
• پارانوئید: ممکن است در اجتماع حضور داشته باشند، اما همیشه محتاط و مشکوک هستند.
• پاسخ به درمان:
• اسکیزویید: معمولاً انگیزه کمی برای درمان دارند، مگر اینکه مشکلات ثانویه ایجاد شود.
• پارانوئید: درمان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا به درمانگر نیز بی‌اعتماد هستند.
• تأثیر بر زندگی روزمره:
• اسکیزویید: ممکن است زندگی منزوی را ترجیح دهند و کمتر از آن رنج ببرند.
• پارانوئید: اغلب دچار تنش و اضطراب در تعاملات روزمره می‌شوند.

۵) تفاوت با سایر شرایط:

اسکیزویید شامل احساسات شدید، تکانشگری، یا رفتارهای آسیب رساندن به خود که در اختلال شخصیت مرزی (BPD) مشاهده می‌شه، نیست.

اسکیزویید فاقد بزرگ نمایی، نیاز به تحسین و تمایلات دستکاری است که در اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) دیده می‌شه.

اسکیزویید شامل افکار وسواسی و رفتارهای اجباری نمی‌شه که در اختلال شخصیت وسواسی-اجباری (OCPD) مشاهده می‌شه.

ب) مقایسه SPD با سایر اختلالات روانی:

۱) اسکیزوفرنی (اسکیزوفرنیا):

• طبقه‌بندی:
• اسکیزویید: یک اختلال شخصیت است.
• اسکیزوفرنی: یک اختلال روان‌پریشی است.
• ویژگی مشترک:
• هر دو شامل کناره‌گیری اجتماعی و صافی عاطفی هستند.
• علائم روان‌پریشی:
• اسکیزویید: فاقد توهم، هذیان، یا اختلالات شناختی شدید.
• اسکیزوفرنی: شامل توهم، هذیان و تفکر آشفته.
• عملکرد کلی:
• اسکیزویید: معمولاً عملکرد بهتری نسبت به اسکیزوفرنی دارند.
• اسکیزوفرنی: عملکرد کلی معمولاً بیشتر مختل می‌شود.
• ارتباط با واقعیت:
• اسکیزویید: با واقعیت در تماس هستند، اما ممکن است بی‌احساس به نظر برسند.
• اسکیزوفرنی: ارتباط با واقعیت مختل می‌شود.
• بیان افکار:
• اسکیزویید: قادر به بیان واضح افکار خود هستند.
• اسکیزوفرنی: ممکن است در بیان افکار دچار آشفتگی شوند.
• شدت علائم:
• اسکیزویید: علائم معمولاً ملایم‌تر و پایدارتر هستند.
• اسکیزوفرنی: علائم معمولاً شدیدتر و متغیرتر هستند.

۲) اختلالات طیف اوتیسم (ASD):

• ویژگی مشترک:
• هر دو شامل کناره‌گیری اجتماعی و بیان عاطفی محدود هستند.
• دلیل آسیب اجتماعی:
• اسکیزویید: عدم تمایل به تعامل اجتماعی و ترجیح تنهایی.
• اوتیسم: دشواری در درک نشانه‌های اجتماعی و مشکلات در ارتباطات.
• ماهیت کناره‌گیری اجتماعی:
• اسکیزویید: ناشی از ترجیح تنهایی و جدایی عاطفی.
• اوتیسم: ناشی از مشکلات در ارتباطات و تعامل اجتماعی.
• علایق و رفتارها:
• اسکیزویید: ممکن است علایق محدودی داشته باشند.
• اوتیسم: علایق محدود و شدیدتر، همراه با رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای.
• درک اجتماعی:
• اسکیزویید: معمولاً درک بهتری از قواعد اجتماعی دارند، اما تمایلی به پیروی از آنها ندارند.
• اوتیسم: اغلب در درک و پیروی از قواعد اجتماعی مشکل دارند.
• تشخیص و شروع:
• اسکیزویید: معمولاً در بزرگسالی تشخیص داده می‌شود.
• اوتیسم: اغلب در کودکی قابل تشخیص است.
• انعطاف‌پذیری رفتاری:
• اسکیزویید: معمولاً انعطاف‌پذیری بیشتری در رفتار و روتین‌ها دارند.
• اوتیسم: اغلب به روتین‌های خاص وابسته هستند و تغییر برایشان دشوار است.

۳) اختلال افسردگی اساسی (MDD):

• ویژگی مشترک:
• هر دو می‌توانند شامل کناره‌گیری اجتماعی و صافی عاطفی باشند.
• کناره‌گیری اجتماعی:
• اسکیزویید: ناشی از ترجیح تنهایی و عدم تمایل به ارتباط، بدون احساس غم یا بی‌ارزشی.
• افسردگی: همراه با احساس غم، اندوه و بی‌ارزشی.
• محدوده عاطفی:
• اسکیزویید: طیف محدودی از احساسات، عموماً بدون تجربه احساسات شدید.
• افسردگی: تجربه احساسات منفی شدید، مانند غم، ناامیدی و بی‌ارزشی.
• ثبات علائم:
• اسکیزویید: علائم معمولاً پایدار و بخشی از شخصیت فرد هستند.
• افسردگی: علائم معمولاً دوره‌ای و متغیر هستند.
• انگیزه برای تعامل اجتماعی:
• اسکیزویید: عدم تمایل ذاتی به روابط اجتماعی.
• افسردگی: ممکن است تمایل به ارتباط وجود داشته باشد، اما به دلیل علائم افسردگی محدود شود.
• خودپنداره:
• اسکیزویید: معمولاً خودپنداره ثابت، بدون احساس شدید بی‌ارزشی.
• افسردگی: اغلب همراه با احساس شدید بی‌ارزشی و گناه.

نکته تخصصی:
خودپنداره یا خودادراکی (به انگلیسی: self-concept) به مجموعه باورها، افکار و احساساتی اشاره دارد که فرد درباره خودش دارد. درک خودپنداره می‌تواند به افراد کمک کند تا خود را بهتر بشناسند و در صورت نیاز، برای بهبود تصویر ذهنی خود از خویشتن تلاش کنند.

• تأثیر بر عملکرد روزانه:
• اسکیزویید: معمولاً تأثیر کمتری بر عملکرد روزمره دارد.
• افسردگی: اغلب تأثیر قابل توجهی بر عملکرد روزمره، خواب و اشتها دارد.
• درمان:
• اسکیزویید: درمان معمولاً بر بهبود مهارت‌های اجتماعی و افزایش تعامل متمرکز است.
• افسردگی: درمان شامل دارودرمانی و روان‌درمانی برای کاهش علائم افسردگی است.

ج) ویژگی‌های متمایز کلیدی S‌PD:

• ویژگی اصلی SPD بی علاقگی به روابط اجتماعی است نه ترس از آن.
• افراد مبتلا به SPD معمولاً به تأیید یا عدم تأیید اجتماعی اهمیت نمی‌دن.
• تمایل دارن با تنهایی راحت باشن و فعالیت‌های انفرادی رو ترجیح می‌دن.

اختلال شخصیت اسکیزویید (SPD) با وجود شباهت‌هایی با سایر اختلالات شخصیت و روانی، دارای ویژگی‌های متمایزیه. این تمایزها شامل الگوی فراگیر جدایی از روابط اجتماعی، بیان عاطفی محدود، و فقدان علائم روان‌پریشی یا شناختی شدیده. درک دقیق این تفاوت‌ها برای تشخیص صحیح، درمان مؤثر، و افزایش خودآگاهی افراد مبتلا به SPD ضروریه. همچنین، این شناخت به بهبود درک کلی ما از این وضعیت پیچیده سلامت روان کمک می‌کنه و برای انتقال تجربیات به دیگران، از جمله متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، اهمیت حیاتی داره.

من سامان هستم و در پست بعدی به بررسی شباهت ها و تفاوت های اختلال شخصیت اسکیزویید با سایر اختلالات شخصیت و اختلالات روانی می‌پردازم.

پ.ن.۱: من روانشناس یا متخصص اختلالات شخصیتی نیستم. من صرفا تجربیات و مطالعات خودم رو با شما به اشتراک می‌ذارم. به امید اینکه کمک کننده باشه.

پ.ن.۲: این مطالب با همکاری ابزارهای هوش مصنوعی گردآوری و توسط من ویرایش و تدوین شده است.

برخی از منابع:

1. Conversation with Chat Smith (GPT-4)
2. Conversation with Google Gemini
3. Conversation with Microsoft Copilot (GPT-4)
4. https://www.verywellmind.com
5. https://www.therecoveryvillage.com
6. https://www.mayoclinic.org
7. https://www.healthline.com
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov
9. https://www.merckmanuals.com

تاریخ انتشار بخش ششم: ۲۰ مرداد ۱۴۰۳

راه‌های ارتباطی با من:
ایمیل: samanvaziri89@gmail.com
لینکداین: https://www.linkedin.com/in/iamvaziri
تلگرام: https://telegram.me/iamvaziri
ایکس (توییتر): https://twitter.com/samanvaziri89
اینستاگرام: https://instagram.com/vazirithedesigner