تاریخ ایران‌ باستان (۱)

· ایران پیش از مهاجرت آریایی‌ها

ورود آریای‌ها به ایران یک مهاجرت بزرگ و زمان‌بر بود ، بزرگیش به جهت تعداد زیاد گروه‌های کوچک و بزرگ آریایی و زمان‌بر بودنش درازای هزار ساله‌ی آن است. در اوایل هزاره‌ی پیش از میلاد این مهاجرت تقریبا به سرانجام خویش رسید و آریایی‌های مهاجر در جای‌جای فلات ایران جاگزین گردیدند و تشکیل فرمانروایی‌هایی در اقصی نقاط این سرزمین دادند.

با این اتفاق زندگی جهان پارینه به سر آمد و اولین فصل کهنه‌ی بشری بسته شد و فصلی جدید در تاریخ باز گردید. فلات ایران پیش از مهاجرت آرین‌ها، سرزمینی تهی از سکنه نبود! بلکه هر قسمت از آن تحت حاکمیت قومی تاریخ بومی خود را داشت اما با مهاجرت و امتزاج این اقوام با مهاجران آریایی این فلات که از این پس آن را فلات ایران خواهیم نامید زندگی و تاریخ نوین خویش را آغاز کرد که در فصل‌بندی تاریخی به آن "دوران تاریخی ایران‌باستان" می‌گویند که بی‌شک باید این برهه از تاریخ ایران را دوران طلایی تاریخی ایران دانست زیرا به همیاری شاهنشاهی‌های عظیم هخامنشی، اشکانی و ساسانی به درازای بیش از هزار سال ابرقدرتی را در شرق بپا نمود که در مقابل قدرت غرب ایستاد، این قدرت غرب ابتدا یونان و سپس روم بود.

محدوده‌ی فلات ایران از شمال‌شرقی رود سیحون، از شمال دریای کاسپین و از شمال غربی به به منطقه‌ی ماورا قفقاز، از شرق به کوه‌های هند و کش و رود سند، از جنوب به خلیج‌پارس و از غرب به رود دجله و بین‌النهرین محدود بود؛ با توجه به جغرافیای خاص و موقعیت اقتصادی آن شاید بتوان ادعا نمود همواره‌ی تاریخ فلات ایران مهمترین بخش جهان بوده باشد، شاید بدین دلیل بوده اولین جوامع بشری و اینجاد نخستین تمدن‌ها و فرهنگ‌ها در این حوزه‌ی جغرافیایی رخ داده است.

v فلات ایران در بازه‌ی زمانی هزاره‌ی سوم تا هزاره‌ی اول پیش از میلاد

حکومت در فلات ایران با تکوین و تکامل زندگی شهری یعنی توسعه‌ی راه‌ها و ایجاد روابط بازرگانی شکل گرفت و از جنبه‌های گوناگون مادی و معنوی با سرعت مسیر پیشرفت را آغاز کردند تا تاریخ جهان کهن را به‌وجود بیاورند؛ این حکومت‌ها همزمان در کنار یکدیگر و گاهی در جنگ با یکدیگر روزگار سپری می‌نمودند که نتیجه‌ی جنگ‌هایشان منتهی به زوال یکی و افزایش نیروی دیگری بود و در هنگامه‌ی صلح این داد و ستدهای بازرگانی بود که بسیار موثر می‌افتاد. در دامنه‌ی شمالی، غربی و شرقی سلسله جبال زاگرس حکومت‌هایی از نژاد بومی فلات ایران [معروف به آسیانی و نیز با گروه نژادی قفقازی از یک خانواده بودند] حضور داشتند که در ادامه‌ی سخن به شرح هر یک خواهیم پرداخت.

Ø اورارتو[1]

اورارتوها در شمال غربی فلات ایران سکنی داشتند و هسته‌ی اصلی این حاکمیت منطقه‌ای در کنار دریاچه‌ی وان و ارمنستان امروزی بود و در روزگار اوج قدرت، گستره‌ی ایشان تا ارومیه‌ی امروزی می‌رسید. اورارتور سرزمینی آباد ثروتمند و پرجمعیت بود، سرزیمن جنگلها، مراتع و معادن که پرورش اسب‌های نژاده از تبحرات مردم آن سرزمین بود و برای این‌همه موهبات همواره چشم طمع مهاجمان به سوی سرزمین ایشان بود. هر چند اورارتو به علت آن‌ نعمات متحمل خسارات و صدمات سخت از همسایگانی نظیر آشور می‌گشت اما اوج عظمتش در هزاره‌ی اول پیش از میلاد بود که صاحب حکومتی با اقتصاد و فرهنگ پیشرفته و دارای خط و زبانی مخصوص خود بود؛ اورارتوریان اقوام بومی آسیایی و گروه‌های مهاجر آریایی بودند که از هزاره‌ی دوم پیش از میلاد با گذشت صده‌ها به آن سرزمین درآمده بودند و با باشندگان بومی آنجا درآمیخته بودند، سرانجام در هزاره‌ی اول پیش از میلاد این آریایی‌های مهاجر بودند که برتری نژادی را در آن سرزمین از آن خویش نمودند زیرا ارامنه اولین قوم آریایی و از گروه هند و اروپایی، فلات اورارتور را متصرف شدند و زبان و خط خود را بر اورارتوریان تحمیل نمودند زین رو بعدها نام اورارتو به ارمنیا و سپس ارمنستان تغییر نمود. در نزد اورارتوها شهرسازی اهمیت فوق‌العاده‌ای داشت و در این ساحه از علم پیشرفت بسیاری نموده بودند، معماری، پل‌سازی، کانال‌کشی و باغ‌سازی‌های ایشان معرف این حقیقت است. سرزیمن ایشان در کشاورزی، صنعت و اقتصاد رونق بسیار داشت و تمام عوامل ذکر شده باعث گردیده بود اورارتو در صف ممالک بسیار مهم در هزاره‌ی اول پیش از میلاد قرار گیرد.

در نیمه دوم هزاره اول پیش از میلاد آشور که در اوج قدرت خویش روزگار سپری می‌کرد توانست اوراتو را فتح نماید و آنگاه که در اواخر هزاره اول پیش از میلاد ماد بر حکومت آشور چیره شد سرزمین اوراتور در تملک مادها درآمد و جز ایالات ایران گردید در آن زمان نام اورارتور به ارمینیا تبدیل شده بود و از جمله مهمترین ایالات شاهنشاهی ایران باستان بود؛ برای اولین بار داریوش بزرگ در کتیبه‌ی بیستون ارمینا را در زمره‌ی ساتراپ‌های [ایالات] هخامنشی ذکر می‌نماید... (ادامه دارد)...

[1] Urartu