خوب، بد ، زشت؛ تقویم و گاه‌شماری مسیحی

گاه‌شماری میلادی یک تقویم بین‌المللی است که بیش از 95 درصد کشورهای جهان از آن بهره می‌جویند و تقویم رسمی ایشان است؛ این گاه‌شماری برگرفته از تقویم ژولینی و مبدأ آن تولد عیسی مسیح است و برای اولین بار توسط پزشکی به نام «آلویسیوس لیلیوس» از جنوب ایتالیا پیشنهاد شد و پس از متعادل کردن کبیسه‌گیری‌های آن در قرن 16 میلادی (24 فوریه 1582) توسط پاپ گریگوری سیزدهم مورد تائید قرار گرفت و از آن تاریخ برخلاف آن چیزی که در ایران و سایر کشورهای عربی مرسوم است، به تقویم گرگوری مشهور شد.
این تقویم ابتدا در میان کشورهای کاتولیک مذهب اروپا رسمیت داشت، اما باگذشت زمان در میان دیگر مذاهب عیسوی (ارتدکس و پروتستان) نیز رسمیت یافت. شایان‌ذکر است که یونان آخرین کشور اروپایی بود که در سال 1923 میلادی این تقویم را گاه‌شماری رسمی خویش نمود؛ با همه‌گیری این تقویم در اروپا آرام‌آرام کشورهای دیگر جهان نیز این گاه‌شماری را تقویم رسمی خود کردند؛ برای مثال ژاپن در سال 1895 میلادی، کره در سال 1872 میلادی و چین در سال 1912 میلادی گاه‌شماری بومی خویش را رها کرده و گاه‌شماری عیسوی را برگزیدند. از اوایل قرن نوزدهم میلادی آرام‌آرام کشورهای اسلامی نیز تقویم رسمی خویش را رها کرده و گاه‌شماری بین‌المللی میلادی را جایگزین کردند. برای مثال در سال 1875 میلادی مصر و در سال 1926 میلادی ترکیه نیز به این جرگه پیوستند؛ آخرین کشور اسلامی که تقویم میلادی را به‌عنوان گاه‌شماری رسمی کشورش برگزید عربستان سعودی بود که در سال 2016 میلادی تقویم ام‌القری (گاه‌شماری هجری قمری) را رها کرده و تاریخ رسمی کشورش را میلادی اعلام کرد. تا سال 2020 میلادی در کل دنیا تنها 4 کشور هستند که تقویمشان گاه‌شماری میلادی نیست. این کشورها عبارت‌اند از نپال، اتیوپی، افغانستان و ایران؛ ایران و افغانستان هر دو گاه‌شماری هجری خورشیدی را تقویم رسمی خود دارند، اما نپال و اتیوپی هر یک تقویم متفاوتی را استفاده می‌کنند که در خارج از کشورشان کاربردی ندارد. خواستگاه گاه‌شماری ژولینی (میلادی) برگرفته از گاه‌شماری رومی است که با رواج و همه‌گیری مسیحیت در امپراتوری روم مبدأ میلاد عیسی مسیح جایگزین مبدأ آن شد. این تقویم 365 روزه بود که برای هر 4 سال یک روز به ‌روزهای سال اضافه می‌شد، اما به علت دقیق نبودن کسر سال نسبت به سال اعتدالی هر 128 سال یک روز عقب می‌افتاد که در سال 1582 میلادی این گاه‌شماری تصحیح و تقویم میلادی جدید ایجاد شد.
اما تقویم میلادی که امروز در سراسر جهان کاربرد دارد، بی‌کاستی نیست! نخستین نقص این گاه‌شماری آغاز سال است که 1 ژانویه به شکل جهانی رسمی و پذیرفته‌شده است، اما پیش‌تر میان فرق عیسوی اتفاق‌نظر نبود؛ دومین نقص این گاه‌شماری آن است که اول ژانویه برابر با 10 یا 11 دی گاه‌شماری خورشیدی است که مطابق است با اوایل زمستان در نیم‌کره‌ی شمالی و اوایل تابستان در نیم‌کره‌ی جنوبی. این زمان ازلحاظ حرکت انتقالی زمین و در مقایسه با سرآغاز گاه‌شماری‌های معتبر جهان برای آغاز سال مناسب نیست. این مسئله باعث پدیدار شدن اشکالات فراوان از دورناک تاریخ در گاه‌شماری میلادی شده است. سال مالی کشورهایی که از این تقویم استفاده می‌کنند با سال میلادی منطبق نیست و تقریباً از اوایل فروردین آغاز می‌شود. در تقویم ایرانی حتی ثانیه اساس حرکت زمین مشخص می‌شود و آغاز سال در سال‌های مختلف در زمان‌های مختلف رخ می‌دهد که بسته به حرکت زمین است و قراردادی نیست و بر مبنای حرکت واقعی و طبیعی زمین است، اما در مورد سال میلادی شب آخرین روز ۳۱ دسامبر ساعت 12 را لحظه تحویل سال می‌دانند که مبنای خاصی ندارد و اتفاق نجومی خاصی رخ نمی‌دهد. سومین نقص این گاه‌شماری میلادی آن است که با وضعیت فصل‌ها و موقعیت خاص زمین مانند اعتدالین و انقلابین هم‌خوانی ندارد و شمار روزهای هرماه نیز نامنظم است. سرآغاز سال و سرآغاز ماه‌ها در گاه‌شماری مسیحی به‌صورت کلی قراردادی هستند و به مسائل نجومی یا حرکت انتقالی زمین مربوط نیستند. در تقویم خورشیدی ۶ ماه نخست سال ۳۱ روز و ۶ ماه دوم ۳۰ روز هستند، اما تعداد روزها در تقویم میلادی بدون هیچ ترتیب خاصی متفاوت است. چهارمین نقص گاه‌شماری مسیحی آن است که حتی پایه‌ دقیق مذهبی مسیحیان را نیز برطرف نکرده است! و ایام مذهبی را به‌طور دقیق مشخص نمی‌کند و برای تعیین این ایام باید از تقویم قمری کمک گرفت و منجمین ناچارند هرسال با کمک گرفتن از روش اپاکت (Epacte) محل آن را در ماه‌های قمری پیدا کنند؛ درنتیجه عید پاک در فاصله‌ 22 مارس تا 25 آوریل دائماً در تغییر است، همچون سایر اعیاد و روزهای مذهبی مسیحیان و مسلمانان. این کاستی‌ها و نواقص بسیار دیگر باعث شد حتی برخی به فکر تدوین یک تقویم معتبر جهانی بیفتند و حتی طرحی در سازمان ملل مطرح شد، اما به‌جایی نرسید. درگذشته نیز پس از انقلاب کبیر فرانسه، فرانسویان به فکر تغییر تقویم افتادند و تقویم جمهوری فرانسه را جایگزین تقویم میلادی کردند و شخصی به نام «سلمون مارشال» طرحی ارائه داد که سرآغاز سال در آن تقویم اعتدال پاییزی و مبدأ آن سال 1787 میلادی (انقلاب فرانسه) بود که مورد تائید انجمن ریاضی‌دانان و کنگره‌ی ملی فرانسه نیز درآمد، اما بعدها این تقویم منسوخ شد.