داستان آفرینش انسان اولیه در باور دینی ایرانیان باستان

اساطیر دینی ایرانیان باستان، عمر جهان را 12 هزار سال بیان می‌کنند که شامل 4 دوره سه‌هزارساله است؛ در هزاره سوم خیر و شر در هم می‌آمیزند و در همین هزاره‌ است که اهورامزدا دست به آفرینش مادی می‌زند و به ترتیب آسمان، زمین، آب، گیاه، حیوان (گاو ایوک‌داد) و اولین انسان که همان کیومرث بود را از گِل پدیدار می‌کند و هم‌زمان با کیومرث گاو را نیز می‌آفریند. انسان اولیه و حیوان اولیه در شرایط مشابه و به‌‌صورت کاملاً همسان به وجود می‌آیند؛ هر دو جزء مهم‌ترین عناصر آفرینش هستند و به‌نوعی تکمیل آفرینش با آن‌ها صورت می‌گیرد.در برابر اهورامزدا که تجلی همه نیکی‌ها و سرور دانا و خیر مطلق است اهریمن قرار دارد که ارباب تمام بدی‎ها و شرارت‌هاست. تمام دیوان به سرکردگی اهریمن تلاش دارند در دنیای مادی و مخلوق اهورامزدا خلل و آسیب رسانند، پس ایشان هجومی بزرگ به گیتی و آفریده‌های اهورایی می‌برند. در این تازش، ابتدا گاو که آسیب‌پذیرتر بود مُرد و سی روز پس از او کیومرث. اهورامزدا روان کیومرث را به خورشید سپرد، اما مرگ گاو و کیومرث بازگشت‌پذیر بود تا زندگی جدیدی دوباره آغاز شود. مرگ کیومرث و گاو یکتا آفریده به زندگی بهتر و جاودانه انسان‌ها می‌انجامد. آن‌ها با مرگ خود به‌نوعی در تکمیل آفرینش شرکت می‌کنند.وقتی انسان (کیومرث) مُرد تخمه‌اش در زهدان مادر زمین افتاد که بعد از چهل سال به‌صورت روییدن یک گیاه که دوشاخه آن یکی به‌‌صورت مرد و دیگری زن سخت درهم‌پیچیده بودند، نخستین زوج انسان را به وجود آورد. معنی نام کیومرث (انسان نخستین) پیوند گیاه و انسان را آشکارتر می‌کند. گیومرث که جزء اول آن «گیه» می‌تواند صورت پیشین «گیاه» و «مرث» یا «مرتن» صورتی از مردم باشد و می‌تواند صورتی از «گیه مرت» به معنای مردم‌گیاه  باشد که به‌صورت «مهرگیاه» هم آمده است. به‌طورکلی ارتباط سه‌گانه انسان، حیوان و گیاه در داستان کیومرث، نخستین انسان اساطیر ایرانی، به‌خوبی نمایان است.همان‌گونه که اشاره شد وقتی کیومرث مرد، نطفه‌اش بر زمین ریخت و گیاهی ریواس مانند با دوشاخه درهم‌پیچیده به شکل زن و مرد رویید که ایشان پدر و مادر انسان‌ها شدند. نام ایشان «مشی» و «مشیانه» بود. این دو را باید نخستین انسان‌های واقعی از دیدگاه اساطیر ایرانی به‌حساب آورد. مشی و مشیانه صاحب هفت جفت (چهارده تن پسر و دختر) می‌شوند؛ مشیه و مشیانه پس از یک‌صد سالگی دار گیتی را وداع می‌کنند و می‌میرند.اولین پیامی که اهورامزدا به مشی و مشیانه می‌دهد مشخص‌کننده‌ وظیفه‌ نوع بشر و نقش او بر روی زمین است: «شما تخمه‌ آدمیان هستید؛ شما نیای جهان هستید؛ نیک بیندیشید، گفتار نیک بگویید و کردار نیک ورزید و دیوان را مَسِتایید».منابع کهن اساطیری ایران باستان به ما می‌گوید که هدف از خلقت انسان کمک به اهورامزدا در مبارزه با اهریمن و بودن جانشین اهورامزدا بر روی زمین بوده است. خداوند درصدد نمودار ساختن قدرت خویش بوده و با آفرینش مادی و به‌ویژه خلقت انسان، قدرت خویش را آشکار می‌سازد. پس سبب آفرینش مادی و ازجمله انسان در اساطیر ایرانی «مشارکت درنبرد کیهانی» است. دیگر آفریده‌ها همچون گیاهان و حیوانات (گاو ایوک داد) نیز همچون انسان در کنار دیگر آفریده‌ها جزئی ناگزیر و بایسته از هستی هستند. در روایات ایرانی همچنین گویا خلق آدمی برای جانشینی خداوند و مبارزه با نیروها و عوامل اهریمنی در زمین خاکی نیز مدنظر بوده است.