گاهشماری و تقویم ایرانی؛ ماه بهمن

در فرمانی که در فروردین ۱۳۱۴ دوران سلطنت رضاشاه پهلوی صادر شد، الزامی بود که در تمام نوشته‌ها و معاملات رسمی تنها تاریخ خورشیدی ذکر شود و از نوشتن دیگر گاه‌شماری‌ها خودداری شود؛ اما این تاریخ چگونه بود؟! پاسخ این است که گاه‌شماری بر حساب تقویم جلالی بود. تقویم جلالی اصلاحیه‌ای بر تقویم یزدگردی ساسانی بود که به‌فرمان سلطان جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی هیئتی متشکل از عبدالرحمن خازنی، حکیم ابوالعباس لوکری، ابوالمظفر اسفزاری، میمون بن نجیب واسطی، ابن کوشک بیهقی، بهرام و عمر خیام نیشابوری مأمور اصلاح تقویم یزدگردی شدند. ترتیب نام ماه‌های تقویم جلالی و ترتیب بروج دوازده‌گانه آن عبارت‌اند از حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت. (هم‌اکنون در کشور افغانستان از همین نام‌ها برای ماه‌های سال استفاده می‌شود)؛ اما در دستوری که در دوران رضاشاه داده‌شده بود نمی‌بایست از نام ماه‌های تقویم جلالی استفاده می‌شد، بلکه سال‌شماری با تقویم جلالی بود و نام ماه‌ها از #تقویم_اوستایی . در نام‌گذاری ماه‌های تقویم اوستایی که قدمت آن به دوران اواخر شاهنشاهی دارویش اول هخامنشی (۵۲۲-۴۸۶ پ.م) می‌رسید، از یکی از القاب اهورامزدا یعنی دی و یازده تن از فرشتگان و یاوران اهورامزدا استفاده شد. با این احتساب اکنون در ماه بهمن از تقویم اوستایی و در سال ۱۳۹۹ از احتساب گاه‌شماری جلالی هستیم؛ اما نام بهمن برگرفته از یکی از نامیرایان جاویدان دین زرتشتی ( امشاسپندان) است؛ در نگاه به یسنه‌های اوستا بهمن پسر اهورامزدا است که کردار مردمان را در واپسین داوری می‌سنجد و خانه‌ او بهشت است و زرتشت پیامبر از طریق او به درگاه اهورامزدا بار می‌یافت. بهمن به معنی اندیشه‌ نیک است و دشمن او اکومن دیو (اندیشه‌ی ناپاک) است. در ادبیات پهلوی باستان بهمن نخستین آفریده‌ اهورامزدا و این بهمن است که زرتشت را به هنگام زادن پاسداری می‌کند و حضرتش را از آسیب دیوان رهایی می‌بخشد؛ بهمن در طرف راست اهورامزدا می‌نشیند و نقش مشاور وی را دارد. همچنین بهمن پشتیبان حیوانات سودمند در جهان است و با ایشان سروکار دارد.