رابطه دو سویه اقتصاد دیجیتال با بیانیه گام دوم

1- مقدمه

انقلاب کبیر اسلامی ایران در حالی چهلمین سالگرد پیروزی خود را پشت سر گذاشت و قدم به دهه‌ی پنجم حیات خود نهاد که اگرچه دشمنان مستکبرش گمان‌های باطلی در سر داشتند اما دوستانش در سراسر جهان، امیدوارانه آن را در گذر از چالش‌ها و به دست آوردن پیشرفت‌های خیره‌کننده،همواره سربلنددیده‌اند. در چنین نقطه‌ی عطفی، رهبر حکیم انقلاب اسلامی با صدور «بیانیه‌ی گام دوم انقلاب» و برای ادامه‌ی این راه روشن، به تبیین دستاوردهای شگرف چهار دهه‌ی گذشته پرداخته و توصیه‌هایی اساسی به‌منظور «جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ» ارائه فرموده‌اند. بیانیه‌ی «گام دوم انقلاب» تجدید مطلعی است خطاب به ملت ایران و به‌ویژه جوانان که به‌مثابه منشوری برای «دومین مرحله‌ی خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی» خواهد بود و «فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی» را رقم خواهد زد. این گام دوم، انقلاب را «به آرمان بزرگش که ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنافداه) هست» نزدیک خواهد کرد.

2- مفاهیم

2-1 بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران

بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران به عنوان سندی است که برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ارائه شده است این بیانیه بر اساس اصول اقتصادی اسلامی تأکید دارد و به منظور تحقق اهداف انقلاب اسلامی، از جمله عدالت اجتماعی و توسعه پایدار، تدوین شده است

2-2 اقتصاد دیجیتال

اقتصاد دیجیتال به معنای استفاده گسترده از فناوری‌های دیجیتال در فرآیندهای اقتصادی است که منجر به تغییرات اساسی در تولید، توزیع، و مصرف کالاها و خدمات می‌شود این اقتصاد شامل مفاهیمی هم چون تجارت الکترونیک، اقتصاد اینترنتی، استفاده از هوش مصنوعی و فناوری‌های نوظهور دیگر است.

3- بیانیه گام دوم و سیاست خارجی ،مقاوم سازی اقتصاد

رهبر معظم انقلاب در بند سوم بیانیه گام دوم وارد مباحث اقتصادی شده و با اشاره به اینکه اقتصاد قوی می تواند مانع سلطه بیگانگان گردد، ارتباط سیاست خارجی با اقتصاد را تبیین نموده اند.

آیت الله خامنه ای در همین چارچوب، اقتصاد کشور را دارای دو چالش مهم یعنی تحریم به عنوان یک چالش خارجی و عیوب ساختاری و ضعفهای مدیریّتی به عنوان یک مانع داخلی دانسته اند.

رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم، وابستگی به درآمدهای نفتی و نگاه به خارج و نه به توان و ظرفیت داخلی را از مهم ترین عیوب اقتصاد دانسته و با یابرای دآوری ظرفیت های بالقوه کشور و توجه به بازارهای بزرگ ملی و منطقه ای، مسئولین را به برنامه ریزی دقیق استفاده از این ظرفیت ها فراخوانده اند.

توجه به بازار بزرگ منطقه ای و پانزده همسایه با ۶۰۰ میلیون جمعیّت و بهره گیری از این ظرفیت برای صادرات تولیدات داخلی ، برقراری روابط خوب با همسایگان را می طلبد. رهبر انقلاب نیز با اعتقاد به اهمیت روابط با همسایگان، توسعه پیوندهای راهبردی با همسایگان در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، را در 30 بهمن 1392 ابلاغ کردند.

4- تاثیرات بیانیه بر اقتصاد ایران

4-1 توسعه اقتصادی

بیانیه گام دوم انقلاب بر آن می باشد تا اقتصاد کشور را توسعه دهد و به دنبال کاهش وابستگی به منابع نفتی باشد. این بیانیه تلاش‌هایی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و توسعه بخش‌های غیرنفتی را تحریک کرد.

4-2 توجه به تولید داخلی

بیانیه گام دوم انقلاب موجب توجه به تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات شد. این اقدامات با هدف تقویت تولید داخلی و اشتغال‌زایی انجام شد.

4-3 تحول در ساختار اقتصادی

این بیانیه باعث تحول در ساختار اقتصادی کشور شد و تلاش‌هایی برای افزایش بهره‌وری و کاهش وابستگی به بیرون را آغاز کرد.

4-4 تحولات در بخش بانکی و مالی

بیانیه گام دوم انقلاب تحولاتی در بخش بانکی و مالی نیز به همراه داشته است که برای تحریک سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی می باشد.

4-5 توسعه اقتصاد دیجیتال

انقلاب دیجیتال کلیه‌ی شئونات زندگی بشر را دچار تحول نموده است. پدیده‌ای که آن را با عنوان تحول دیجیتال می‌شناسیم. یکی از مهم‌ترین شئون این تحول را می‌توانیم در قالب اقتصاد دیجیتال مشاهده نماییم. توسعه اقتصاد دیجیتال به‌طور عمده مدیون موج چهارم انقلاب صنعتی می‌باشد؛ جایی که کلاوس شوآب، بنیانگذار مجمع جهانی اقتصاد، برای اولین بار انقلاب صنعتی چهارم را به دنیا معرفی نمود.

اقتصاد دیجیتال مفهومی نیست که یکباره خلق شده باشد، بلکه یک روند تکاملی آن را شکل داده است. اقتصاد دیجیتال را می‌توان سیر تکامل یافته اقتصاد اطلاعات در دهه ۱۹۷۰، اقتصاد دانش‌بنیان در دهه ۱۹۸۰، اقتصاد نوین در دهه ۱۹۹۰ و اقتصاد شبکه و اینترنت در دهه اول۲۰۰۰ معرفی کنیم.

طبق گزارش آکسفورد اکونومیکس15.5 درصد از کل تولید ناخالص دنیا یعنی چیزی حدود 11.5 تریلیون دلار متعلق به اقتصاد دیجیتال است. طبق آمارها سهم اقتصاد دیجیتال نسبت به تولید ناخالص داخلی ایران حدود 6.5 درصد است، و برآوردها این سهم را حدود 30 میلیارد دلار نشان می‌دهد، ولی با توجه به نسبت 1 درصد جمعیت ایران به کل دنیا درآمدهای این حوزه توان رسیدن به حدود 155 میلیارد دلار را خواهد داشت؛ یعنی یک‌ سوم تولید ناخالص داخلی ایران.

ایران با داشتن مزیت نیروی انسانی مستعد، متخصص و باانگیزه در حوزه کسب و کارهای نوین و همچنین نیاز کشور به تحولات اقتصادی پتانسیل بالایی را در توسعه این حوزه خواهد داشت.

4-6 -توجه به تولید داخلی

تأثیر خرید تولید داخل بر چرخه اقتصادی انکارناپذیر است تا آنجا که به ‌جرأت می‌توان گفت: اقبال خوش به سمت کالای وطنی اولین گام و پرقدرت‌ترین گام در جهت اتکا به ظرفیت‌های داخلی و رونق اقتصادی است. حقیقت امر این است که خیلی از کالاهای داخلی نسبت به نمونه مشابه وارداتی از کیفیت بهتری برخوردارند، اما از تبلیغات بهتر برخوردار نبوده‌اند. در مقابل یک دسته کالای تولید داخل هم هستند که استانداردهای حداقلی را دارند، اما تا رسیدن به کیفیت مطلوب و مدنظر مشتری فاصله دارند. در مورد این دسته اخیر چنانچه مشتری صبوری به خرج دهد با التفات به این موضوع که خرید تولید داخل مساوی با اشتغال‌زایی برای فرزند خود او و سایر جوانان است، شاهد جهش‌های روبه‌رشد اقتصادی خواهیم بود.

حمایت از تولید داخلی کشور و تشویق مصرف‌کنندگان به خرید محصولات داخلی منجر به رشد اقتصاد و توسعه ملی خواهد شد. از دیگر آثار آن می‌توان به افزایش اشتغال، کاهش واردات غیرقانونی، افزایش قدرت ارز ملی، ثبات قیمت کالاها و افزایش کیفیت محصولات اشاره کرد.

حمایت از کالای ایران در کنار افزایش کیفیت و سرعت تولیدات داخلی کشور مزایای بسیار دارد اعم از:

- ایجاد اقتصاد مقاوم و بادوام چرخه‌ای

- افزایش اشتغال‌زایی و کاهش نرخ بیکاری

- کاهش فعالیت بازارهای موازی در مقابل تولیدات داخلی

- افزایش قدرت ارز ملی و بهبود وضعیت اقتصاد ایران

- کاهش هزینه‌های تولید

- چشم‌انداز مطلوب و رشد اقتصادی بسیار بالا

- تضمین کیفیت در کالای ایرانی و تولیدات داخلی

- ثبات قیمت‌ها و کاهش نرخ تورم و...

4-7 -تحول در ساختار اقتصادی

با ظهور تحول دیجیتال، کسب‌و‌کار‌ها متحول می‌گردند و بازدهی و سودآوری آن‌ها افزایش مي‌یابد. با استفاده از فناوری‌های جدید، نوآوری‌هایی پدید آمده که روش زندگی و انجام کار را تغییر خواهند داد. اطلاعات، به دارایی دیجیتال تبدیل شده و ابزارها و فرآیندها، وضعیت نیروی کار را بهتر می‌نماید. مهارت‌های افراد افزایش‌یافته، کسب‌و‌کارها با پلتفرم مشترک توانمند شده و فرهنگ ارتقاء می‌یابد. تحول دیجیتال در سطوح مختلف بر جامعه تأثیر می‌گذارد.

5- سیاستگذاری در حوزه توسعه دیجیتال

در بسیاری از کشورها استراتژی ملی برای اقتصاد دیجیتال تدوین شده و حتی در برخی کشورها مانند امریکا، فرانسه و آلمان استراتژی ملی 5G هم تدوین شده است. بسیاری از اقتصادهای عضو OECD سیاستهای مشخصی برای پشتیبانی از جذب دیجیتال در بنگاهها به ویژه استارت آپ ها و خلق مشاغل جدید در این حوزه دارند.

6- اهم اهداف عمومی در استراتژی ملی دیجیتال کشورها

*تقویت دولت دیجیتال

*توسعه زیرساخت ارتباطاتی

*تقویت نواوری در فناوریهای دیجیتال

*توسعه مهارتهای موردنیاز برای گذار دیجیتالی

*ارتقاء امنیت دیجیتالی

*تقویت حکمرانی داده

*تقویت جذب دیجیتال توسط بنگاهها

*تقویت جذب دیجیتال توسط افراد جامعه

*تقویت محافظت از حقوق مصرف کننده آنلاین

*تقویت حکمرانی اینترنت

7- سیاستگذاری در حوزه توسعه دیجیتال

7- 1- اهم چالشهای مربوط به تحقق اهداف توسعه اقتصاد دیجیتال:

*پراکندگی جغرافیایی جمعیت در مناطق روستایی

*محدودیتهای بودجه ای و تامین مالی

*سطح تعامل و هماهنگی میان بازیگران، وزرا و ادارات دولتی

*میزان اثربخشی چارچوب ها و ابزارهای سیاستی

*میزان پذیرش و سرعت توسعه فناوری های دیجیتالی

*ایجاد تعادل میان نیازهای نواوری و نگرانیهای مرتبط با ایمنی و امنیت مصرف کننده در زمینه استفاده از داده و جذب فناوریهای جدید دیجیتالی

در صورتی گذار دیجیتالی منجر به رشد و بهبود رفاه خواهد شد که سیاستهای صحیحی برای همه ابعاد موردنیاز طراحی و عملیاتی شوند. بحران کووید-19 ضرورت وجود رویکردی جامع به گذار دیجیتالی را تقویت کرد. ارزیابی مجدد سیاستهای موجود در حوزه دیجیتال در قالب رویکرد حکمرانی و طراحی و اجرای یک استراتژی ملی جامع نیز مورد نیاز است.

8 - ابعاد سیاست‌های جامع دیجیتالی‌سازی از No table of contents entries found.نگاه OECD :

1. دسترسی

2. استفاده

3. نوآوری

4. مشاغل جامعه

5. اعتماد باز

6. بودن بازار

8-1 دسترسی

دسترسی به زیرساخت های ارتباطی، خدمات و داده ها زیربنای تحول دیجیتال است که به طور مرتب بر ضرورت آن افزوده میشود. زیرساخت ها و خدمات ارتباطی زیربنای استفاده از فناوری های دیجیتال هستند و تعامالت بین افراد، سازمان ها و ابزارها را تسهیل و جریان آزاد جهانی اطالعات را امکان پذیر می‌کنند. دسترسی با کیفیت باال به شبکههای ارتباطی و خدمات با قیمتهای رقابتی برای تحول دیجیتالی اساسی است. داده ها در بسیاری از زمینه ها محرک فعالیت اقتصادی و ورودی‌های همه منظوره تولید هستند، اما این مزایا بر اساس میزان دسترسی به داده‌ها ایجاد می‌شود. بنابراین افزایش دسترسی و به اشتراک‌گذاری داده‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است، اگرچه چنین تصمیماتی باید با مالحظات حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها و سایر موارد صورت گیرد.

8-2 مولفه‌های دسترسی:

اشتراک پهنای باند ثابت به ازای هر 100 نفر

سیم کارتهایM2M ماشین به ماشین به ازای هر 100 نفر

اشتراک پهنای باند تلفن همراه به ازای هر 100 نفر

سهم خانوارهایی که به اتصالات باند گسترده دسترسی دارند

سهم کسب و کارهای با دسترسی به پهنای باند گسترده 30 مگابیت در ثانیه یا بیشتر

سهم جمعیت تحت پوشش با حداقل یک شبکه تلفن همراه G4

نابرابری در جذب پهنای باند بین خانوارهای شهری و روستایی

8-3 -استفاده

توان و ظرفیت فناوریهای دیجیتال برای افراد، بنگاهها و دولتها به استفاده کارآمد از آنها بستگی دارد. ترویج پذیرش، انتشار و استفاده مؤثر از ابزارهای پیشرفته دیجیتال، از جمله با ترویج سرمایه گذاری در فناوری اطالعات و ارتباطات و داراییهای نامشهود، به ویژه برای SMEها ضروری است. مهارتها نقش کلیدی در از بین بردن شکاف دارند. در یک محیط تجاری که تخصیص منابع کارآمد است و تغییرات ساختاری را تسهیل میشود، پذیرش و انتشار فناوریهای دیجیتال را نیز مورد حمایت قرار میگیرد.

8-4 -مولفه‌های استفاده:

سهم کاربران اینترنت

سهم افرادی که از اینترنت برای تعامل با مقامات دولتی استفاده می‌کنند

سهم کاربران اینترنتی که در 12 ماه گذشته به صورت آنلاین خرید کرده‌اند

سهم کسب ‌وکارهای کوچکی که در 12 ماه گذشته فروش‌های تجارت الکترونیکی انجام داده‌اند

سهم کسب و کارهایی که در فضای وب حضور دارند

سهم کسب و کارهایی که خدمات ابری خریداری میکنند

میانگین مصرف ماهانه داده تلفن همراه به ازای اشتراک پهنای باند تلفن همراه، گیگابایت

سهم افراد بزرگسالی که در زمینه حل مساله در محیطهای فناورانه مهارت دارند.

8-5 نوآوری

نوآوری مرزها را در عصر دیجیتال جابه‌جا می‌کند و باعث ایجاد شغل، بهره وری و رشد پایدار می‌شود. نوآوری دیجیتال محرک اساسی تحول دیجیتال است که منجر به تغییرات بنیادی در شیوه های تعامل، خلق، تولید و مصرف افراد می‌شود. نوآوری دیجیتال نه تنها باعث ایجاد محصوالت و خدمات جدید می‌شود، بلکه فرصت‌هایی را برای بازارها و مدل‌های جدید کسب وکار فراهم می‌کند و می‌تواند کارایی را در بخش عمومی و فراتر از آن افزایش دهد. علاوه بر این، فناوری ها و داده های دیجیتال نوآوری را به سمت طیف گسترده‌ای از بخش ها، از جمله آموزش، بهداشت، امور مالی، بیمه، حمل ونقل، انرژی، کشاورزی و صنعت ساخت و همچنین بخش ICT هدایت می‌کنند.

8-6 مولفه‌های نوآوری:

سرمایه‌گذاری در حوزه ICT به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی

هزینه R&D به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی

سرمایه‌گذاری خطرپذیر در بخش ICT به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی

سهم شرکت‌های نوپا (حداکثر دو ساله)

10درصد پراستنادترین اسناد در علوم رایانه (به عنوان درصدی از 10 درصد اسناد برتر رتبه بندی شده)

سهم اختراعات در فناوری‌های مرتبط با ICT

8-7 مشاغل

باید اطمینان حاصل شود که تحول دیجیتال به مشاغل بیشتر و بهتر منجر شده و انتقال از یک شغل به شغل دیگر را تسهیل میکند. نوآوری دیجیتال محرک اساسی تحول دیجیتال است که منجر به تغییرات بنیادی در شیوه های تعامل، خلق، تولید و مصرف افراد می شود. نوآوری دیجیتال نه تنها باعث ایجاد محصوالت و خدمات جدید میشود، بلکه فرصت‌هایی را برای بازارها و مدل‌های جدید کسب وکار فراهم می‌کند و می‌تواند کارایی را در بخش عمومی و فراتر از آن افزایش دهد. عالوه بر این، فناوری‌ها و داده‌های دیجیتال نوآوری را به سمت طیف گسترده ای از بخش ها، از جمله آموزش، بهداشت، امور مالی، بیمه، حمل ونقل، انرژی، کشاورزی، ماهیگیری و تولید و همچنین بخش ICT هدایت می‌کنند.

8-8 مولفه‌های مشاغل:

سهم مشاغل مرتبط با ICT از کل مشاغل

سهم بخش‌های دیجیتال محور از کل مشاغل

سهم کارکنانی که آموزش‌های مبتنی بر شغل را دریافت می‌کنند

سهم فارغ التحصیلان جدید در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات

مخارج عمومی برای تقویت سیاست‌های بازار کار فعال، به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی

8-9 جامعه

فن آوری‌های دیجیتال جامعه را به روش های پیچیده و به هم مرتبط تحت تأثیر قرار می‌دهند و همه ذینفعان باید با یکدیگر همکاری کنند تا منافع و خطرات را متوازن سازند. اثرات اجتماعی تحول دیجیتال پیچیده است زیرا تأثیرات کلی اغلب واضح نیست و ممکن است در کشورهای گوناگون، متفاوت باشد. برای مثال، فناوری‌های دیجیتال فرصت هایی را برای افزایش دسترسی به اطالعات، بهبود مراقبت‌های سلامت (مانند پزشکی از راه دور)، و غنی سازی آموزش فراهم می‌کنند. اما از طرفی هم چالش‌های مربوط به عدم تعادل میان کار و زندگی به وجود می آورند. به طور کلی؛ حمایت از یک جامعه دیجیتالی مثبت و فراگیر به منظور رسیدن به رشد و رفاه از طریق تحول دیجیتال ضروری است.

8-10 مولفه‌های جامعه

سهم کاربران 55 تا 74 ساله که از اینترنت استفاده می‌کنند

سهم کاربران اینترنت با پایین‌ترین چارک درآمدی

سهم زنان 16 تا 24 ساله که می‌توانند برنامه‌نویسی انجام دهند

نابرابری در استفاده از اینترنت بین مردان و زنان

درصد افرادی که از تجهیزات دیجیتال در محل کار استفاده می‌کنند و هفته ای یک بار یا بیشتر دورکاری می‌کنند.

سهم دانش‌آموزان16-15 ساله که بهترین عملکرد را در علوم، ریاضیات و خواندن داشته‌اند.

شاخص حکمرانی دیجیتال OECD

زباله‌های الکترونیکی تولید شده (کیلوگرم به ازای هر نفر)

8-11 اعتماد

اعتماد در محیط‌های دیجیتال ضروری است. بدون آن، پیشرفت اقتصادی و اجتماعی حاصل نخواهد شد. برای پذیرش کامل تحول دیجیتال و بهره مندی از آن، افراد، بنگاهها و دولتها باید اطمینان حاصل کنند که محیط دیجیتال برای انجام فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی آنها مزایای بیشتری نسبت به جنبهه‌ای منفی به همراه خواهد داشت.

8-12 مولفه‌های اعتماد:

سهم کاربران اینترنت که سوء استفاده از اطالعات شخصی یا نقض حریم خصوصی را تجربه کرده‌اند

سهم افرادی که به دلیل نگرانی‌های امنیتی از پرداخت آنالین برای خرید استفاده نمی‌کنند

سهم افرادی که به دلیل نگرانی در مورد بازگشت محصولات، خرید آنالین نمی‌کنند

درصد مشاغلی که در آنها وظایف حفاظت از داده‌ها و امنیت ICT عمدتاً توسط کارکنانشان انجام می‌شود

میزان اشتراک‌گذاری داده‌های ساالم

8-13 باز بودن بازار

فن آوری های دیجیتال نحوه رقابت، تجارت و سرمایه گذاری بنگاه ها را تغییر می‌دهد. باز بودن بازار، محیطی را برای شکوفایی تحول دیجیتال فراهم می‌کند. باز بودن بازار، با ایجاد محیطی مناسب برای کسب‌وکار که به بنگاه های خارجی و داخلی اجازه می دهد در شرایط برابر و بدون محدودیت‌های بیش از حد یا شرایط سنگین رقابت کنند، منجر به تحول دیجیتال میشود. باز بودن بازار همچنین رقابت را تقویت می‌کند و به بنگاههای مزبور کمک می‌کند تا از مزایای تجارت و سرمایه‌گذاری بهره ببرند و به رشد اقتصادی کمک کنند.

8-14 مولفه‌های باز بودن بازار:

سهم کسب وکارهایی که از طریق تجارت الکترونیک محصولات خود را در خارج از مرزها به فروش می‌رسانند

سهم خدمات قابل ارائه دیجیتالی از کل تجارت خدمات تجاری

سهم کاالها و خدمات ICT از تجارت بین‌المللی

سهم ارزش افزوده خدمات دیجیتالی در ارزش صادرات صنعت )ساخت)

شاخص محدودیت تجارت خدمات دیجیتال OECD

شاخص محدودیت قانونی سرمایه گذاری مستقیم خارجی OECD

جمع بندی و نتیجه گیری

رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم، وابستگی به درآمدهای نفتی و نگاه به خارج و نه به توان و ظرفیت داخلی را از مهم ترین عیوب اقتصاد دانسته و با یابرای دآوری ظرفیت های بالقوه کشور و توجه به بازارهای بزرگ ملی و منطقه ای، مسئولین را به برنامه ریزی دقیق استفاده از این ظرفیت ها فراخوانده اند.

اقتصاد دانش بنیان یکی از اساسی‌ترین اصول اقتصاد مقاومتی است، جهان در حال حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان است و ایران برای قرار گرفتن در این مسیر باید اقتصاد دانش بنیان را جایگزین اقتصاد نفتی کند و اقتصاد دیجیتال نیز می تواند جایگزین مناسبی برای این امر باشد.