جنبشی برای افشای خشونت جنسی علیه زنان

جهت مطالعه‌ی متن اصلی می‌توانید به وب‌سایت استودیو بازی سازی بهشت مراجعه نمایید.

افشای اطلاعات در مورد خشونت علیه زنان و دختران طی سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. بر اساس آمارها، حدود ۳۰ درصد از زنان بالای ۱۵ سال در دنیا حداقل یک بار در زندگی خود خشونت جنسی را تجربه کرده‌اند. همچنین ۶ درصد از زنان جهان گفته‌اند از سوی شخص دیگری غیر از شریک زندگی خود مورد خشونت جنسی قرار گرفته‌اند.

نحوه رویارویی با خشونت جنسی

کمتر از ۴۰ درصد از زنانی که خشونت جنسی را تجربه می‌کنند، موضوع را به دیگران اطلاع می‌دهند و از آن‌ها کمک می‌خواهند. بیشتر قربانیان به خانواده و دوستان خود و تنها حدود ۱۰ درصد از آن‌ها به موسسات رسمی مانند پلیس مراجعه می‌کنند.

برخی از قربانیان نیز ترجیح می‌دهند تا تجربیات تلخ خود از خشونت‌های جنسی را با دیگران به اشتراک بگذارند. هدف از این کار که به جنبش Me too معروف است، کاهش جرائم جنسی و حمایت از قربانیان از طریق افزایش سطح آگاهی مردم جامعه می‌باشد.

ماجرای شروع یک جنبش

اولین بار یک فعال اجتماعی رنگین پوست در سال ۲۰۰۶ از هشتگ Me too در شبکه‌های اجتماعی استفاده کرد. این حرکت، رسالت یک کمپین مردمی برای توانمندسازی زنانی بود که آزار و خشونت‌ جنسی را بارها تجربه کرده بودند. این جنبش با حضور سلبریتی‌ها به سرعت توسعه پیدا کرد. اما برخی از همین افراد شناخته شده برای مدت‌ها با آزار جنسی دست به گریبان بوده‌اند.

جنبش Me too زمانی به اوج خود رسید که “هاروی واینستین” تهیه‌کننده و “بیل کازبی” بازیگر آمریکایی از طرف عده بسیاری از زنان بازیگر و دست‌اندرکاران صنعت فیلم‌سازی هالیوود به خشونت جنسی متهم شدند. بعد از آن چهره‌های معروف دیگر هم به فهرست این متهمان اضافه شدند.

سلبریتی‌هایی که به خشونت جنسی متهم شدند

در این‌جا به معروف‌ترین چهره‌هایی که جنبش Me too آن‌ها را متهم کرد اشاره شده است.

” جیمز فرانکو“، فیلم‌ساز و هنرپیشه آمریکایی
” دیوید کاپرفیلد“، شعبده‌باز آمریکایی
” مورگان فریمن“، کارگردان و تهیه‌کننده آمریکایی
” نلی“، خواننده آمریکایی
” جرج اچ دبلیو بوش“، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا
“ کوین اسپیسی“، هنرپیشه آمریکایی
” کریستیانو رونالدو“، فوتبالیست پرتغالی
” شروین پیشه‌ور“، کارآفرین و سرمایه‌گذار ایرانی در شرکت‌ اوبر

جنبش Me too در کشورهای مختلف

اکنون بیش از ۳ سال از تولد هشتگ Me too در توییتر می‌گذرد و از آن زمان تا به حال زنان و دختران بسیاری در کشورهای مختلف از رسانه‌های اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات خود در مورد خشونت جنسی استفاده کرده‌اند. با بررسی ۱۲۰۰ توییت مرتبط با این موضوع در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ مشخص شد بیشتر افرادی که به افشای اطلاعات می‌پردازند از ایالت متحده آمریکا هستند.

در سال ۲۰۲۰، جنبش Me too در برخی از کشورها مانند ترکیه، مصر، کانادا و تا حدودی ایران خبرساز شد. در ترکیه یک کاربر ناشناس توییتر نوشت توسط نویسنده مشهور مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفته است و پس از آن کاربران تجربیات خود از این معضل را به اشتراک گذاشتند.

در مصر نیز یک صفحه اینستاگرام برای هشدار به زنان در مورد مردی که به شکارچی جنسی معروف شده بود ایجاد شد. این صفحه ۷۰ هزار دنبال کننده داشت و هزاران زن مصری تجربیات خود در زمینه خشونت جنسی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند.

همچنین کبک کانادا در تابستان ۲۰۲۰ با موجی از افشای خشونت جنسی در اینترنت روبرو شد که بسیاری از آن‌ها به صورت ناشناس به بیان تجربیات خود پرداختند.

چالش‌های جنبش Me too در ایران

اگرچه این جنبش به علت چالش‌های قانونی چندان در ایران شناخته شده نیست اما سال گذشته دامنه آن به کشورمان هم رسید و در پی شیوع اتهامات به بیش از ۱۰۰ نفر از مردان در شبکه‌های اجتماعی، گسترش پیدا کرد.

می‌توان گفت معروف‌ترین چهره‌ای که تاکنون با چنین اتهاماتی روبرو شده هنرمند سرشناس ۸۱ ساله یعنی آیدین آغداشلو است. کسی که تابلوی ۱۲ میلیاردی‌اش رکورد حراج تهران را شکست اما ماجرای کپی بودن آن جنجال به پا کرد.

شنبه اول شهریور سال گذشته بود که خبرنگاری به نام سارا امت‌علی پس از ۱۴ سال سکوت خود را شکست و در توییتی اعلام کرد در یک دیدار کاری با آیدین آغداشلو مورد آزار جنسی قرار گرفته است.

علاوه بر این ۱۳ زن در مصاحبه با روزنامه نیویورک تایمز این هنرمند سرشناس را به سوء‌رفتار جنسی در طول بیش از ۳۰ سال متهم کردند. اما آیدین آغداشلو با قاطعیت هر گونه عمل خلاف را انکار کرد و کار به جایی رسید که حتی از یکی از مدعیان به اتهام افترا شکایت کرد.

موافقان چه می‌گویند؟

مخالفان و موافقان جنبش Me too دلایلی برای ادعای خود مطرح می‌کنند. موافقان معتقدند بیان تجربیات زنان و دختران از آزار جنسی در شبکه‌های اجتماعی، این احساس را به آن‌ها می‌دهد که به طور ناشناس و بدون شرمساری حرف‌شان شنیده می‌شود.

بنابراین در چنین حالتی قربانیان بیشتر از گذشته احساس برقراری عدالت و سبک بودن می‌کنند. ضمن این‌که می‌توانند ضمن هشدار به دیگران، آن‌ها را از وجود چنین تهدیداتی آگاه کنند. از نظر گروه موافق، روایت چنین اتفاقاتی همبستگی بین زنان را بیشتر خواهد کرد.

نظر مخالفان چیست؟

اما افشای اطلاعات مربوط به آزار جنسی خطرات قابل توجهی را نیز به دنبال دارد. به عنوان مثال ممکن است بسیاری از زنان و دختران شرکت‌کننده در جنبش Me too مورد موج حملات و توهین دیگران قرار بگیرند.

بنا به استدلال مخالفان این جنبش، زنانی که در فضای مجازی این روایت‌ها را مطرح می‌کنند نه تنها به راهکار مشخصی نمی‌رسند بلکه فقط به نوعی تخلیه روانی می‌شوند. کما اینکه ممکن است فردی به دروغ به شایعاتی دامن بزند و فضای شبکه‌های اجتماعی رو متشنج کند.

از طرف دیگر شاید همه قربانیان به شبکه‌های اجتماعی دسترسی نداشته باشند لذا پرداختن به چنین مشکلی در این بسترها چندان کارساز نیست. به نظر این افراد طرح این مسائل در فضای مجازی باعث از بین رفتن قبح آن و ترویج این معضل در جامعه خواهد شد.

مخالفان بر این عقیده هستند که جنبش Me too در ایران با دیگر کشورها قابل مقایسه نیست زیرا ساختارهای قانونی در کشور ما با کشورهای غربی متفاوت می‌باشد. به عبارت دیگر نمی‌توان گفت چون این جنبش در برخی از کشورها موثر واقع شده است، در ایران هم نتیجه خواهد داد.

تحقیقی برای ارزیابی جنبش Me too

پیش از گسترش جنبش Me too در سال ۲۰۱۶ یک نظرسنجی در مورد فراگیری آزار جنسی میان زنان شاغل در آمریکا انجام شد و در آن تحقیق چگونگی تاثیر این مساله روی کار آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. همچنین با ۳۱ زن آمریکایی در این خصوص مصاحبه‌ای صورت گرفت.

بعد از فراگیری این جنبش ۲۶۳ زن در آمریکا در یک نظرسنجی دیگر شرکت کردند و با برخی از زنانی که پیش از این با آن‌ها مصاحبه شده بود، مجدد ارتباط برقرار شد تا تغییر در دیدگاه‌هایشان در این مدت مورد بررسی قرار گیرد.

هدف از این نظرسنجی ارائه مدارک کمّی در زمینه تغییرات بعد از فراگیری جنبش Me too اعلام شده است تا درک مناسبی نسبت به چرایی و چگونگی این تغییرات حاصل شود.

این تحقیق، آزار جنسی را از ۳ دیدگاه مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد که عبارتند از: آزار مبتنی بر جنسیت، توجه جنسی ناخواسته و اجبار جنسی.

آزار مبتنی بر جنسیت شامل رفتارهای منفی نسبت به زنان می‌شود که ممکن است ماهیت جنسی نداشته باشد اما می‌تواند مواردی مانند تعریف کردن داستان‌های نامناسب و یا نمایش محتواهای جنسی توسط سرپرست یا همکار را دربر بگیرد. توجه جنسی ناخواسته، رفتارهایی مثل چشم‌چرانی، زل زدن، زیرچشمی نگاه کردن یا لمس ناخواسته توسط همکار یا مدیر را شامل می‌شود. منظور از اجبار جنسی نیز پیشنهاد رشوه یا اعمال فشار به زنان برای ورود به رابطه جنسی است.

تاثیر جنبش Me too بر آزارهای جنسی

نتایج نشان می‌دهد که پس از به اشتراک‌گذاری تجربیات مربوط به خشونت جنسی، طی ۲ سال تعداد زنانی که اجبار جنسی و توجه جنسی ناخواسته را گزارش داده‌اند، ۹ درصد کاهش پیدا کرده است. در این مدت آمار توجه جنسی ناخواسته نیز ۴۱ درصد کمتر شده اما آزار مبتنی بر جنسیت در سال ۲۰۱۸ با افزایش ۱۶ درصدی روبرو بوده است.

این تحقیق به ما می‌گوید اگرچه شاید تجربه زنان دور مانده از کار در مورد آزارهای جنسی فاحش، روند کاهشی داشته اما همچنان نگاه‌های نامناسب نسبت به زنان در محیط کار بیشتر از گذشته شده است.

همچنین این پژوهش به ارزیابی عزت نفس شرکت‌کنندگان می‌پردازد تا ارتباط میان تجربه‌های مذکور با میزان اعتماد به نفس مورد بررسی قرار گیرد. بر اساس یافته‌ها اعتماد به نفس زنان از سال ۲۰۱۶ با افزایش روبرو بوده است و در سال ۲۰۱۸ نیز مشخص شد توجه جنسی ناخواسته و آزار مبتنی بر جنسیت تاثیر قابل توجهی بر اعتماد به نفس پایین‌تر یا تردید بیشتر زنان نسبت به خود ندارند.

یکی دیگر از نکات نظرسنجی این است که آگاهی عمومی نسبت به این‌که زنان بسیاری آزار جنسی را تجربه کرده‌اند، باعث می‌شود اثر آسیب‌زای آزار جنسی بر اعتماد به نفس و خودباوری زنان تعدیل گردد.

بر اساس نظریه‌های روانشناسی اجتماعی تجربه‌های آزار جنسی برای اعتماد به نفس بسیار مخرب است چون افراد می‌ترسند که در این تجربه تنها باشند و احساس می‌کنند در رفتار نامناسب فرد آزار دهنده شریک هستند. زنانی که مورد مصاحبه قرار گرفتند اعلام کردند جنبش Me too نشان داده که آن‌ها در این تجربه تنها نیستند.

نقش سازمان در کاهش آزار جنسی

بسیاری از زنان به این نتیجه رسیدند که سازمان‌ها باید پاسخگوی دغدغه‌ آزار جنسی خانم‌ها در محیط کار باشد. یعنی این‌که مدیران باید به این اطمینان برسند که کارکنان برای صحبت کردن از آزار جنسی احساس امنیت دارند.

برخی از شرکت‌کنندگان باور دارند زنانی که به واسطه جنبش Me too به این توانمندی دست پیدا کرده‌اند تا در مقابل رفتارهای نادرست سکوت نکنند، بیشتر از سایرین از سوی همکاران خود مورد خشونت قرار می‌گیرند. بنابراین سازمان‌ها باید متوجه این نوع از آزارها هم باشند.

به طور کلی نتیجه‌گیری پژوهش مذکور این است که جنبش Me too باعث کاهش آزار جنسی می‌شود و باید کسانی که تحت آزار جنسی قرار می‌گیرند، حمایت شوند. همچنین باید محیط کار امنی برای تمامی افراد ایجاد کرد تا بتوانند بدون هیچ دغدغه و ترسی به فعالیت‌های روزانه خود بپردازند.

آزار جنسی در صنعت سینما و بازی

سریال‌ها و فیلم‌های داخلی و خارجی بارها به موضوع آزار جنسی زنان پرداخته‌اند. به عنوان مثال سریال “۱۳ دلیل برای اینکه” به جزئیات روابط چند همکلاسی می‌پردازد. این سریال براساس کتابی با همین نام تهیه و تولید شده است. در این سریال دختران قربانی انواع خشونت‌ها از جمله خشونت کلامی و تجاوز هستند. این سریال زنگ خطری برای والدین است تا در مقابل خشونت‌های موجود در جامعه بیشتر از فرزندان خود مراقبت کنند.

تمرکز اصلی سریال روی فرهنگ موجود در دبیرستان‌های آمریکا و ارتباط نوجوانان با دنیای اطرافشان است. اکثر شخصیت‌های سریال، نوجوان‌هایی به حاشیه رانده شده، منزوی و طرد شده هستند که در ارتباط برقرار کردن با جامعه بسیار مشکل دارند. در سریال به بسیاری از مشکلاتی که نوجوانان به خصوص در سطح دبیرستان با آن درگیر هستند پرداخته می‌شود. سریال بسیاری از موارد جا افتاده در بین دانش آموزان، همچون مصرف مواد مخدر را نقد می‌کند و البته سیستم نادرست آموزشی دبیرستان‌ها را نیز به باد انتقاد می‌گیرد. بسیاری از تماشاگران و منتقدان، این جنبه آموزشی از سریال را از نکات مثبت آن ارزیابی کردند.

آمارها اعلام می‌کند که “۱۳ دلیل برای اینکه”، یکی از پرتماشاگرترین سریال‌هایی است که تا کنون نت‌فلیکس تولید کرده‌است. این سریال در طول یک ماه اول انتشار خود موفق شد رکورد پربازدیدترین سریال نت‌فلیکس را که پیش از این به فصل دوم سریال “دردویل” تعلق داشت را بشکند و با ۴۸٪ بیننده بیش تر رتبه اول را به خود اختصاص دهد. آمار تماشاگران در هفته دوم انتشار نسبت به هفته اول نزدیک به ۱۸٪ پیشرفت داشت که نشان از محبوبیت سریال در بین تماشاگران دارد. طبق آمارهایی که منتشر شد تعداد بازدیدها از قسمت اول سریال بالاتر ۱۰۰ میلیون بود که هرکدام از آن‌ها حداقل یک قسمت از سریال را از طریق نت‌فلیکس دیده‌اند.

کتاب “۱۳ دلیل برای اینکه” بعد از انتشار بخاطر لحن داستان‌گویی و فضاسازی با کتاب “مزایای گوشه‌گیر بودن” (The Perks of Being a Wallflower‎) مقایسه شد اما این مقایسه و شباهت پس از انتشار سریال ابعاد بیشتری پیدا کرد. از این کتاب نیز فیلمی با همین نام تهیه شده است. گفته می‌شود شباهت چهره دیلان مینت با چهره لوگن لرمان که در فیلم “مزایای گوشه‌گیر بودن” نقش چارلی را بازی کرده بود اولین نکته‌ای است که توجهات را جلب می‌کند. نکته بعدی حضور کیت والش در سریال است که در اینجا هم درست مثل فیلم مزایای گوشه‌گیر بودن نقش مادری را بازی کرده که فرزندش مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته است. همچنین طرفداران “۱۳ دلیل برای اینکه” به مخاطبانی که از دیدن سریال و خواندن کتاب لذت برده‌اند توصیه کرده‌اند کتاب و فیلم مزایای گوشه‌گیر بودن را بخوانند و نگاه کنند.

ترجمه ای از هر دو کتاب به نام‌های “۱۳ دلیل برای اینکه” و “مزایای منزوی بودن” به فارسی منتشر شده است.

همچنین فیلم ایرانی “هیس دختر‌ها فریاد نمی‌زنند” تعرض به کودکان و پیامد‌های آن را به تصویر می‌کشد. اتفاقی که حاصل بی‌توجهی و سهل‌انگاری پدر و مادر شیرین ۸ ساله است و همه زندگی‌اش او را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.

« هیس! » فیلمنامه‌ای تا حدودی ساختارشکنانه دارد که موضوعی حساس در جامعه ایران را به تصویر کشیده و آن، سوء‌استفاده جنسی و اذیت و آزار کودکان است. این سوژه مسلماً تا به امروز کمتر مجالی برای خودنمایی و روایت در سینمای ایران یافته و با توجه به حساسیت‌زا بودن آن، کمتر فیلمسازی این جرات را به خود می‌داد تا به سراغ آن برود. اما پوران درخشنده با همان قاطعیت همیشگی تصمیم به ساخت این اثر گرفت و حالا « هیس » روانه سینماها شده است.

امروزه روش دیگر نمایش این اتفاقات و جلوگیری از عوارض روانی ناشی از آن‌ها از طریق بازی‌های ویدئویی نیز امکانپذیر شده است. یکی از این بازی‌ها بازی “به من دست نزن” است که به نهادینه کردن مفاهیم مهم اجتماعی و جلوگیری از آزار جنسی کودکان کمک می‌کند. مفاهیمی که می‌توان آن‌ها را از دوران نوجوانی و جوانی به افراد آموزش داد. البته باید طراحی بازی ویدئویی از لحاظ محتوا و گرافیک به اندازه‌ای قوی و جذاب باشد که مخاطب را برای انجام بازی ترغیب کند. در جامعه امروزه با همگانی شدن دستگاههای الکترونیک و بخصوص موبایل و تبلت برای کودکان و نوجوانان بهترین روش برای آموزش اینگونه مسائل مهم به آن‌ها بازی و بهترین ابزار گیمیفیکیشن خواهد بود.

تولیدکننده در بازی “به من دست نزن” با هدف آموزش نقاط خصوصی و حساس بدن کودکان به آنان این اطمینان را می‌دهد که در صورت وقوع تعرض جنسی، سکوت نکنند و به والدین‌شان اطلاع دهند. در عین حال می‌توان دید که نحوه برخورد صحیح با کودک قربانی از سوی والدین باید به چه شکلی اتفاق بیفتد. از سوی دیگر این بازی کار را برای والدینی که از سوالات و کنجکاوی‌های فرزندانشان میترسند آسوده کرده است.

راهی موثر برای نهادینه کردن دانش جنسی در محیط کار

موثرترین راه برای نهادینه کردن رفتار مناسب جنسی در محیط کار ارائه آموزش در این زمینه است. یعنی این‌که خود زنان و مردان بدانند در ایجاد محیط امن کاری نقش مهمی دارند. برای این منظور زنان باید متوجه باشند که مدیر یا همکارشان در جایگاهی نیست که به آن‌ها پیشنهاد نابه‌جایی بدهد یا رفتار غیر محترمانه‌ای داشته باشد.

از طرف دیگر مردان نیز باید توجه کنند که اجازه انجام حرکات خارج از عرف را در محیط کار ندارند و باید از همه لحاظ برای همکاران زن ارزش و احترام قائل شوند. همچنین هر یک از کارمندان یا کارگران باید مهارت کافی را داشته باشند که اگر در محیط کار با رفتار ناشایست یا آزار جنسی فردی روبرو شدند بدانند چه واکنشی از خود نشان دهند و چگونه با آن برخورد کنند.

البته باید پذیرفت که در مورد رفتار جنسی در جامعه ایران کمتر صحبت شده است که نیازمند توجه بیشتر می‌باشد تا ابعاد مختلف آن بررسی شود. موضوع روایت‌های آزارجنسی در فضای مجازی بهانه مناسبی برای بررسی این مساله و چالش‌های قانونی آن است تا بتوان مهارت‌های لازم و مهم زندگی را در خصوص دانش جنسی به مردم آموزش داد.

استودیو بازی سازی بهشت