چالش های مدیریت بهداشت قاعدگی در زنان و دختران دارای معلولیت

قاعدگی رویدادی طبیعی است که ماهانه برای 1میلیارد و 800 هزار زن و دختر در سن باروری اتفاق می افتد. با این حال میلیون ها نفر در سراسر جهان برای مدیریت دوران قاعدگی خود به شیوه آبرومندانه و بهداشتی با مشکل مواجه می شوند. غالب این افراد دختران و زنان معلولی هستند که بخاطر سنت های غلط، تبعیض جنسیتی و ناتوانی جسمی و ذهنی با چالش های بیشماری روبرو هستند. در این مقاله قصد داریم در مورد این چالش ها صحبت کنیم و راهکارهایی که جوامع جهانی برای آن ارائه داده اند را به اشتراک بگذاریم.

ابتکارات بین المللی برای حمایت از بهداشت قاعدگی معلولین

تلاش های جامعه جهانی در این زمینه، کشورها را موظف به رعایت قوانین بین‌المللی حقوق بشر و در برخی موارد قوانین داخلی، برای رسیدگی به نابرابری‌های سلامتی افراد دارای معلولیت کرده است. پذیرش افراد دارای معلولیت، عدم تبعیض، مشارکت فعال و موثر در جامعه، برابری در فرصت‌ها و دسترسی‌ها، احترام به حقوق و حمایت از شکوفایی ظرفیت‌های افراد دارای معلولیت در جهت حفظ هویت‌ آنان، از جمله اصول کنوانسیون جهانی مربوط به معلولان است. ایران در سال 1387 به کنوانسیون جهانی حقوق معلولان پیوست و برنامه هایی را در این زمینه اجرا نمود. با این وجود، تا تحقق کامل حقوق این افراد بر مبنای مفاد اسناد، سیاست‌ها و قوانین جاری کشور و کنوانسیون جهانی فاصله بسیاری وجود دارد.

منظور از معلولیت چیست؟
معلولیت شامل انواع مختلف ناتوانی ها شامل محدودیت در تحرک، کاهش بینایی و شنوایی، گفتار و توانایی های شناختی ناشی از مسائل ژنتیکی هنگام تولد، جراحت و بیماری‌های مختلف است. حدود 15 درصد از جمعیت جهان معلول هستند. به گزارش سازمان ملل 80 درصد از آن ها، در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.

سازمان جهانی بهداشت(WHO) تأکید می کند که معلولیت تنها یک مشکل مرتبط با سلامتی نیست بلکه پیامدهای اجتماعی هم دارد. بنابراین، تعامل باید بین فرد دارای معلولیت و موانع محیطی، اجتماعی و نگرشی که ممکن است با آن روبرو شود، درک شود. براساس نتایج سرشماری ۱۳۹۰و به گزارش دنیای اقتصاد، نزدیک به یک میلیون و پنجاه هزار نفر از هموطنان‌مان دچار معلولیت هستند؛ حدود ۳۵۰ هزار نابینا و ناشنوا، حدود ۶۰۰ هزار فرد دارای معلولیت جسمی و حرکتی و حدود ۳۵۰ هزار ایرانی دارای اختلال ذهنی. در راستای بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت در ایران تدابیر خوبی اندیشیده شده است اما به‌دلیل نبود نظارت جدی و برنامه‌های اجرایی ناکافی، هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.

معلولیت و قاعدگی

زنان و دختران دارای معلولیت ممکن است قاعدگی را در مقایسه با زنان غیرمعلول متفاوت تر و منفی تر تجربه کنند. این موارد شامل گزارش‌های مکرر دیسمنوره (قاعدگی‌های دردناک)، منوراژی (قاعدگی‌های سنگین)، تغییرات خلقی و رفتاری مرتبط با سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و مسائل بهداشتی قاعدگی است. علاوه بر این ممکن است افراد دارای معلولیت در دوران قاعدگی در معرض خطر بیشتری از خشونت که شامل انگ، تبعیض و ناآگاهی و همچنین عدم حمایت اجتماعی از کسانی که از آنها مراقبت می کنند، قرار بگیرند.

چالش‌های تاثیرگذار بر مدیریت بهداشت قاعدگی(MHM) می‌تواند شامل موارد زیر باشد :

▪️زنان و دختران دارای معلولیت ممکن است اطلاعات بهداشتی کمتری داشته باشند.

▪️منابع آموزشی موجود شامل جنبه‌های مرتبط برای زنان و دختران دارای معلولیت‌های مختلف نمی‌شود یا نیازهای آموزشی متفاوت را برآورده نمی‌کند.

▪️زنان و دختران دارای معلولیت در دسترسی به خدمات بهداشتی و محصولات بهداشتی اختصاصی دوران قاعدگی با موانع متعددی مواجه هستند.

▪️زیرساخت شستشو( WASH )ممکن است آسیب ها و نیازهای مختص معلولین را پوشش نمی دهد.

▪️زنان و دختران دارای معلولیت در دوران قاعدگی ممکن است با تبعیض بیشتر مواجه شوند.

نتایج تحقیقات نشان می دهد، چالش ها و موانع بهداشت قاعدگی بسته به نقص فرد متفاوت است. برای مثال افراد دارای اختلالات حرکتی که مجبورند در طول روز زمان زیادی روی ویلچر بنشینند گزارش دادند، نوع و چگونگی طراحی محصول بهداشتی باعث ناراحتی در نشستن روی ویلچر برای آنان شده است. بسیاری دیگر از این افراد نگران به اندازه کافی جاذب نبودن، نشت و حتی لیز خوردن پدهای قاعدگی بودند. پدها می توانند برای برخی از افراد مبتلا به اوتیسم مشکلات مربوط به حس را ایجاد کنند. قرار دادن تامپون یا فنجان قاعدگی نیاز به استفاده از بازوها، دست‌ها و انگشتان دارد و همیشه برای برخی از افراد ناتوان گزینه مناسبی نیست.

برای اکثر نوجوانان دارای ناتوانی ذهنی اگرچه الگوی بلوغ شبیه به نوجوانان بدون معلولیت است اما سرعت و زمان بلوغ ممکن است متفاوت باشد. تامل برانگیز است بدانید از لحاظ تاریخی روش های جراحی برای عقیم سازی دائمی(هیسترکتومی) در زنان دارای معلولیت و دختران دارای اختلالات ذهنی شدید رایج بوده است. ویلبر و همکارانش نیز در بررسی های خود شواهدی را شناسایی کردند که نشان می‌دهد قطع قاعدگی اجباری از طریق هیسترکتومی که در بین افراد ناتوان اتفاق می‌افتد، توجه فوری را ایجاب می‌کند. اکنون انجام عقیم سازی دائمی در فردی که قادر به دادن رضایت آگاهانه است بدون تأیید دادگاه، غیرقانونی است.

راهکارهای مفید برای مدیریت بهداشت قاعدگی در افراد دارای معلولیت :

ردیابی چرخه قاعدگی: ردیابی چرخه می تواند در پیش بینی قاعدگی و درک بهتر ناتوانی در رابطه با چرخه و برنامه ریزی پیرامون آن مفید باشد. برای برخی از افراد مبتلا به صرع، تشنج می تواند با چرخه قاعدگی مرتبط باشد، بنابراین ردیابی می تواند به آنها کمک کند تا از خطر، آگاهی بیشتری داشته باشند.

آموزش در مورد ناتوانی ها و دوره : در دنیا جوامع معلولان آنلاین انقلابی در آموزش برای معلولان دارای چرخه و افرادی که از آنها مراقبت می کنند، برپا کرده است. این گروه های پشتیبانی فعال منابع مفید و قابل دسترس را در پلتفرم های رسانه های اجتماعی فراهم می کنند و همچنین فضایی را برای دریافت نکات مفید و پرسیدن سوالات مهم ارائه می دهند.

تولید محصولات دوره نوآورانه برای افراد معلول: توسعه محصولات دوره جدید مانند کاپ های دارای زبانه انگشتی و پدهای بهداشتی راحت که استفاده از آنها برای افراد کم توان آسان تر باشد، به افراد معلول دارای پریود کمک بسیاری در حفظ اعتماد بنفس و استقلال آنان می کند.

دسترسی آنلاین به محصولات اختصاصی: محصولاتی که با در نظر گرفتن افراد معلول تولید می شوند، از طریق منابع مطمئن به صورت آنلاین در دسترس قرار بگیرند. در نهایت، این روند می تواند خبر خوبی برای افراد ناتوانی باشد که عادت ماهانه دارند.

پیامهای کلیدی :

▪️افراد دارای معلولیت در مراقبت و حمایت از قاعدگی خود از آسیب های بیشتری رنج می برند.

▪️مراقبان بهداشتی که درصورتی که دانش کافی نداشته باشند، می توانند بهداشت قاعدگی معلولین را به خطر بیاندازند.

▪️مداخلات فوری برای حفظ عزت نفس انسانی، مراقبت همدلانه و شکستن تابوهای اجتماعی که انزوا و محدودیت‌ها را در میان افراد دارای معلولیت افزایش می‌دهد، مورد نیاز است.

کلام آخر

نویسنده یکی از منابع این مقاله که خود با مولتیپل اسکلروزیس(MS) دست و پنجه نرم می کند به تولیدکنندگان صنایع بهداشتی پیشنهاد می دهد با ارائه محصولات نوآورانه، مختص افراد کم توان و تبلیغ این محصولات در رسانه ها، علاوه بر پیشبرد اهداف انسانی، در شکستن تابوی قاعدگی در جامعه نیز گام بلندی بردارند. علاوه بر این، مسئولین سازمان های مرتبط با امور معلولان که خود کاملا واقف بر موانع و کاستی های فراوان در این زمینه هستند با ارائه خدمات و فراهم کردن بستر مناسب برای حضور هر چه بیشتر افراد دارای معلولیت در جامعه و جلوگیری از انزوای آنان، گام بزرگی در ارتقا بهداشت سلامتی عموم جامعه بردارند.

محقق و نویسنده: عاطفه عموزاده

کارشناس محتوا در گروه صنعتی جهان صادرات