معرفی کتاب صوتی گلستان سعدی

به بهترین حکایت‌های گلستان سعدی گوش دهید!

ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف ملقب به سعدی، شاعر و نویسنده زبردست قرن هفتم هجری است. این شاعر پُرآوازه، سروده‌های زیادی در مدح و وصف پروردگار و پیامبران سروده است. گرچه در آن دوران مدح و ستایش حکما سرلوحه شاعران بسیاری بوده اما سعدی از این چابلوسی‌ها مبرا بود. البته بسیاری از مورخان معتقدند او نیز دستی در سرودن اشعاری در وصف حکما داشته است. در هر حال، این شاعر و نویسنده پارسی‌گوی ایرانی دارای آثار گرانقدر و بااهمیتی است که نشان از ادبیات و فرهنگ غنی پارسی زبانان دارد. قصد ما در این مقاله معرفی کتاب صوتی گلستان سعدی انتشارات سپاس با صدای مریم مینایی است. در ادامه به معرفی آثار سعدی پرداخته و وارد دنیای باشکوه گلستان سعدی می‌شویم.

آثار سعدی شیرازی

بوستان یا سعدی نامه

اولین اثر مدون سعدی است که حین سفرهای خود سروده و هنگام بازگشت به وطن در سال 655 ه‍‍ . ق به نظم درآورده و به عنوان تحفه‌ای تقدیم دوستانش کرده است. به تعبیر سعدی، بوستان مدینه فاضله‌ایست که سعدی آرزوی رسیدن به آن را داشته است.

گلستان

شاهکار نویسندگی و بلاغت فارسی است که در ادامه به آن سفر می‌کنیم.

قصاید فارسی و عربی

قصاید سعدی سرشار از رنگ و بوی پند و اندرز و مدح است. نه پند و اندرزی که به دل ننشیند و از یک گوش شنیده و از گوش دیگر خارج شود؛ پندی که با تمثیل بر جان می‌نشیند و تا مدت‌ها در گوشه ذهن به جا می‌ماند.

ملمعات و مثلثات و ترجیعات

هنر سعدی تنها در سرودن قصاید و غزلیاتش نبود؛ او در ترجیع‌بند نیز لحنی لطیف و دلپذیر داشت. یک نمونه ترجیع‌بندهای مشهور او بیت زیر است:

بنشینم و صبر پیش گیرم دنباله‌ی کار خویش گیرم

غزلیات

غزلیات سعدی تلفیقی از عشق و عرفان است. درواقع می‌توان گفت که در دوره او غزل به اوج خود رسید.

مجالس پنج‌گانه

این اثر به نثر است و شامل گفته‌ها و سخنرانی‌های سعدی است.

نصیحه‌الملوک

از عنوان این اثر مشخص است که دارای درون‌مایه پند و نصیحت است. نصیحه‌الملوک نیز اثری منثور است.

صاحبیه

صاحبیه اثری است که در ستایش شمس‌الدین صاحب دیوان جوینی، وزیر عصر اتابکان سروده شده است. این اثر مجموعه‌ای از چند قطعه فارسی و عربی است.

مجموعه این آثار را کلیات سعدی می‌گویند که بارها به چاپ رسیده است و کامل‌ترین و بهترین چاپ آن توسط محمدعلی فروغی به انجام رسیده است.

سفری 5 دقیقه‌ای به گلستان سعدی

حال میرسیم به قطاری که می‌خواهد ما را به گلستان ببرد. در راه از ایستگاه‌هایی عبور می‌کنیم که پله پله ما را به گلستان سعدی می‌رسانند. همه این ایستگاه‌ها در به کمال رسیدن گلستان نقش داشته‌اند.

ایستگاه اول: خلق گلستان

ایستگاه اول، پایه و بنای گلستان سعدی است. اینکه گلستان چه زمانی و چرا پدید آمد سوالی است که در ادامه مسیر به ما کمک می‌کند تا راهمان را گم نکنیم. گلستان، اثر فاخر سعدی، یک سال بعد از بازگشت شیخ اجل از سفر طولانی‌اش نگاشته شده است. سعدی برای اشاره به سال نگارش گلستان اینگونه سروده است:

در این مدت که ما را وقت خوش بود ز هجرت ششصد و پنجاه و شش بود

مورخان و ادیبان بر این باورند که استاد سخن حدود پنج الی شش ماه مشغول نگارش گلستان بوده است. خلق اثری بدیع و دلنشین در این بازه زمانی کوتاه، نشان از توانایی شگرف و بی‌نظیر فرمانروای قلمرو سخن فارسی است.

ایستگاه دوم: قالب و سبک شعری گلستان

در ایستگاه دوم، با چگونگی شکل‌گیری گلستان سعدی آشنا می‌شویم. بهتر است بدانید شاهکار سعدی تاثیرگذارترین کتاب نثر در ادبیات فارسی معرفی شده است. برای اینکه تنها به یک معرفی بسنده نکنیم، کمی بیشتر درباره نثر این اثر توضیح خواهیم داد. شیخ اجل با استفاده از ذوق هنری و شگردهای نویسندگی فارسی اثری خلق کرد که در عین سادگی لحن، تکلف و تصنع در آن موج می‌زد. سعدی با بهره‌وری از شعر، تمثیل و حکایت، تنوع معانی و رنگارنگی الفاظ، نثری را خلق کرده که هم رایحه نثر مسجع خواجه عبدالله را دارد و هم نشانه‌هایی از نثر استوار و آراسته ابوالمعالی. این به معنای تقلید سعدی از شاعران بزرگ نیست؛ بلکه تحسین شیخ اجل به خاطر پدید آوردن دنیای مستقلی است که با قلم عالم‌گیر خود، طبایع همه نفوس را در همه دوره‌ها سیراب می‌کند.

درباره نثر آهنگین سعدی در گلستان و موسیقی کلامش، تفاسیر زیادی صورت گرفته است. ملک‌الشعرا، شاعر و نویسنده معاصر، درباره نثر گلستان چنین می‌گوید که با جابه‌جایی بعضی از کلمه‌ها و فعل‌ها می‌توانیم به مصرع‌های شعری تازه‌ای برسیم. یکی از نمونه‌های معروف نثر گلستان که در مقدمه این کتاب آمده، نثر زیر است:

«منت خدای را، عزَّ و جَلّ، که طاعتش موجب قُربت است و به شُکر اندرش مزیدِ نعمت. هر نفَسی که فرو می‌رود مُمِدّ حیات است و چون برمی‌آید مفرِّح ذات؛ پس در هر نفَس دو نعمت موجود است و بر هر نعمت شُکری واجب.»

سعدی در گلستان تنها از نثر آهنگین استفاده نکرده؛ بلکه در بعضی از بخش‌های این کتاب لازم دیده نثر را با نظم تلفیق کند تا موضوع در ذهن خواننده اثرگذارتر باشد.

ایستگاه آخر: درون‌مایه گلستان

تقریبا به اواخر راه رسیده‌ایم؛ جایی که گلستان به تکامل خود می‌رسد. شیخ اجل، شکلی از نثر مسجع را می‌آفریند. اما تنها آفرینش یک نثر آهنگین بدون مضمون و درون‌مایه، سعدی را فرمانروای قلمرو سخن کرده است؟ پاسخ منفی است. سعدی شیرازی با دریافت تیزبینانه از مسائل مهم اجتماعی و اخلاقی و با بهره‌گیری از تمثیل و حکایت، ترکیب تازه و بدیعی در گلستان پدید آورد. او با تلفیق مضامین عرفانی و اجتماعی در ظرفی موزون و آراسته، ذوق و قریحه خواننده را به تلاطم درمی‌آورد و او را در برابر قدرت شگرف و مهارت بی‌چون ‌و چرایش به تسلیم و تواضع وا می‌دارد.

گلستان شامل یک دیباچه و هشت باب است؛ بخشی‌هایی که پُر از حکایت‌هایی‌ست که در آن درس‌های بسیاری نهفته است. در ادامه درباره هر یک از این بخش‌های توضیحات جزیی خواهیم داد.

دیباچه

سعدی در دیپاچه، بعد از اشاره به زمان و علت نگارش گلستان به ستایش و مدح پروردگار و پیامبر می‌پردازد. او کتاب خود از هر آسیب و گزندی مبرا دانسته و گذر زمان را در کاهش تاثیرپذیری آن بی‌اثر می‌داند؛ به همین خاطر سعدی عنوان «گلستان راستین» را به کتابش می‌دهد.

باب اول: در سیرت پادشاهان

سعدی در این باب، به رفتار و منش پادشاهان پرداخته است؛ اینکه یک پادشاه خوب باید چه خصلت‌هایی داشته باشد تا بتواند از مردم و کشورش محافظت کند.

باب دوم: در اخلاق درویشان

در باب دوم، سعدی شیرازی اخلاق و تواضع درویشان را بررسی کرده است؛ اینکه یک انسان چگونه باید منش درویشانه پیش گیرد.

باب سوم: در فضلیت قناعت

سعدی در این باب با ذکر حکایت و تمثیل به خواننده نشان می‌دهد چگونه قناعت باعث ثروت و روزی می‌گردد.

باب چهارم: در فواید خاموشی

باب چهارم، سراسر درس از سکوت است. سعدی در این باره سروده:

سخن را سرست ای خداوند و بن میاور سخن در میان سخن

خداوند تدبیر و فرهنگ و هوش نگوید سخن، تا نبیند خموش

چهار باب پایانی، سرشار از تمثیل‌هایی‌ست که ذهن مخاطب را به کاوش و تفکر وا می‌دارد. در ادامه به ذکر این چهار باب می‌پردازیم.

باب پنجم: در عشق و جوانی

باب ششم: در ضعف و پیری

باب هفتم: در تاثیر تربیت

باب هشتم: در آداب صحبت

مقصد: گلستان سعدی

به مقصد رسیدیم؛ جایی که قرار است از دنیای گلستان لذت ببریم. گلستان سعدی مجموعه نفیسی است که در هر دوره از زمان برای گرفتن پاسخ سوالات زندگی می‌توان به آن رجوع کرد. قطعا خواندن گلستان لذت‌بخش است اما اگر زمان کافی برای خواندن آن نداشته باشیم چه؟ انتشارات سپاس گامی نوین در جهت ارائه نسخه صوتی این اثر داشته است. مریم مینایی هر یک از حکایت‌های گلستان را با طنین دلنواز به گوش شنونده می‌رساند. شما می‌توانید با مراجعه به پلتفرم طاقچه، نسخه صوتی گلستان سعدی را تهیه کنید.