بازارساز خودکار (AMM) در دکس‌ها (Dex) چیست؟

جهان نمی‌تواند محبوبیت و موارد استفاده رو به رشد رمزارزها را نادیده بگیرد مخصوصا امکان داد و ستد آنها بعنوان دارایی‌های دیجیتالی را. اگر چه مفهوم داد و ستد رمزارزها در صرافی‌های متمرکز شکل گرفت و مطرح شد اما حاکمیت و اختیار این صرافی‌ها بر دارایی‌های مردم خیلی زود باعث شکل‌گیری رویکرد جدیدی برای تشکیل صرافی‌های غیر‌متمرکز یا همان DEXها (دکس‌ها) شد. دکس‌ها (DEXها) بر مبنای مدل نظیر به نظیر (p2p) شکوفا شدند و از حاکمیت و اختیار کاربران در خصوص دارایی‌هایشان پشتیبانی کردند و به آنها این اجازه و امکان را دادند که خودشان این پلتفرم‌ها را کنترل کنند. اما اغلب اوقات این دکس‌ها (DEX) نقدینگی کافی برای انجام معاملات ندارند.

نقدینگی مسأله بسیار مهمی برای صرافی‌های غیرمتمرکز است چرا که پیدا کردن افراد کافی برای اینکه در بستر معاملاتی جفت ارزها یکی از طرف‌های معامله باشند کار دشواری است. خب، حالا چطور می‌توانیم بدون اینکه طرف سوم و واسطی را وارد عمل کنیم، مسأله نقدینگی را حل کنیم؟ راه حل آن Automated market maker‌ها یا به اختصار AMM‌ها یا بعبارتی بازارساز‌های خودکار هستند. AMMها که شکل بهبود یافته‌ای از دفتر ثبت سفارش‌های (order book) مرسوم در صرافی‌های متمرکز هستند، پروتکل‌هایی برای راه اندازی و اجرای عملیات داد و ستد در صرافی‌های غیرمتمرکز هستند. AMMها با پیاده‌سازی مفهوم استخرهای نقدینگی (liquidity pool) در عین اینکه جان و جوهره اصلی زیست بوم دیفای (DeFi) که غیرمتمرکز بودن است را حفظ می‌کنند، مسأله نقدینگی را حل می‌کنند.

صرافی‌های غیرمتمرکز از AMM‌ها به منظور حفاظت از سرمایه‌های کاربران استفاده می‌کنند و این آنها را بدل به مفهومی پرطرفدار در پلتفرم‌های صرافی غیرمتمرکز کرده است.

بازارهای خودکار بصورت سیستمی کار می‌کنند که مظنه قیمتی را بین دو دارایی اعلام می‌کنند. AMM یا بازارساز خودکار پروتکلی در صرافی‌های غیرمتمرکز است که برای قیمت‌گذاری دارایی‌ها متکی به یک فرمول ریاضی است. دارایی‌ها بر اساس الگوریتم ریاضی قیمت‌گذاری، قیمت‌گذاری می‌شوند. این الگوریتم ریاضی می‌تواند در پروتکل‌های مختلف متفاوت باشد. در AMMها می‌توانید داد و ستد انجام دهید و یا به نقدینگی استخرهای نقدینگی بیافزایید. این امر باعث می‌شود که هر کسی بتواند در صرافی‌های غیرمتمرکز بازارساز شود و بتواند بابت نقدینگی‌ای که تامین کرده، سود و بازدهی کسب کند. حالا به صورت دقیق‌تر بازارساز‌های خودکار یا AMMها را بررسی می‌کنیم.

بازارساز خودکار یا AMM چیست؟

صرافی‌های غیرمتمرکز تمرکزشان بر از میان برداشتن هر گونه وقفه و محدودیت گذرایی است که ممکن است به واسطه کمبود نقدینگی در فرایند داد و ستد در بسترشان رخ دهد. بازارساز خودکار یا AMM یک پروتکل، یک الگوریتم و فرمولی است که به قیمت‌گذاری دارایی‌ها کمک می‌کند. AMMها کمک می‌کنند که رمزارزها را با قیمت منصفانه‌ای داد و ستد کنید و در نتیجه به صرافی‌های غیرمتمرکز این امکان را می‌دهند تا به کاربران، استقلال عمل لازم برای داد و ستد مستقیم از والت‌های غیر حضانتی را (یعنی والت‌هایی که در آنها کاربر خودش کلید خصوصی اش را در کنترل دارد) بدهند. شاخص‌ترین صرافی‌های غیرمتمرکز که از AMM بهره می‌گیرند عبارتند از: Curve، Uniswap و Balancer.

بر خلاف صرافی‌های متمرکز که از دفاتر ثبت سفارش سنتی استفاده می‌کنند، بسیاری از صرافی‌های غیرمتمرکز یا دکس‌ها (DEX) از بازارسازهای خودکار یا همان AMMها بعنوان ابزاری بهره می‌گیرند که امکان انجام داد و ستد رمزارزها به صورت خودکار و بدون دخالت و اعطای اجازه به طرف سوم را از طریق استخرهای نقدینگی فراهم می‌آورند. استخر نقدینگی در حقیقت مجموعه‌ای از توکن‌هایی است که کاربران خودشان آنها را در قرارداد هوشمندی سپرده‌گذاری و قفل می‌کنند تا بوسیله آن امکان شروع داد و ستد دو دارایی در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) فراهم آید. به طور مثال، Uniswap از فرمول زیر استفاده می‌کند: x * y = k که در آن x عبارتست از مقدار یک توکن در استخر نقدینگی و y عبارتست از مقدار توکن دیگر. k یک مقدار ثابت است به این معنی که نقدینگی استخر بایستی همیشه یکسان باقی بماند.

سایر AMMها از فرمول‌های دیگری در موارد مختلف و بنا به اهداف مختلفی که دارند استفاده می‌کنند. تنها شباهت میان همه آنها این است که آنها از فرمولی استفاده می‌کنند که قیمت را به صورت الگوریتمی تعیین می‌کند.

بازارساز خودکار (AMM) چگونه عمل می‌کند؟

قبل از اینکه بدانید که AMMها در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXها) چگونه عمل می‌کنند بایستی آنها را از دو منظر مورد توجه قرار دهید:

- کاربران در صرافی‌های غیرمتمرکز به لحاظ فنی با یکدیگر داد و ستد نمی‌کنند بلکه آنها داد و ستد خود را با نقدینگی‌ای که در قرارداد‌های هوشمند قفل شده‌اند انجام می‌دهند.

- بعلاوه این که، هر فردی می‌تواند با سپرده‌گذاری مقدار توکن لازمه در استخرهای نقدینگی فردی، نقدینگی لازم برای استخر فردی خودش را تامین نماید.

از این رو، در دکس‌ها (DEXها) برای این که داد و ستدی داشته باشید نیازی به طرف مقابل ندارید بلکه از یک قرارداد هوشمند به منظور انجام عملیات داد و ستد استفاده می‌شود و شما مستقیما دارایی مورد نظرتان را از استخر نقدینگی خریداری می‌کنید یا به آن می‌فروشید.

صرافی‌های غیرمتمرکز یا دکس‌ها (DEX) بر اساس یک مدل نظیر به نظیر کار می‌کنند که به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهند که به جای اینکه برای انجام معامله شان در یک صرافی متمرکز سنتی حاضر شوند و با هم ملاقات داشته باشند، مستقیما معامله کنند. در صرافی‌های غیرمتمرکز داد و ستد مستقیما بین دو والت صورت می‌پذیرد و دو نوع تراکنش داریم: نظیر به نظیر (p2p) و نظیر به قرارداد (p2c). به طور مثال، اگر کسی در صرافی غیرمتمرکز دارایی‌هایی را می‌فروشد، در آن سوی والت هم کسی هست که آماده است دارایی شما را خریداری کند به این مدل تراکنش نظیر به نظیر (p2p) گفته می‌شود. سیستم نظیر به نظیر (p2p) توسط کاربرانی حفظ می‌شود که بخشی از یک شبکه توزیع‌یافته هستند. هیچ کس مدیر و یا سرور مرکزی نیست بلکه همه افراد یک کپی از فایل‌ها را دارند که به آنها این امکان را می‌دهد تا در قبال یکدیگر هم به منزله یک نود (Node) عمل کنند و هم server.

در حالت دیگر می توان AMMها را یک سیستم نظیر به قرارداد (p2c) در نظر گرفت. در این سیستم نیازی به حضور طرف مقابل نیست چرا که داد و ستد بین کاربران و قراردادهای هوشمند انجام می‌گیرد. از آنجا که دفتر ثبت سفارشی در کار نیست، قیمت دارایی‌ای که قصد خرید یا فروش آن را دارید به کمک فرمولی تعیین می‌شود.

استخر نقدینگی؛ یک عامل محوری

یکی از نقاط برجسته و امتیازات بکارگیری راهکار بازارسازهای خودکار (AMM) در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) این است که خریداران و فروشندگان مجبور نیستند برای خرید یا فروش رمزارز منتظر طرف مقابل باشند بلکه بر فرض اینکه فروشنده باشید، کافی است برای شروع فرایند معامله‌تان با قرارداد هوشمند صرافی غیر‌متمرکز یا همان دکس (DEX) تعامل داشته باشید و البته که برای تسهیل انجام این معاملات نیاز به نقدینگی در قرارداد هوشمند صرافی دارید که بتوانید بدون حضور طرف مقابل معامله‌تان را در این صرافی‌ها انجام دهید. وقتی یک قرارداد هوشمند در یک صرافی غیرمتمرکز نیاز به نقدینگی دارد، این تامین‌کنندگان نقدینگی (LP) هستند که ناجی آنها می‌شوند.

تریدرهای نقدینگی (liquidity traders)، نقدینگی لازم در استخرهای نقدینگی را تامین می‌کنند. این استخرهای نقدینگی چیزی نیستند به جز انبوهی از توکن‌هایی که تریدرها می‌توانند با استفاده از آنها ترید کنند. تامین‌کنندگان نقدینگی در استخرهای نقدینگی می‌توانند به نسبت میزان توکنی که در قرارداد‌های هوشمند صرافی‌های غیرمتمرکز قفل می‌کنند کسب سود کنند. AMM‌ها هم قیمت رمزارزها را تعیین می‌کنند و هم کارمزد تامین‌کنندگان نقدینگی را. از این رو، تامین‌کنندگان نقدینگی و استخرهای نقدینگی عاملی مهم در کارکرد بازارسازهای خودکار (AMM) هستند.

بازارساز خودکار (AMM) چگونه نقدینگی را در استخرهای نقدینگی حفظ می‌کند؟

بازارسازهای خودکار (AMM) بدل به ابزاری ضروری برای ترید در زیست بوم دیفای (DeFi) شده‌اند. جوهره و چکیده AMMها یک فرمول ریاضی ساده است که می‌تواند اشکال زیادی به خود بگیرد. برای اینکه راهکار AMM‌ها در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) را درک کنید باید این فرمول را درک کنید:

توکن A - باقیمانده (p) * توکن B – باقیمانده (p) = k

که صرافی غیرمتمرکز Uniswap آن را به صورت زیر برای عموم قابل فهم‌تر کرده:

x * y = k

مقدار ثابت k به این معنی است که باقیمانده دارایی‌ها در استخرهای نقدینگی می‌توانند قیمت را تعیین کنند. مثلا اگر یک بازارساز خودکار (AMM) دو دارایی مثل BTC و ETH داشته باشد، وقتی که ETH خریده می‌شود قیمتش بالا می‌رود چرا که حالا دیگر در این استخر نقدینگی ETH کمتری وجود دارد. به همین ترتیب قیمت بیتکوین افت می‌کند چرا که مقدار بیشتری BTC در استخر نقدینگی وجود دارد. این استخر همواره در وضعیت تعادل پایدار باقی می‌ماند چرا که ارزش کل بیتکوین‌ها برابر با ارزش کل اتریوم‌های استخر نقدینگی خواهد بود. تنها وقتی که یک تامین‌کننده جدید نقدینگی به استخر نقدینگی ملحق می‌شود، استخر‌ها شروع به افزایش اندازه‌شان می‌کنند. به لحاظ بصری، قیمت توکن‌ها در استخرهای نقدینگی منحنی‌ای را دنبال می‌کنند که فرمول بالا آن را تعیین می‌کند.

دوستان لطفا اگه از این مطلب خوشتون اومد حتما برای حمایت پست رو لایک کنید و برای دوستانتون هم فوروارد کنید و صفحه من در توییتر و کانال تلگرام رو هم حتما فالو کنید و عضو بشید. ممنون

صفحه توییتر:

http://twitter.com/BitcoinBreads

کانال تلگرام:

https://t.me/BitcoinBreads