بررسی ارز دیجیتال، اهداف ، معایب و مزایا و نحوه شکایت از رمز ارز ها

*هو الوکیل*

-ارز دیجیتال ؛ هدف و معایب و مزایا آن چیست ؟

-بررسی فقهی و حقوقی آن

-نحوه شکایت در حوزه رمز ارزها

و ....

-این نوشته ها در بردارنده نتیجه ی جدیدی نیست صرفا مقتبس از مطالعه خودم از چند مقاله و وبلاگِ که در یک نوشته واحد معد مطالعه است . :)

ارز دیجیتال چیست؟

ارز دیجیتال (Digital currency)

صورتی از پول است که تنها به صورت دیجیتال یا الکترونیکی در دسترس متقاضیان قرار می­گیرد که به آن پول دیجیتال، پول الکترونیک یا ارز الکترونیکی هم گفته می­شود.

اولین رمز ارز معرفی شده به بازار بیت کوین است که به ویژه از سال 2018 و پس از افزایش قیمت ناگهانی که در آن رخ داد توجه بسیار زیادی را به خود جلب کرده به طوری که لقب پادشاه ارز های دیجیتال را به خود گرفته است و پس از آن سایر ارز های دیجیتال نیز وارد بازار شدند .

درباره قانون گذاری ارز های دیجیتال در ایران متاسفانه ضعف وجود دارد و قانون گذاری صریح و مشخصی در این باره وجود ندارد باید بدانید که معامله بیت کوین در ایران غیر قانونی نیست و می توان آن را خرید و فروش کرد. در سال 1397 قوانینی در این زمینه مطرح شد که طبق آن خرید و فروش ارزهای دیجیتال توسط صرافی ها و بانک ها ممنوع شد.

طبق سند تصویب شده در سال 1397(قانون استفاده از ارز دیجیتال به عنوان روش پرداخت)استفاده از رمزارزها به عنوان روش پرداخت غیر قانونی دانسته شده است.

- هدف بیت کوین :

هدف بوجود آمدن بیت کوین انتقال و یا ذخیره امن پول است.از همین جهت می‌توان آن را به عنوان یک سیستم پرداخت و بانکداری دیجیتال مطمئن شناخت .بیت کوین در واقع کنترل واقعی پول را به دست خود افراد برگردانده و با کلمه عبور ویژه‌ای که کلید خصوصی نام دارد، تنها مالکین این کلیدها قادر به خرج کردن و انتقال بیت کوین‌ها خواهند بود.

- قانون استخراج ارزهای دیجیتال:

استخراج هر ارز دیجیتالی در ایران قانونی است اما به شرط اینکه از قبل مجوز آن را از وزارت صنعت، معدن و کشاورزی دریافت کرده باشید همچنین باید از وزارت نیرو ، برق مخصوص ماینینگ با تعرفه صادراتی دریافت کرد.

استخراج به‌‌صرفه‌ از طریق دستگاه‌های استخراجی تحت عنوان ای‌سیک (ASIC) صورت میگیرد. در غیر این صورت استخراج غیرقانونی خواهد بود.تا قبل از تیر ماه 1398، اداره گمرک ایران، واردات دستگاه‌های استخراج را ممنوع کرده بود و این دستگاه‌ها عموما به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شدند. همین باعث شده بود که قانون حق ضبط و توقیف این دستگاه‌ها را داشته باشد.

اکنون امکان وارد کردن دستگاه‌های استخراج به ایران وجود دارد، اما طبق گفته معاون گمرک، برای ترخیص دستگاه‌های استخراج هم اخذ مجوز از وزارت صنعت ضروری است.

به طور کلی استخراج ارزها دیجیتال در ایران یک صنعت بوده و قانونی است، اما باید مجوزهای لازم را از وزارت صنعت و وزارت نیرو دریافت کرد، در غیر این صورت سازمان برق می‌تواند جلوی استفاده از برق را برای این فعالیت بگیرد و همچنین نیروی انتظامی حق ضبط دستگاه‌های استخراج را دارد.

- نحوه پرداخت بیت کوین در معاملات چگونه است :

پرداخت ها از طریق یک برنامه کاربردی کیف پول، با وارد کردن آدرس گیرنده، مقدار وجه پرداختی و فشردن دکمه ارسال، انجام می شود.بسیاری از کیف پول ها می توانند با اسکن کردن یک کد QR و یا با استفاده از تکنولوژی NFC و تماس دادن دو گوشی تلفن با هم، آدرس گیرنده را آسانتر وارد نمایند.

رایج ترین دسته بندی که برای ارز های دیجیتال وجود دارد ، دسته بندی بر اساس حوزه فعالیت آنها است که در آن این رمز ارز ها به سه دسته اصلی پول های دیجیتال ، ارز های دیجیتالی پلتفرمی و ارز های دیجیتالی مالی تقسیم بندی می شوند .

- پول های دیجیتال :

پول های دیجیتال مانند پول های واقعی عمل کرده و قادر به ذخیره و انتقال ارزش ، سرمایه گذاری ، قابلیت خرید و ... هستند . مزیت این نوع پول ها نسبت به پول های واقعی در عدم نیاز به جا به جایی به دلیل نداشتن ماهیت فیزیکی ، راحتی در انجام معاملات به دلیل حذف واسطه ، مصونیت تورمی و کاهش ارزشی ، امنیت بسیار بالا و ... می باشد که باعث برتری این نوع ارز ها نسبت به سایر ارز های موجود در دنیای واقعی شده است . ارز های دیجیتال توسط ماینر ها با استفاده از انواع روش های استخراج ارز دیجیتال تولید می شوند .

از جمله ارز های دیجیتالی که در دسته بندی پول های دیجیتالی قرار می گیرند می توان به بیت کوین ( BTC ) ، لایت کوین ( LTC ) ، ورت کوین ( VTC ) ، دوژ کوین ( DOGE ) و نانو ( NANO ) اشاره کرد که در بستر شبکه بلاک چین به صورت غیر متمرکز فعالیت می کنند . مهمترین پول دیجیتالی بیت کوین است که در سال 2008 توسط شخص یا گروهی به نام مستعار ساتوشی ناکاموتو معرفی و در سال 2009 در بازار عرضه شد و از سال 2018 مورد توجه بسیار زیاد افراد قرار گرفته است و بیشترین مقدار سرمایه در بازار ارز دیجیتال را به خود اختصاص داده است. به تازگی هم حوزه ارزهای دیجیتال وارد فاز جدیدی شده که متاورس یا Metaverse نامیده می شوند.

همه ارز های نام برده شده رمز پایه بوده و از امنیت بسیار بالایی در مقابل هک شدن برخوردار هستند ، غالباً از شبکه انتقال همتا به همتا P2P و یا شبکه بلاک چین استفاده کرده و هویت افراد در این نوع تراکنش ها ناشناس می باشد . از طرف دیگر پول دیجیتالی خود به دو دسته تقسیم می شود که عبارتند از :

- ارز های دیجیتال ثابت ( StableCoin ) : این نوع ارز ها دارای پشتوانه هستند ، این پشتوانه می تواند هر دارایی را شامل شود ( مانند طلا ، ارز های فیزیکی یا هر دارایی مالی که بتوان روی آن قیمت گذاری انجام داد ) همچنین از نوسانات قیمتی در امان بوده که در نتیجه دارای برتری نسبت به ارز های کاغذی موجود در بازار هستند . مهمترین و شناخته شده ترین ارز دیجیتالی ثابت تتر ( USDT ) می باشد .

- ارز های دیجیتال امن ( Privacy ) : از مهمترین ویژگی های این نوع ارزها ناشناس بودن هویت دو طرف معامله می باشد به این معنا که در هنگام انجام معامله هویت افراد کاملاً نامشخص بوده و هیچ راهی برای پیگیری و شناسایی کاربرانی که معاملات را انجام داده اند وجود ندارد . از جمله ویژگی ها یا در واقع مزیت های ارز های امن این است که مشمول مالیات نمی شوند ، به ویژه برای انجام معاملات با حجم بالای انتقال وجه بسیار به صرفه می باشد .

از مهمترین ارز های دیجیتال امن می توان به مون رو ( XMR ) ، زی کش ( Zcash )، نو کوین ( Nav Coin ) ، فور ( PHR ) و زن کش ( ZEN ) اشاره کرد . تمام این ارز ها بر پایه بلاک چین قرار گرفته اند و هر کدام کارایی و ویژگی خاص خود را در بازار ارز دیجیتال دارند.

- ارز های دیجیتال پلتفرمی :

دسته دوم ارز های دیجیتالی پلتفرم ها هستند که یک نوع قرارداد هوشمند بوده و مثل پول های دیجیتال بر پایه شبکه بلاک چین می باشند . این ارز های دیجیتالی رمز پایه ای نرم افزار هایی هستند که توانایی انجام فعالیت های مختلف را در بستر شبکه بلاک چین به کاربران می دهند . پلتفرم ها مزیت های زیادی دارند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1)حذف واسطه ها از معاملات

2)کاهش هزینه انجام معاملات به واسطه حذف واسطه ها

3)امنیت بالای معاملات به دلیل استفاده از کد های دیجیتالی بسیار پیچیده ای که در این قرارداد های هوشمند استفاده می شود .

4)فراهم کردن امکان ایجاد اپ های غیر متمرکز (DApps) مانند (ICO) ها با استفاده از این پلتفرم ها .

اولین و مهمترین پلتفرم ایجاد شده در بازار ارز های دیجیتال اتریوم می باشد که در ادامه به تعریف این پلتفرم و ویژگی های آن پرداخته شده است :

اترویوم (ETH) : نسل دوم ارز های دیجیتال را رمز ارز اتریوم تشکیل داده که بعد از بیت کوین به بازار معرفی و با استقبال بالایی نیز مواجه شد . اتریوم یک نوع ارز دیجیتالی رمز پایه است که در بستر شبکه بلاک چین فعالیت می کند و به کاربران این اجازه را می دهد تا تمامی قرارداد ها را به صورت دیجیتالی و در قالب قرارداد های هوشمند به کمک شبکه بلاک چین انجام دهند .

بر این اساس می توان گفت اتریوم قبل از اینکه یک ارز دیجیتال باشد یک نرم افزار قابل برنامه ریزی غیر متمرکز است که در بستر شبکه بلاک چین فعالیت کرده و امکان انجام قرارداد های هوشمند را به کاربران می دهد ، این قرارداد ها علاوه بر انتقال پول توانایی انتقال سایر دارایی های مالی را نیز به صورت غیر متمرکز و بدون نیاز به واسطه می دهد .

پلتفرم های کاربردی و مهم دیگری نیز موجود می باشند که همگی بعد از اتریوم وارد بازار شدند و امکانات متفاوتی را به کاربران ارائه می دهند که از جمله آنها می توان به نئو (NEO) ، کاردانو (ADA) ، ای او آس (EOS) و ... نام برد .

- معایب و مزایای ارزهای دیجیتال به شرح زیر است:

- مزایا :

1) تسریع سرعت تراکنش های مالی :

از آنجایی که ارزهای دیجیتال معمولاً در یک شبکه وجود دارند و بدون واسطه نقل و انتقالات را انجام می دهند، مدت زمان مورد نیاز برای نقل و انتقالات مربوط به ارزهای دیجیتال بسیار سریع است. از آنجایی که پرداخت ها با ارزهای دیجیتال مستقیماً بین طرفین معامله بدون نیاز به هیچ واسطه ای انجام می شود، تراکنش ها معمولاً آنی و کم هزینه هستند. این در مقایسه با روش‌های پرداخت سنتی که شامل بانک‌ها است، بهتر است. تراکنش‌های الکترونیکی مبتنی بر ارز دیجیتال نیز ثبت و شفافیت لازم را در معاملات را به همراه دارد.

2)کم کردن هزینه های تراکنش های مالی:

ارزهای دیجیتال امکان تعامل مستقیم در یک شبکه را فراهم می کنند. به عنوان مثال، یک مشتری می‌تواند مستقیماً به یک مغازه‌دار تا زمانی که در یک شبکه قرار دارد، پول پرداخت کند. حتی هزینه‌های مربوط به تراکنش‌های ارز دیجیتال بین شبکه‌های مختلف در مقایسه با هزینه‌های سنتی نسبتاً ارزان‌تر است. با حذف واسطه هایی که به دنبال رانت اقتصادی از پردازش تراکنش هستند، ارزهای دیجیتال می توانند هزینه کلی یک تراکنش را ارزان تر کنند.

- معایب :

1)عدم وجود زیرساخت مناسب برای استفاده از ارزهای دیجیتال:

در حالی که ارزهای دیجیتال به کیف پول فیزیکی نیاز ندارند، مجموعه ای از الزامات خاصی را برای ذخیره سازی و پردازش ارزهای دیجیتال وجود دارد. به عنوان مثال، اتصال به اینترنت مانند تلفن های هوشمند و خدمات مرتبط با ارائه آنها ضروری است. کیف پول های آنلاین با امنیت قوی نیز برای ذخیره ارزهای دیجیتال ضروری هستند که اگرچه پیشرفت های فراوانی در این زمینه انجام شده است اما همچنان زیرساخت کافی برای استفاده از ارزهای دیجیتال وجود ندارد.

2) مشکلات امنیتی :

منشاء دیجیتالی ارزهای دیجیتال ؛ این دسته از ارزها را در مقابل حملات سایبری و هک بسیار آسیب پذیر می کند. هکرها می توانند ارزهای دیجیتال را از کیف پول های آنلاین بدزدند یا پروتکل ارزهای دیجیتال را تغییر دهند و آنها را غیرقابل استفاده کنند. همانطور که موارد متعدد هک در ارزهای دیجیتال ثابت کرده است، ایمن سازی سیستم ها و ارزهای دیجیتال یک کار در حال پیشرفت است هنوز جای پیشرفت فراوانی دارد و این حوزه به طور کامل از خطرات هک و حملات سایبری امن نشده است.

3) متغیر بودن ارزش بعضی از ارزهای دیجیتال:

ارزهای دیجیتالی که برای تجارت استفاده می شوند می توانند نوسانات قیمتی قابل توجهی داشته باشند. تاکنون بسیار شاهد این موضوع بودیم که قیمت انواع ارزهای دیجیتال در یک روز بارها نوسان داشته است.

4)تهدید اقتصادی واقعی اسلامی: درجایی که پول حقیقی و مجازی تلاقی پیدا می‌کنند، پول مجازی مقدار تقاضا را در دنیای حقیقی می‌تواند تحریک کند؛ چرا که کاربران با تصریف ارز حقیقی به دنبال دستیابی به پول مجازی هستند.

- بررسی فقهی و حقوقی :

• آیا بیتکوین مال است ؟

در تعريفي كه از مال آمده و البته حاوي دور است، آمده است: «المال ما يبذل بازائه المال» و مرحوم علامه طباطبايي در تعريف آن آورده است: چيزي كه مورد توجـه انسـان قـرار گيـرد وانسان بخواهد مالك آن شود.

مرحوم دكتر گرجي نيز معتقد است: به دليل منافع واقعي يا اعتباري عقلا به آن رغبت داشته، در مقابل آن نقد يا چيز ديگري پرداخت ميكنند.

امام خميني نيز مال را چيزي دانسته است كه متقاضي داشـته باشـد و عقـلا بـدان رغبـت و تمايل داشته باشند. از بين همة تعاريف، تعريفي كه شيخ طوسي در خصوص مـال داشـته اسـت، بـيش از سـاير تعاريف ما را به مشروعيت پول مجازي رهنمون مي سازد: هر جنسي كه در عرف مـال محسـوب ميشود ماليت دارد، اعم از آنكه اصلش مباح بوده يا نباشد. اكنون با توجه به مباني فقها در مال بودن يـك چيـز، مـيتـوان بـه ايـن نتيجـه رسـيد كـه بيتكوين مال است و ميتواند در ازاي معوضي قرار گيرد.

برخي از فقها با مشروعيت پول مجازي مخالفت داشته، به دلايل آتي آن را فاقـد مشـروعيت ميدانند. برخي از باب حكم اولي و برخي از باب مصلحت و گروهي ديگر به دليل اخلال در نظام اقتصادي و بعضي آن را "اكل مال به باطل" تلقي نموده اند.

• مستندات فقهی :

1) قاعدةغرر :

نامشخص بودن وضعيت بيتكوين و خطرپذيري فوقالعاده آن (بر فرض اثبات) ممكن اسـت دليلي براي غرري بودن آن و در نتيجه بطلان معاملات صورت پذيرفته در اين مقوله باشد.

از قاعدة غرر اشتراط علم به وجود عوضين و وثوق به آن آشكار ميشـود و در صـورت غـرر،

بيع باطل ميگردد و اجماع فقها بر فساد بيع غرري است. از عبارت فقها استنباط ميشود كه خطر

داخل در معامله غرري است و خطر عبارت است از: احتمال ضرري كه عقلا از آن پرهيز ميكنند،

نه احتمال ضعيفي كه معمولاً مردم به آن اعتنا نميكنند.

يكي ديگر از مواردي كه لازم است در مسئلة بيتكوين مورد بررسي قرار گيرد، غرري بـودن

آن است. بيع غرري يعني بيع چيزي كه ظاهرش مشتري را گول زند و باطن آن مجهـول باشـد.

غرر در لغت به معناي خطر داشتن يا در معرض هلاكت و از بين رفتن است. چنين بيعي به اتفاق

فقهاي شيعه و اهل تسنن، باطل است.

از آنجا كه بازار بيتكوين نوسانات قابل توجهي داشته است، برخي كارشناسان قيمت گـذاري

بيتكوين را غيرعقلاني و مبادلات آن را غرري دانستهاند. اما در مقابـل، بسـياري از كارشناسـان

اين نوسانات شديد را توجيه كرده و آن را يك مسئلة عقلايي و ناشي از عرضـه و تقاضـاي بـازار

دانسته اند. گذشته از آنكه گفته ميشود زمانيكه بيتكوين به عنوان ارز مرجع قرار بگيرد، ديگر از

اين نوسانات خبري نخواهد بود.

به هر حال نامشخص بودن وضعيت بيتكوين و خطرپذيري فوق العادة آن (بر فـرض اثبـات)

ممكن است دليلي براي غرري بودن آن و در نتيجه بطـلان معـاملات صـورت پذيرفتـه در ايـن مقوله باشد.

به نظر ميرسد اين ارز براي متخصصان حوزة خود شناخته شده باشد و اقدامات آنان مواجه با

خطري كه عقلا از آن پرهيز ميكنند، نيست؛ بنابراين مانند هر ارز ديگـر خـارجي ممكـن اسـت

داراي نوسانات مختلف در شرايطي باشد و اساساً خطري محسـوب نمـي شـود و كسـاني كـه بـا

تمسك به اين قاعده تلاش در بطلان مبادلات بيتكوين داشته اند، نميتواند مبنـا قرار گیرد.

2)اصل صحت :

براساس جريان اصل صحت در احكام و با پذيرش آن، اگر معامله اي اعم از عقـد يـا ايقـاعي صورت گرفت و صحت آن مورد شك واقع گرديد، بنابر صحت آن معامله اسـت. این قاعده از مستقلات عقليه است تا جاييكه عدم جريان آن موجب ايجاد اخـتلال در نظـام و زنـدگي مـردم ميشود. اين قاعده قابل تسري به غيرمسلمانان نيز است و بنابراين عقلا اگر عملـي را در نظـام معاملي خود صحيح پندارند، بايد حكم صحت بر آن بار كرد.

از يك سو، اصل صحت در معناي وضعي آن عبارت است از اينكه آثار و نتايج اعمال ديگران

را صحيح دانسته، حكم به جريان آن داد. بنابراين هرآنچه عنوان عقد داشته و" تجاره عـن تـراض"

بر آن تطبيق نمايد، اين عقد صحيح تلقي ميشود، اگرچه احتمال نقص نيز بعيد نباشد.

از سوي ديگر، اصل صحت به معناي حمل فعل ديگران بر وجه تام و كامل در برابـر نـاقص

است. اصل صحت به اين معنا اختصاصي فعل مؤمن نيست، بلكه دربـاره همـة مسـلمانان، بلكـه کافران را نیز در برخی موارد شامل میشود .اعم از عبادات، معاملات، اقوال، افعال و عقايد حمل بر صحت مي كنند و فساد و بطلان را خلاف اصل و مجراي طبيعي ميدانند، از اينرو از مدعي فساد مطالبه دليل ميكنند.

3)اصل اباحه :

برخي ديگر از علما معتقدند كه بيتكوين در اصل جايز است. يك قاعدة مشهور توسط فقها ارائـه شـده است: «الأصل في المعاملات الإباحه». اين به اين معني است در معاملات تجاري، اصل كلـي قابل قبول است. به عبارت ديگر، همه چيز جايز است، مگر اينكه ما آن را كاملاً برخلاف اصـول شريعت بدانيم، با توجه به اين اصل، ارز ديجيتال در اصل جايز است. به همين ترتيب، در صورت وجود اين ويژگيها هر چيزي را ميتوان پول در نظر گرفت: در ميان مردم به عنـوان يـك چيـز ارزشمند تلقي شود، توسط همه يا گروه قابل توجهي از مردم به عنوان وسيلة تبادل پذيرفته شود، وسيله اي براي سنجش ارزش باشد و به عنوان واحد حساب عمل كند. بنابراين، هر ارز ديجيتـال (مانند بيت كوين) كه شرايط فوق را داشته باشد، به عنوان پول مقبول است. يكي از مدرسه هـاي ديني اسلامي آفريقاي جنوبي، دارالعلوم زكريا، در بيانيهاي اعلام كرد كه بيتكوين شرايط مال را دارد و بنابراين تجارت آن جايز است. با ايـن حـال، ايـن مدرسـه خاطرنشـان كـرد كـه ارزهـاي ديجيتال به عنوان پول واجد شرايط، بايد توسط مقامات دولتي مربوطه مورد تأييد قرار گيرد.

4).اصل تراضي در داد و ستد:

براساس آية شريفه: «يا ايها الذين آمنوا لاتاكلوا امـوالكم بيـنكم بالباطـل الا ان تكـون تجاره عن تراض منكم» اصل تراضي يكي از مباني بنيادين در مبادلات و با عنايـت بـه ايـن اصل بنيـادين مقطـوع الصـحه و مشـكوك الصـحه داخـل در عمومـات ايـن آيـه اسـت و صـرفاًمقطوع الفساد از دايرة اين عمومات خارج ميشود و اكنـون در خصـوص اينكـه معـوض در قبـال عوضي به نام بيتكوين در دايرة تراضي متعاملين قرار گيرد، تشـكيك شـده، پـس در پاسـخ بـه مشككين بايد گفت، اين تشكيك قابل اعتنا نخواهد بود.

موافقين مشروعيت بيتكوين با تمسك به اصول صحت، تراضي و تعادل عوضين و آنكه اين تبادل غـرري نبـوده و سـيرة عقلا نيز در حال حاضر بدان رغبت داشته است، تا جايي كه مخـالفتي بـا شـرع نـدارد؛ بنـابراين بيتكوين ميتواند عوض از معاملات در محيط ويژة خود قرار گيرد و از سويي تابع اصـول كلـي مبادلات و قواعد حاكم بر آن خواهد بود.

موافقين مشروعيت بيتكوين با تمسك به اصول صحت، تراضي و تعادل عوضين و آنكه اين تبادل غـرري نبـوده و سـيرة عقلا نيز در حال حاضر بدان رغبت داشته است، تا جايي كه مخـالفتي بـا شـرع نـدارد؛ بنـابراين بيتكوين ميتواند عوض از معاملات در محيط ويژه خود قرار گيرد و از سويي تابع اصـول كلـي مبادلات و قواعد حاكم بر آن خواهد بود.

- حکم مراجع درباره معاملات ارزهای دیجیتال:

- آیت‌الله سید علی خامنه‌ای: ایشان در این زمینه نظر صریحی نداده‌اند، البته طبق مقررات و قوانین جمهوری اسلامی باشد جائز می‌دانند. .

- آیت‌الله سید علی سیستانی: حضرت آقا در این مورد نظری نداده‌اند، به مجتهد اعلم بعدی رجوع شود با رعایت اعلم‌ فالاعلم.

- آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی: خرید و فروش ارزهای دیجیتالی که توسط شرکت معتبری پشتیبانی نمی‌شود محل اشکال است اما استخراج و واگذاری به غیرمسلمانان و استنقاذ وجه از آنان مانعی ندارد والله‌ اعلم.

- آیت‌الله ناصر مکارم‌ شیرازی: با توجه به عدم وجود پشتوانه و مشکلاتی دیگر از این قبیل، ورود به آن جائز نیست.

- آیت‌الله سید محمدعلی علوی گرگانی: چنانچه این‌گونه ارزها داری اعتبار و پشتوانه حکومتی و بین‌المللی باشد و از غش و فریب در معامله مصون باشد معامله با آن‌ها اشکالی ندارد و استخراج رمزارزها طبق قوانین ‌حکومتی مانعی ندارد.

- آیت‌الله حسین نوری همدانی: با توجه به ابهامات زیادی که این‌ معاملات دارند ورود در این معاملات اشکال دارد.

- آیت‌الله جعفر سبحانی: ایشان در این مورد نظری نداده‌اند، لذا مقلدین معظم‌له می‌توانند در این مسأله به مجتهد زنده اعلم رجوع کنند.

- آیت‌الله عبدالله جوادی آملی: جائز نیست.

- آیت‌الله حسین مظاهری: به‌طور کلی باید ثمن و مثمن، مشخص و موجود باشد و بدون آن معامله صحیح نیست. علاوه بر آن که در این گونه موارد باید قوانین موضوعه کشور هم مراعات گردد.

- آیت‌الله اسحاق فیاض (عراق): ایشان در این مورد نظری ندادند، لذا مقلدین معظم له می‌توانند در این مسأله به مجتهد زنده اعلم رجوع کنند.

- آیت‌الله بشیر حسین النجفی (عراق): اگر نزد عقلا شرائط مالیت بر آن انطباق داشته‌ باشد جائز است.

-آراء علماء اهل سنت :

هیأت فتوای اهل سنت جنوب ایران: دادوستد با ارزهای دیجیتالی که دارای کارکرد پول می‌باشد، در اصل جایز است، اما توصیه می‌شود تا زمانی که حکومت، معامله با ارزهای دیجیتال را به رسمیت نشناخته است از تعامل با آن پرهیز شود.

مجلس علمای اهل سنت (عراق): با توجه به مشکلاتی که درباره آن وجود دارد این نوع معامله اکل مال بالباطل بوده و جائز نیست.

- آراء علمای زیدیه:

علامه شمس‌الدین محمد شرف الدین (یمن): این نوع ارزها وهمی حساب می‌شوند و فرض آن اکل مال بالباطل است و جائز نیست.

گفتنی است، اسناد استفتائات فوق نزد «شبکه اجتهاد» محفوظ می‌باشد.

• مهمترین دعاوی مرتبط با ارز دیجیتال در دادگاه های ایران :

1)خرید و فروش بیتکوین و ارزهای دیجیتال و عدم وفای به عهد (عدم پرداخت بیت کوین یا ریال)

2)جذب سرمایه توسط تریدرها (معامله کنندگان) برای انجام معامله به نمایندگی از بقیه و ضرر کردن آنها

3)فیشینگ و اجاره حسابهای صرافی

4)فارم های استخراج و توقیف دستگاه های ماینر

5)طرح های پانزی کلاهبرداری

• و…

- نحوه شکایت در حوزه رمز ارزها:

الف) دادخواست حقوقی:

این دادخواست عموما در دادگستری با دو عنوان طرح می شود.

اول ) الزام به انجام تعهد مثلا فردی برای دریافت یک بیت کوین، ۱۰۰ میلیون تومان به صرافی پرداخت می کند و صرافی بیت کوین را تحویل نمی دهد و با این دادخواست صرافی ملزم به انجام تعهد خواهد بود.

دوم )دادخواست استرداد وجه، خوانده ملزم به استرداد وجه پرداختی می شود، مثلا صرافی موظف می‌شود پولی را که بابت فروش بیت کوین از مشتری دریافت کرده، به طور کامل پس بدهد.

·ب) شکایت کیفری:

به طور مثال فرد یا شرکتی ادعا می کند که ما یک سایت یا شرکت معتبر هستیم و با ایجاد کیف پول و سرمایه گذاری، درآمد و سود کلانی خواهید داشت.

در چنین شرایطی اگر از ابتدا قصد کلاهبرداری وجود داشته باشد؛ یعنی فرد یا شرکت یک مانور متقلبانه انجام می دهد تا به او اعتماد شود، دریافت مال به صورت نامشروع انجام گرفته‌ است و عنوان کیفری این جرم «کلاهبرداری» خواهد بود.

در این نوع پرونده، شکواییه با عنوان کلاهبرداری به دادسرا ارسال و سپس به پلیس فتا جهت کشف وشناسایی هویت متهمین ارجاع خواهد شد.

-مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی کیفری ارز دیجیتال:

در رسیدگی به دعاوی کیفری ارز دیجیتال، دادگاه محل ورود خسارت یا دادگاه محل منشا ورود خسارت به عنوان مرجع صالح در نظر گرفته می شود. با این شرایط، دادگاه می تواند در نزدیک‌ترین مکان، وقوع و میزان خسارت را محاسبه کند.

-چگونگی شکایت از صرافی ارز دیجیتال:

برای شکایت از صرافی ارز دیجیتال می توانید از طریق کانون صرافان اقدام کنید چون این کانون، بازرسی دقیق‌تری روی فعالیت صرافان دارد. شکایت می تواند از طریق بانک مرکزی نیز صورت پذیرد. برای شکایت از طریق بانک مرکزی می‌توانید وارد سامانه ارتباط مردمی بانک مرکزی شده و اقدام به ثبت شکایت خود نسبت به صرافی مورد نظر کنید.

علاوه بر این، شکایت از طریق سازمان تعزیرات حکومتی نیز امکان پذیر است. این سازمان یکی از زیر مجموعه‌های قانونی وزارت دادگستری بوده و موظف است طبق قانون، شکایت مردم نسبت به صرافان متخلف را ثبت کرده و به آن رسیدگی نماید. لازم به ذکر است که شکایت از کلاهبرداری صرافی ارز دیجیتال، از طریق دادگستری ها نیز امکان پذیر است. البته افراد می‌توانند قبل از مراجعه به دادسرا، اقدام به ثبت شکایت خود از طریق دفاتر الکترونیک قضایی کنند.

درآخر :

به نظر ميرسد مهمترين چالش پذيريش مشروعيت كاربرد بيتكوين به عنوان پول مجازي، ورود و پذيرش بيتكوين به دنياي حقيقي است. در نظام پولي كشورها نميتوان به آسـاني پـول دنياي حقيقي و پول مجازي را در يك نظام در كنار يكديگر سامان داد. و سياستگذاران پولي بـاعنايت به ورود اين نوع پولها در اقتصاد واقعي و با در نظر گرفتن معايب و مزاياي موجود نسبت به حفظ منافع با رعايت مصلحت اقدام نمايند. بديهي است، دولتها از طريق اعمال سياستهاي پولي از ارزش پولهاي قانوني كشور حمايت ميكنند. از آنجايكه بيتكوين وابسته به هيچ مقام يا دولت مركزي نيست، در حال حاضر از اين حمايت در بسياري از كشورها از جمله ايران محروم است؛ لذا بيتكوين تاكنون نتوانسته در جايگاه پول كاركرد قـانوني داشـته باشـد و بـراي انجـام تجارت و ذخيرة ارزش براي آينده به طور گسترده مورد استفاده قرار گيـرد. همـانطـور كـه بنـد (الف) و (ب) مادة 10 قانون پولي و بانكي كشور اشعار مـيدارد: «بانـك مركـزي ايـران مسـئول تنظيم و اجراي سياست پولي و اعتباري بر اساس سياسـت كلـي اقتصـادي كشـور مـيباشـد» و «هدف بانك مركزي ايران حفظ ارزش پول و موازنة پرداختها و تسـهيل مبـادلات بازرگـاني و كمك به رشد اقتصادي كشور است». از اين رو و با توجه به فراملي و مجازي بـودن ايـن شـكل پول واكاوي چالشهاي آن و اعمال نظام مالي و حقوقي متناسب كه ضـامن مصـلحت عمـومي باشد، ضروري و اجتناب ناپذير است.

اتمام...