فناوری همتا به همتا (P2P) و طرح صیانت

مدت نسبتاً زیادیه که حرف‌ها در مورد طرح صیانت از زمزمه و شایعه به احتمال یک تهدید جدی برای کسب‌وکارهای آنلاین و بسیاری از کاربران ایرانی تبدیل شده. متأسفانه سر تیترهایی مثل «طرحی که باعث اختلال در اینترنت شود، مورد تأیید مجلس نیست» یا «قانون صیانت به دنبال فیلتر کردن فضای مجازی نیست» هم نتونست خاطر مشوش کاربران و کارآفرینان رو آروم کنه. همون موقع بود که مصوبه کمیسیون مشترک در مورد کلیات طرح صیانت به زنگ خطری تبدیل شد که دقیقاً در کنار گوش کاربرها به صدا در اومد. همین مسئله باعث شد آزادی بیشتری که فناوری همتا به همتا (P2P) در اختیار کاربرها می‌گذاشت، در ذهن خیلی از ما قدیمی‌ترها تداعی بشه.

فناوری همتا به همتا یا P2P چطور کار می‌کنه؟

حتماً تا حالا این رو زیاد شنیدید که سرور هم یک سخت‌افزار خیلی بزرگه که نگهداری، مدیریت منابع، نظارت، حفظ امنیت و پشتیبانی از اون به دست شخص سوم یا همون میزبان انجام می‌شه. ما از طریق اینترنت می‌تونیم به این منابع دسترسی پیدا کنیم و هر اطلاعات یا داده‌ای که نیاز داریم رو از داخل سرور بیرون بکشیم. در این صورت، همه ما کاربرها مثل نخ‌هایی هستیم که به یک کلاف منتهی می‌رسیم. حالا فکر کنید این نخ‌ها به‌جای کلاف، به همدیگه وصل بشند و یک شبکه بسته و بدون نیاز به سرور اصلی و مرکزی رو به وجود بیارند.

در ساده‌ترین حالت، یک شبکه همتا به همتا وقتی ایجاد می‌شه که دو یا چند کامپیوتر شخصی به هم وصل می‌شند و منابع خودشون را بدون عبور از سخت‌افزار سرور جداگانه باهم به اشتراک می‌گذارند. این کامپیوترها درواقع از طریق یک گذرگاه سریالی جهانی به همدیگه متصل هستند.

یک شبکه P2P می‌تونه یک زیرساخت دائمی باشه که با نیم دوجین سیم‌های مسی به همدیگه متصل شدند. شبکه همتا به همتا همین‌طور می‌تونه یک شبکه در مقیاس بزرگ‌تر باشه که در اون، پروتکل‌ها و برنامه‌های کاربردی ویژه روابط مستقیمی رو از طریق اینترنت بین کاربرها برقرار می‌کنند. این روزها فناوری P2P تونسته نقش پررنگ‌تری تو صنایع پررونقی مثل بلاک چین ایفا کنه و حتی به بخشی از کسب‌وکارهای سنتی و آنلاین تبدیل بشه. برای مثال، خیلی از فروشگاه‌ها از یک شبکه همتا به همتا برای مدیریت امور مالی در نرم‌افزارهای محاسباتی استفاده می‌کنند.

فناوری P2P چطور کار می‌کنه؟

هر کامپیوتر متصل به یک شبکه P2P، منابعی رو در اختیار اون شبکه قرار می‌ده و از طرف دیگه، می‌تونه از منابعی که از طریق شبکه در اختیارش قرار می‌گیره هم استفاده کنه این منابع می‌تونه شامل فایل‌ها، فضای ذخیره‌سازی، پهنای باند و قدرت پردازش باشه. در سال 1980، برای اولین بار با اتصال چند کامپیوتر شخصی به همدیگه از فناوری همتا به همتا استفاده شد. اوایل از فناوری P2P فقط برای انتقال داده‌های سبک مثل متن و چت کردن استفاده می‌شد. این فناوری در سال 1999 زمانی که دانشجوی آمریکایی شاون فانینگ نپستر (Napster) رو به‌عنوان یک سرویس متمرکز برای اشتراک‌گذاری موسیقی به مردم معرفی کرد.

در این شبکه، هر نود (گره) هم می‌تونست یک کلاینت باشه و هم یک سرور. کاربر اگر در جستجوی یک آهنگ بود و اون رو از هارددیسک هر کامپیوتر دیگه‌ای که به شبکه متصل بود دانلود می‌کرد، به کلاینت تبدیل می‌شد. اگر کاربر دیگ‌های آهنگ موردنظرش رو از روی هارددیسک کامپیوتر این شخص دانلود می‌کرد، نقش این نود در شبکه به سرور تبدیل می‌شد. البته هرگز امنیت کامپیوترهای متصل به این شبکه درخطر نمی‌افتاد؛ چون کاربرها فقط به یک فولدر مشخص از کامپیوتر سرور می‌تونستند دسترسی پیدا کنند. این شبکه در سال 2001 به دلیل شکایت اعضای صنعت ضبط آمریکا و به جرم توزیع غیرمجاز موسیقی دارای حق چاپ در مقیاس بزرگ، به‌طورکلی تعطیل شد.

با از بین رفتن دسترسی‌ها به نپستر، نسل جدیدی از سرویس‌های P2P برای پر کردن جای خالی، گسترش دامنه انواع فایل‌های قابل اشتراک‌گذاری و غیرمتمرکز کردن بیشتر شبکه‌ها به وجود اومد. بیت کوین (Bitcoin) رو می‌شه یکی از مثال‌های معروف از این نوع فناوری همتا به همتا دونست. پروتکل Gnutella بدون هیچ سرور متمرکزی کار می‌کنه و به تعداد زیادی مشتری نرم‌افزاری اجازه می‌ده تا به این شبکه دسترسی پیدا کنند. بنابراین، شبکه P2P به یک ابر نتورک تبدیل می‌شه که خاموش کردن اون تقریباً غیرممکنه. با پیشرفت این تکنولوژی، حالا شاهد خدمات جدیدتری مثل رمزگذاری و ناشناس بودن برای محافظت مؤثر از کاربرها هستیم.

مزیت استفاده از فناوری P2P در صورت اجرایی شدن طرح صیانت

فناوری P2P الزام اتصال به سرور مرکزی رو از بین می‌بره. بنابراین، یک شبکه پیشرفته P2P می‌تونه فایل‌ها رو به‌سرعت در فواصل زیاد به اشتراک بگذاره. در این صورت، دسترسی به فایل‌ها در هر زمان امکان پذیره. استفاده از شبکه همتا به همتا به کاربرها اجازه می‌ده هزینه‌های سرمایه‌گذاری بر روی یک سخت‌افزار جدا برای سرور رو صرف بخش‌های دیگ‌های از کسب‌وکار کنند. شبکه همتا به همتا به دلیل همیشهتوسعه مداوم و در برگرفتن کاربرهای جدید، انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری بالاتری به کاربرها ارائه می‌ده.

یکی از نگرانی‌های هر کاربر و کسب‌وکار، خرابی سرور مرکزی و احتمال از بین رفتن داده‌ها یا عدم امکان دسترسی به اون‌هاست. درحالی‌که در یک شبکه P2P در صورت خرابی یک کامپیوتر، بقیه به عملکرد عادی خودشون ادامه می‌دند. این حالت از طرف دیگه می‌تونه از ایجاد تنگنا جلوگیری کنه؛ چون ترافیک بین چندین کامپیوتر توزیع می‌شه.

اتصال به یک شبکه P2P می‌تونه هزینه‌ها را کاهش بده؛ درحالی‌که کارایی و عملکرد منابع رو بهینه می‌کنه. تصور کنید به یک شبکه با طیف منابع متنوع متصل شدید و امکان دسترسی و استفاده از منابع متفاوت رو دارید. بنابراین، شما فرصت استفاده از دستگاه‌های مجهزتر و متفاوت‌تر رو بدون تغییر دادن منابع کامپیوتر پیدا می‌کنید. برخلاف شبکه کلاینت- سرور(Client-Server) که اتصال کلاینت‌های بیشتر به سرور به معنی کارایی کمتر شبکه هست، در فناوری P2P زمانی که کلاینت‌های بیشتری به شبکه متصل می‌شند شاهد بهبود عملکرد اون شبکه هستیم. بنابراین، کلاینت‌های بیشتر باعث تقویت شبکه می‌شند.

هیچ جزئیاتی در مورد طرح صیانت و اتفاقات پشت‌بند اون در اختیار کاربرها قرار نگرفته؛ اما به نظر می‌رسه که این طرح به‌جای صیانت کاربرها، کمر به محدود کردن اون‌ها بسته. همون‌طور که اشاره شد، این شبکه به میزبان مرکزی نیاز نداره. بنابراین، کلاینت‌ها از زیر دست هرگونه سازمان مرکزی و دولتی خارج می‌شند و امکان اعمال محدودیت در شبکه P2P از بین میره.

سخن پایانی

مزایای و معایب زیادی رو می‌شه برای فناوری همتا به همتا در نظر گرفت. برای مثال، کنترل و نظارت بر روی این شبکه خیلی سخت و حتی غیر ممکنه. بنابراین، ممکنه امنیت در شبکه P2P نسبت به شبکه‌های دارای سرور مرکزی کمتر باشه. البته باید در نظر داشت که همین ماهیت غیرقابل‌کنترل و غیرمتمرکز شبکه باعث مستأصل موندن سانسورچی‌ها و طرفداران فیلترینگ می‌شه و جلوی اجرای طرح صیانت سنگ می‌ندازه.