قرارداد هوشمند (smart contract) در تکنولوژی دفترکل توزیع‌شده به چه معناست؟

به زبان ساده، قرارداد هوشمند یک کد برنامه نویسی است که روی بلاک چین پیاده‌سازی می‌شود تا در صورت اتفاق افتادن دادن یک سری شرایط، دستورات خاصی را که برنامه نویس به آن‌ داده است، اجرا کند. قراردادهای هوشمند یک نوآوری بسیار انقلابی هستند که ما را از اعتماد کردن به دیگران بی نیاز می‌کنند.

برای درک بهتر قرارداد هوشمند، ابتدا باید بدانیم که یک قرارداد معمولی چیست.

یک قرارداد معمولی چیست؟

یک قرارداد معمولی، توافقی بین دو یا چند شخص است که آن‌ها را به چیزی در آینده متعهد می‌‌کند. مثلاً محمد برای استفاده از خانه علی هر ماه به او مبلغی پرداخت می‌کند، که به آن «قرارداد اجاره» هم می‌گویند. یا رضا تضمین می‌کند که در ازای گرفتن مبلغی پول، خسارت‌های احتمالی ماشین سعید در تصادفات را پرداخت کند که به آن «قرارداد بیمه» هم می‌گویند.

کدهای کامپیوتری هم نوعی قرارداد هستند. به عنوان نمونه وقتی از اینترنت یک فایل خریداری می‌کنید، در پشت صحنه کدهایی وجود دارند که برای آن‌ها تعریف شده است: اگر کاربر پول را پرداخت کرد و مبلغش کافی بود، لینک دانلود فایل را به او نمایش بده، در غیر اینصورت پیغام خطا نشان بده.

ما برای اجرای قراردادهای عادی نیاز به واسطه‌هایی داریم که مجبور هستیم به آن‌ها اعتماد کنیم. این واسطه‌ها می‌توانند سرورهای متمرکز کامپیوتر باشند یا بانک‌ها و دولت‌ها.

تاریخچه ظهور اسمارت کانترکت ها

نخستین بار، در سال 1996 قرارداد هوشمند توسط نیک زابو (Nick Szabo) که یک متخصص کامپیوتر و رمزنگار بود، مطرح شد. پس از چندین سال، وی با کار مجدد روی این مفهوم، مقالات مختلفی را منتشر کرد. وی در این مقالات، مفهوم ایجاد قراردادهای قانونی مربوط به فعالیت‌های تجاری از طریق طراحی پروتکل‌های الکترونیکی بین افراد غریبه در اینترنت را شرح داد.

با این وجود، تا سال 2009 این قراردادها مورد استفاده قرار نگرفتند. در آن سال، با ظهور بیت کوین و بلاک چین آن (که سرانجام، محیط مناسبی را برای قراردادهای هوشمند فراهم کرد)، استفاده از اسمارت کانترکت‌ها آغاز شد. جالب است بدانید که نیک زابو در سال 1998 مکانیزمی را برای یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز به‌نام بیت گلد (BitGold) طراحی کرده بود. با اینکه این رمز ارز هیچگاه واقعا راه‌اندازی نشد، اما دارای بسیاری از ویژگی‌هایی بود که بیت کوین حدود 12 سال است که به دلیل داشتن آن‌ها به خود می‌بالد.

این روزها، قرارداد هوشمند به صورت عمده توسط رمز ارزها مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروتکل‌های غیرمتمرکز ارزهای مجازی در اصل اسمارت کانترکت‌هایی هستند که رمزنگاری و امنیت غیر متمرکز دارند. این قراردادها به صورت گسترده در شبکه‌های ارزهای کریپتویی موجود به‌کار گرفته می‌شوند و یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های اتریوم هستند.

تفاوت قرارداد هوشمند و قرارداد معمولی چیست؟

چیزی که قرارداد هوشمند را نسبت به قرارداد عادی متفاوت کرده، استفاده از فناوری بلاک چین است که ما را از اعتماد کردن به واسطه‌ها بی‌نیاز می‌کند.

به عبارت دیگر، قرارداد هوشمند کدی است که روی بلاک چین فعال می‌شود تا بدون نیاز به واسطه‌ها، شرایط یک توافقنامه بین دو طرف را بررسی و اجرا کند.

زمانی که یک قرارداد هوشمند بر روی یک بلاک چینِ آزاد مثل اتریوم اجرا شود، دیگر قابل توقف نیست و هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی اجرای آن را بگیرد. با قراردادهای هوشمند می‌توان برنامه‌ها و پروژه‌هایی را ساخت که بدون هیچ‌گونه واسطه‌ و از کارافتادگی تا ابد به کار خود ادامه دهند. به این برنامه‌ها برنامه‌های غیرمتمرکز (Dapp) هم می‌گویند. حتی خودِ برنامه‌نویس قرارداد هوشمند هم نمی‌تواند کد قرارداد هوشمند ثبت شده در بلاک چین را تغییر دهد.

روش کار قراردادهای هوشمند مشابه با کار دستگاه‌های فروش خودکار است که در مترو و امکان عمومی قرار دارند. وقتی شما قصد خرید یک نوشابه با استفاده از این دستگاه‌ها را دارید، پول را به دستگاه وارد می‌کنید و دستگاه به صورت خودکار پول شما را پردازش می‌کند و نوشابه را تحویل می‌دهد، بدون این‌که پای واسطه‌ای در میان باشد.

قرارداد هوشمند در تکنولوژی دفترکل توزیع‌شده؟

فرض کنید قصد فروش یک خانه را دارید. این کار یک فرآیند نسبتا پیچیده و طاقت فرساست که به کاغذبازی‌های زیاد و ارتباط با شرکت‌ها و افراد مختلف نیاز دارد و ریسک‌های آن نیز زیاد است. به همین دلیل است که اکثر فروشندگان خانه تصمیم می‌گیرند کار را به یک نماینده املاک بسپارند تا تمام اقدامات لازم را انجام داده و از زمان آغاز مذاکرات تا پایان آن، بر معامله نظارت داشته باشد.

علاوه بر این، آژانس املاک خدماتی تحت عنوان خدمات سپرده نیز ارائه می‌کند که در معاملات با مقدار سرمایه بالا و نیاز به اعتماد کامل به طرف دوم معامله، بسیار کارآمد است. با این وجود، پس از یک معامله موفق، حدودا 7 درصد قیمت فروش به عنوان کمیسیون به نماینده فروشنده تعلق می‌گیرد، که البته برای فروشنده این مبلغ ضرر زیادی است.

در چنین موقعیت­‌هایی، قرارداد هوشمند می‌تواند بسیار مفید واقع شود و تحول مثبتی در صنعت ایجاد کند. اسمارت کانترکت ها مشکل اعتماد را حل کرده و بر اساس اصل “If-Then” کار می‌کنند. این بدین معنی است که تنها پس از ارسال مبلغ موافقت‌شده برای سیستم مالکیت خانه به خریدار واگذار می‌شود.

این قراردادها به عنوان خدمات سپرده نیز کار می‌کنند، یعنی پول و مالکیت در سیستم ذخیره شده و دقیقا به صورت همزمان بین طرفین معامله توزیع می‌شود. علاوه بر این، صدها نفر شاهد این معامله هستند و آن را تأیید می‌کنند. بنابراین طی شدن بدون مشکل فرآیند تحویل تضمین می‌شود. از آنجایی که بین طرفین معامله مشکل عدم اعتماد وجود ندارد، بنابراین نیازی به واسطه نیست. تمام اقداماتی که توسط نماینده املاک انجام می‌شود را می‌توان از قبل در قراردادهای هوشمند اعمال کرد و در عین حال، فروشنده و خریدار را از بسیاری از هزینه‌های اضافی، معاف ساخت.

این تنها یک نمونه ساده از کاربردهای بالقوه‌ی Smart Contract هاست. این قراردادها تبادل پول، دارایی و هر چیز ارزشمند دیگری را تسهیل، شفافیت کامل را تضمین، از خدمات و هزینه‌های واسطه‌ها جلوگیری و مشکل عدم اعتماد بین طرفین معامله را برطرف می‌کنند. کد یک قرارداد هوشمند خاص شامل تمام نکات و شرایط توافق‌شده توسط طرفین و اطلاعات مربوط به معامله است که در فناوری بلاک چین (دفتر عمومی کل غیرمتمرکز توزیع شده) ثبت می‌شود.

قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟

به زبان ساده، قراردادهای هوشمند بسیار شبیه به وندینگ مشین (Vending Machine) یا همان دستگاه‌های فروش خودکار خوراکی کار می‌کنند. فقط کافی است مقدار لازم از یک ارز دیجیتال را به قرارداد هوشمند واریز کرده تا سپرده شما حق مالکیت خانه، گواهی‌نامه رانندگی یا هر چیز دیگری را به حسابتان وارد کند. نه تنها همه قوانین و جریمه ها توسط اسمارت کانترکت‌ها تعریف شده است، بلکه توسط آنها نیز اعمال می‌شود.

در زیر، گام‌های ساخت و اجرای یک قرارداد هوشمند را مشاهده می‌کنید:

• توافق
• شرایط
• کدنویسی
• بلاک چین
• اجرا
• کدنویسی مجدد

همانطور که گفتیم، قرارداد هوشمند روی بلاک چین پیاده‌سازی می‌شود و خاصیت اصلی بلاک چین هم توزیع‌شده بودنِ آن است. جدا از فرایندهای پیچیده فنی، وقتی قرارداد هوشمند روی بلاک چین ثبت شود میان همه اعضای بلاک چین یا همان نودها (Node) به اشتراک گذاشته می‌شود و همه یک نسخه از آن را خواهند داشت، بنابراین جلوگیری از اجرای آن یا دستکاری در آن تقریبا ممکن نیست زیرا همه اعضای بلاک چین آن را اجرا می‌کنند، نه یک یا چند سرور و نهاد متمرکز.

اسمارت کانترکت‌ها نیاز به کشاندن اختلاف نظرها به دادگاه را به صورت بالقوه از بین برده و باعث صرفه‌جوی در وقت و زمان طرفین معامله می‌شوند. این نوع امنیت بیشتر به‌خاطر کدنویسی در قراردادهای هوشمند است که ایجاد می‌شود. مثلا در بلاک چین اتریوم، قراردادها با زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity) نوشته می‌شوند که یک زبان تورینگ کامل است. یعنی قوانین و محدودیت‌های یک قرارداد هوشمند درون کدهای شبکه نوشته می‌شو و هیچ فرد سوءاستفاده‌گری قادر به دستکاری آن‌ها نیست. در حالت ایده‌‌آل، این محدودیت‌ها به کاهش کلاهبرداری‌ها یا تکرارهای پنهان در قراردادها کمک می‌کنند. اسمارت کانترکت‌های رمز ارزی تنها در صورت توافق تمام طرفین قادر به اجرا شدن هستند.

از نظر فنی‌تر، مراحل کار یک اسمارت کانترکت را می‌توان به دو بخش تقسیم‌بندی کرد:

1. یک قرارداد هوشمند به یک توافق بین دو یا چند نفر نیاز دارد. پس از تنظیم، دو نفر می‌توانند نسبت به شرایط تکمیل قرارداد باهم توافق کنند. سپس این تصمیم در اسمارت کارنترکت نوشته می‌شود که بعدا به صورت رمزگذاری‌شده در شبکه بلاک چین ذخیره خواهد شد.
2. پس از تکمیل قراداد، تراکنش در بلاک چین ثبت می‌شود. سپس تمام نودها کپی بلاک چین خود را به همراه این تراکنش آپدیت کرده و «وضعیت» شبکه را به‌روزرسانی می‌کنند.

حالا شاید برایتان سوال شده باشد که آیا در بیت کوین و دیگر شبکه‌ها هم می‌توان از اسمارت کانترکت‌ها استفاده کرد؟ تا حدودی بله. از نظر فنی، هر تراکنش بیت کوین در واقع یک نسخه ساده‌شده از یک قرارداد هوشمند است و راه‌حل‌های لایه دو مانند شبکه لایتنینگ (Lightning Network) برای بهبود کارایی این شبکه توسعه داده شده‌اند. با این وجود، کاربرد اسمارت کارنترکت‌ها در شبکه اتریوم گسترده‌تر است.

شایان ذکر است که قراردادهای هوشمند از بسیاری جهات با قراردادهای کاغذی متفاوت‌اند که در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

پیاده سازی قرارداد هوشمند

کد قرارداد هوشمند پس از نوشته شدن توسط برنامه‌نویس از طریق یک کلاینت (نرم افزار رسمی که شما را مستقیم به بلاک چین متصل می‌کند) به صورت یک تراکنش بر روی بلاک چین ثبت می‌شود. قراردادهای هوشمند توسط یک یا چند زبان برنامه‌نویسی نوشته می‌شوند. مثلا زبان برنامه نویسی قراردادهای هوشمند اتریوم، سالیدیتی (Solidity) است. پس برای یادگیری نوشتن یک قرارداد هوشمند برای بلاک چین اتریوم نیاز است تا زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی را یاد بگیرید.

اجرای قرارداد هوشمند

برای انجام تعامل با قرارداد ثبت شده هم باید با تراکنش این کار را انجام داد. البته اگر فقط نیاز به بررسی وضعیت قرارداد باشد، نیاز به تراکنش نیست. یک تراکنش به قرارداد به عنوان ورودی انجام می‌شود. سپس نودها با استفاده از ماشین مجازی اتریوم (EVM) خود و ورودی دریافت شده، قرارداد را اجرا می‌کنند. ماشین مجازی اتریوم فضایی مجازی برای اجرای قراردادها است. اگر کارمزد قرارداد به اندازه کافی باشد، تراکنش تایید می‌شود.

شاید در مورد نحوه کارکرد قراردادهای هوشمند کمی گیج شده باشید اما این طبیعی است زیرا فرایند اجرای این قراردادها پیچیدگی‌های فنی زیادی دارد. برای درک دقیق آن می‌توانید مقاله چگونکی کارکرد اتریوم را بخوانید.

به عنوان یک کاربرد معمولی، برای استفاده کاربردی از قراردادهای هوشمند نیاز نیست که بدانید دقیقا چطور کار می‌کنند، همانطور که برای استفاده از اینترنت نیاز نیست بدانید که اینترنت دقیقا چطور کار می‌کند.

برای ایجاد یک قرارداد هوشمند به چه چیزهایی نیاز دارم؟

به طور کلی برای ایجاد یک قرارداد هوشمند علاوه بر مواردی که بالا ذکر شد، به موارد زیر هم نیاز است:

موضوع قرارداد و دسترسی

این برنامه باید به محصول یا خدمات تحت قرارداد دسترسی داشته باشد تا به طور خودکار آن‌ها را در فرایند عرضه یا خرید کنترل کند. مثلا اگر قرارداد قرار است تا در صورت دریافت پول یک فایل را تحویل بدهد، باید به فایل دسترسی داشته باشد.

شرایط قرارداد

شرایط قرارداد هوشمند به شکل دقیق دنباله‌ای از عملیات است که در صورت رخ دادن شرایط، موجب اجرای قرارداد می‌شوند. این شرایط باید با برنامه‌نویسی مشخص شوند. همه شرکت‌کنندگان باید این شرایط را امضا کنند.

اوراکل (Oracle)

اوراکل به چیزی گفته می‌شود که اطلاعات خارجی را به قرارداد می‌دهد تا قرارداد آن‌ها را پردازش کند. مثلا اگر قرار است تا قرارداد اطلاعات هواشناسی را بررسی کند، اوراکل می‌تواند یک سایت هواشناسی باشد.

پلتفرم انحصاری

قرارداد هوشمند به بلاک چین یک پلتفرم خاص صادر می‌شود و در میان نودهای پلتفرم مورد نظر توزیع می‌شود. همچنین برای ثبت قرارداد نیاز به یک نرم افزار کلاینت رسمی هم دارید که مستقیما به بلاک چین متصل باشد. اتریوم در حال حاضر محبوب‌ترین پلتفرم برای اجرای قراردادهای هوشمند است.

کاربرد قراردادهای هوشمند در زندگی واقعی

هزاران ایده فوق‌العاده را می‌توان با این قراردادها عملی کرد. در هر فرایندی که بخواهیم نیاز به اعتماد کردن را از بین ببریم، این قراردادها می‌توانند کارآمد باشند. برخی از مهمترینِ آن‌ها که تاکنون اجرایی شده‌اند عبارت‌اند از:

هویت دیجیتال

در اینترنت، اطلاعات ارز رایج محسوب می‌شود. شرکت‌ها نیز از دانستن علاقه افراد بهره می‌برند و مردم هم نه همیشه کنترل داده‌های خود را در اختیار دارند، و نه از آن کسب سود می‌کنند. اما با وجود قراردادهای هوشمند مردم در راس قدرت هستند.

در آینده مبتنی بر بلاک چین، هویت‌ها قادر به توکنیزه‌شدن هستند. از نظر ایده‌آل، این یعنی هویت هر نفر روی یک بلاک چین غیر متمرکز، امن و ایمن از دست خرابکاران قرار دارد. در حال حاضر، اگر کاربری خواهان مشارکت در رسانه‌های اجتماعی یا ثبت یک سند با هدف دریافت وام از بانک باشد، می‌تواند این کار را انجام داده و تراکنش مورد نظر را کنترل کند.

در حوزه رسانه‌های اجتماعی، هیچ واسطی کنترل یک شبکه را در اختیار ندارد. بلکه در عوض، کاربران عمومی یا خصوصی بودن اطلاعاتشان را مشخص می‌کنند. اگر افراد مایل به تبادل اطلاعات باشند، می‌توانند یک اسمارت کانترکت ساخته و اطلاعات مورد نظر برای ارسال را انتخاب نمایند. بنابراین، یک شخص ثالث برای دریافت کمیسیون یا حتی ذخیره پنهانی و فروش داده‌ها وجود ندارد.

همین اتفاق در بانک‌ها و دیگر موسسات مالی هم می‌افتد. با استفاده از قرارداد هوشمند در این بخش، ارتباطات تنها شامل ارسال سندهای لازم و اطلاعات مهم هستند. در این حالت، هیچ ریسکی در خصوص ذخیره آدرس ایمیل شما و فروش آن به شرکت‌های اعتباری توسط گروه‌های وام‌دهی وجود ندارد. این یعنی اطلاعات کاملا تحت کنترل کاربر هستند.

کاربرد قرارداد هوشمند در املاک و مستغلات

در دنیای سنتی، کارگزاران املاک یک نیروی لازم هستند. با توجه به اینکه فروش خانه یک فرآیند سخت و طاقت‌فرساست، مالکان برای مدیریت بخش‌های گمراه‌کننده مانند کاغذبازی‌ها و یافتن خریدار، به استخدام یک کارگزار یا یک وکیل می‌پردازند. با اینکه این کار برای فروشنده ایده‌آل به نظر می‌رسد، اما باید کمیسیون بالای وی از خرید خانه را هم در نظر بگیرید.

اما قرارداد هوشمند می‌تواند جای کارگزار را گرفته و فرآیند انتقال مالکیت خانه را تسهیل کند. این همان جایی است که عبارت «بدون نیاز به اعتماد» خودش را نشان می‌دهد. فرض کنید سند خانه شما به صورت توکن روی بلاک چین اتریوم ثبت شده باشد. حالا هر گاه که آماده فروش باشید، یک اسمارت کانترکت با خریدار می‌سازید.

این قرارداد تا زمان ثبت درست مبلغ پرداختی خریدار، سند را در خزانه خود نگه می‌دارد و تنها پس از آن است که سند از گرو قرارداد آزاد خواهد شد. در اینجا هر دو طرف معامله برنده هستند؛ فروشنده به خاطر عدم پرداخت کمسیون بالا به یک واسط پولش را ذخیره کرده و خریدار بسیار سریع‌تر از حالت معمول خانه را دریافت می‌کند.

کاربرد قرارداد هوشمند در زنجیره تامین

یکی از محبوب‌ترین کاربردهای فناوری بلاک چین و اسمارت کانترکت ها، در حوزه زنجیره تامین بوده است. فروشگاه‌های مواد غذایی، انبارها، کشاورزان و موارد دیگر، همگی جایگاه خودشان را در زنجیره تامین دارند. اما با افزایش پیچیدگی این شبکه‌ها، ردیابی محصولات و پیگبری پرداخت‌ها برای شرکت‌ها دشوارتر شده است. قراردادهای هوشمند با هدف افزایش مسئولیت‌پذیری، قادر به خودکارسازی و انگیزه‌بخشی به تمام بخش‌های زنجیره تامین هستند.

مثلا، فرض کنید یک فروشگاه مواد غذایی منتظر رسیدن بار سیب از یک قاره دیگر است. این فروشگاه هزینه مقدار مشخصی سیب را پرداخت کرده و منتظر رسیدن تعداد یا وزن دقیق بر اساس آن است. با این وجود، خطای انسانی می‌تواند در این روند تاثیرگذار باشد. در بین راه، کارگران ممکن است جای سیب‌ها را تغییر بدهند، از بار بدزدند یا به دروغ بگویند بار به درستی به مقصد رسیده است. چنین مشکلی باعث به‌هم ریختگی کل زنجیره می‌شود و تا زمانی که فروشگاه محموله را دریافت نکند، هیچ‌کس نمی‌داند این مشکل در کجای زنجیره ایجاد شده است.

اما با استفاده از قراردادهای هوشمند، فروشگاه مواد غذایی قادر به ایجاد یک فرآیند بررسی خودکار در هر مرحله از فرآیند تحویل است. با اینکه این بررسی‌ها هم‌اکنون در زنجیره‌های تامین عادی وجود دارند، اما باید به صورت دستی انجام شوند. در این حالت، یک نفر باید به شمارش محموله پرداخته و ورودی را ثبت کند. حال ممکن است این فرد با دروغگویی بخشی از بار را برداشته و ادعای گم شدن آن در راه را بکند. سرقت در زنجیره تامین یک مشکل بزرگ است که سالانه 35 میلیارد دلار برای شرکت‌های آمریکایی خسارت به‌بار می‌آورد.

در اسمارت کانترکت ها جنبه عدم نیاز به اعتماد متمایز است. فروشگاه مذکور می‌تواند قرارداد را به‌گونه‌ای تنظیم کند که تا زمان تامین سیب‌ها، هزینه آن پرداخت نشود. در این صورت، هیچ راهی برای گمراه کردن سیستم وجود ندارد. بنابراین طرفین قرارداد باید در فرایند تامین مسئولیت‌پذیرتر باشند. به‌علاوه اینکه ارسال فوری وجوه به تامین‌کننده مشوقی بزرگ است.

سیستم‌های سلامت

سیستم‌های سلامت می‌توانند برای ثبت و ارسال امن داده‌ها از قرارداد هوشمند استفاده کنند. در حال حاضر نمونه‌هایی از به‌کارگیری اسمارت کانترکت‌ها در صنعت پزشکی نظیر EncrypGen را شاهد هستیم. انکریپ‌ژن برنامه‌ای است که برای ارسال داده‌های بیمار به صورتی امن و عدم ارائه دسترسی به آن‌ها به اشخاص ثالث، از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند.

در این حالت، بیماران کنترل داده‌های خود را در اختیار دارند. اگر محققان خواهان استفاده از اطلاعات یک بیمار باشند، باید هزینه آن را پرداخت کنند. نه تنها این مورد، بلکه خود بیمار هم می‌تواند نسبت به فروش یا عدم فروش اطلاعات تصمیم‌گیری کند.

انتخابات

نتایج رأی گیری در بلاک چین قرار خواهد گرفت و در میان نودهای شبکه توزیع می شود. تمام داده‌ها شفاف، رمزنگاری‌شده و ناشناس هستند. این روش از هرگونه دستکاری یا تقلب در انتخابات جلوگیری می‌کند.

برای دولت‌ها، قراردادهای هوشمند در حال اجرا روی بلاک چین می‌توانند کاملا باعث عدم نیاز به اعتماد و امن‌تر شدن سیستم‌های رای‌گیری شوند. اپلیکیشن‌هایی مانند FollowMyVote برای حفاظت از رای‌ها در برابر تقلب، از اسمارت کانترکت و تکنولوژی بلاک چین استفاده می‌کنند.

در هنگام ثبت تراکنش رای‌دهی در بلاک چین، نمی‌توان آن را تغییر داد. با اتمام رای‌گیری نیز قرارداد هوشمند مربوطه توکنی را به آدرس نماینده برنده رقابت ارسال می‌کند. در این حالت، رای‌دهی همیشه عادلانه است و برنده درست انتخاب می‌شود.

مدیریت کسب و کار

قراردادهای هوشمند می‌توانند مثل ربات‌ها فرایندهای روتین را به شکلی دقیق اجرا کنند. به عنوان مثال می‌توان قراردادی برای پرداخت حقوق به کارمندان نسبت به ساعات فعالیت تنظیم کرد که نیاز به اعتماد کردن به حسابدارها نباشد.

کسب و کارها می‌توانند استفاده گسترده‌ای از قراردادهای هوشمند داشته باشند. مثلا به‌جای پرداخت دستی حقوق، می‌توان از اسمارت کانترکت‌ها برای این کار استفاده کرد. در این روش، مثلا مدیر می‌گوید «هرگاه تاریخ برابر با 1400/12/01 بود، دو واحد اتر برای علی ارسال شود». این یعنی علی همیشه سر وقت حقوقش را دریافت می‌کند. کسب و کار نیز به خاطر خودکار بودن این فرآیند وقت و زمان زیادی صرفه‌جویی می‌کند.

مالکیت معنوی

یک اثر مخصوصا از نوع فایل (موسیقی، عکس، فیلم و …) پس از انتشار در فضای اینترنت به شدت در خطر نقض کپی رایت قرار دارد که ضرر زیادی به مالک اثر می‌رساند. با استفاده از قراردادهای هوشمند می‌توان برای استفاده از یک فایل، یک سری شرایط خاص مثل پرداخت بها با یک توکن خاص را تعیین کرد. امروزه پروژه‌های زیادی برای این هدف در حال کار هستند.

بیمه

با قراردادهای هوشمند می‌توان نیاز به واسطه‌ها را در سیستم‌های سنتی بیمه از بین برد. پرداخت خودکار خسارت، دریافت حق بیمه و تمدید بیمه با قراردادهای هوشمند چیزیست که شرکت‌های بیمه روی آن کار می‌کنند.

سیاست‌های بیمه به راحتی قادر به استفاده از قراردادهای هوشمند هستند. اساسا، ثبت نام برای خرید بیمه کاربر را وارد یک اسمارت کانترکت با یک تامین‌کننده می‌کند. تمام الزامات سیاستی درون این قرارداد نوشته خواهد شد و سپس کاربر با خواندن و در صورت توافق با آن‌ها، آن را امضا می‌کند.

این قرارداد تا زمان نیاز طرفین قرارداد باز خواهد ماند. سپس، کاربران با آپلود فرم‌های لازم که ثابت‌کننده نیازشان به پرداخت بیمه است، وجوه برایشان آزاد می‌شود. این نوع قرارداد لزوم برقراری ارتباط با افراد و گروه‌های بیمه را از بین می‌برد. با اینکه کاربر برای اثبات الزامات خود همچنان نیازمند یک سری کاغذبازی‌هاست، اما فرآیند تسلیم و تامین مالی تقریبا فوری خواهد بود. از جنبه هویتی اتفاقات، تمام رانندگان باید سابقه گزارش تصادفات و دیگر اطلاعات مهم بیمه خود را داشته باشند.

همچنین از قراردادهای هوشمند می‌توان در سیستم‌هایی مثل بانکداری، حمل و نقل، ردیابی و اینترنت اشیا استفاده کرد.

عرضه اولیه سکه (ICO)

اگر مایل به آغاز پروژه بلاک چینی خودتان هستید، می‌توانید آن را روی شبکه اتریوم بسازید. البته برای این کار به پول نیاز دارید. حالا چگونه می‌توان این پول را تامین کرد؟ پاسخ ICO است.

عرضه اولیه سکه یک سیستم تامین سرمایه جمعی برای برنامه‌های جدید است که از فناوری بلاک چین استفاده می‌کند. برای این کار باید یک قرارداد هوشمند و یک توکن برای آن بسازید. فرض کنید اسم توکن شما ABC است و خواهان جمع‌آوری 10 میلیون دلار برای پروژه‌تان هستید. حالا فرض کنید این 10 میلیون دلار هم معادل 10,000 واحد اتر است و تصمیم دارید 100,000 واحد توکن ABC را وارد قرارداد هوشمند کنید. در این صورت هر واحد ABC معادل 0.1 اتر ارزش خواهد داشت. حال اگر 100,000 توکن ABC را بفروشید، 10,000 اتر مورد نیازتان تامین خواهد شد.

حالا در اسمارت کانترکت باید بنویسید:

IF 0.1 ETH is sent to smart contract, THEN the smart contract will send 1 ABC to the address that sends 0.1 ETH.

در این صورت، افراد شرکت‌کننده در ICO مقدار درست توکن ABC را دریافت خواهند کرد.

مشکلات قراردادهای هوشمند چیست؟

با وجود مزایای فوق‌العاده و انقلابی بودن، قراردادهای هوشمند هنوز کامل نیستند و در حال حاضر نمی‌‌توان از آن‌ها در سطح گسترده استفاده کرد. بزرگترین مشکلاتی که قراردادهای هوشمند در سطح فعلی با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند عبارتند از :

عامل انسانی

کد قراردادها توسط برنامه‌نویسان نوشته می‌شود، بنابراین احتمال اشتباه یا باگ در کد قرارداد وجود دارد. اگر قرارداد هوشمند در بلاک چین ثبت شود، دیگر نمی‌توان تغییر داد و بنابراین باگ هم قابل رفع شدن نیست.

به عنوان نمونه می‌توان پروژه DAO در اتریوم را نام برد. وجود یک مشکل امنیتی در کد قرارداد DAO باعث شد تا بیش از ۵۰ میلیون دلار اتریوم به سرقت برود و توسعه‌دهندگان مجبور شوند برای برگشت دادن سرمایه‌ها، هارد فورک انجام دهند که در نتیجه موجب به وجود آمدن اتریوم جدیدی شد و اتریوم قبلی اتریوم کلاسیک نام گرفت.

مشکل اوراکل‌ها

همانطور که گفتیم، اوراکل به چیزی گفته می‌شود که برای قرارداد، داده‌های خارجی را فراهم می‌کند تا آن‌ها را پردازش کند.

فرض کنید محمد و علی روی هوای فردای تهران شرط می‌بندند. علی می‌گوید فردا هوا بارانی است و محمد می‌گوید فردا هوا آفتابی است. این دو نفر به چیزی نیاز دارند که بینشان داوری کند و هر کدام را که درست پیش‌بینی کرده بودند، به عنوان برنده اعلام کند.

محمد و علی می‌توانند از یک قرارداد هوشمند استفاده کنند که از سایت رسمی هواشناسی اطلاعات آب و هوا را بررسی کرده و این مفاد را اجرا کند:

اگر هوای تهران بارانی بود، آنوقت: علی برنده است.
اگر هوای تهران آفتابی بود، آنوقت: محمد برنده است.

سایت رسمی هواشناسی در اینجا اوراکل است. این سایت متمرکز است و می‌توان با هک کردن یا تغییر دادن اطلاعات هواشناسی در این سایت، قرارداد هوشمند را به اشتباه انداخت.

اوراکل‌ها، عدم نیاز به اعتماد در قرارداد هوشمند را با چالش مواجه می‌کنند.

جمع‌بندی

قرارداد هوشمند یکی از فناوری‌های جدید است که با نوع سنتی و کاغذی قراردادها متفاوت است. به محض اجرای یک قرارداد هوشمند، امکان تغییر و دستکاری شرایط حتی توسط نویسنده آن وجود ندارد. اسمارت کانترکت ها در حوزه‌های سلامت، بیمه، رای‌گیری، عرضه اولیه سکه، زنجیره تامین و کسب و کارها مزایا و کاربردهای متعددی دارند.