پاسخ به پرسش متاورس دقیقا چیست؟ میزگردی با حضور افلاطون، زاکربرگ و هایدگر

متاورس و دنیای آن این روزها برای علاقه‌مندان به ارزهای دیجیتال مهم شده‌اند. مارک زاکربرگ و تیم فیسبوک با تغییر نام این شرکت به متا، این لغت را به صدر اخبار دنیای فناوری بردند. باتوجه به اینکه بلاک چین و ارزهای دیجیتال بخش مهمی از آینده فناوری را تشکیل می‌دهند این لغت برای علاقه‌مندان به این حوزه هم اهمیت بسیاری دارد.

زاکربرگ می‌گوید فیسبوک قرار است به دنیایی مجازی تبدیل شود. در چنین دنیایی رمز ارزها تنها راه حل‌های مالی به‌شمار خواهند رفت. با وجود این پیوند محکم هنوز بسیاری از کاربران و علاقه‌مندن با مفاهیم دنیای مجازی‌ای که بنیان‌گذار مشهور فیسبوک وعده آن را می‌دهد آشنا نیستند.

کاربرانی که می‌خواهند بخشی از دنیای آینده باشند باید با تمام بخش‌های آن آشنا باشند. این بخش‌ها فقط به ارزهای دیجیتال خلاصه نمی‌شوند. باید بدانیم دنیایی که فیسبوک وعده تبدیل شدن به آن را داده چه مشخصاتی خواهد داشت، چه زمانی و چطور می‌توانیم بخشی از آن باشیم؟

متاورس چیست؟

این عبارت از ترکیب دو کلمه متا (Meta) به‌معنی ماورایی و ورس (Verse) ساخته شده است. ورس در واقع کوتاه شده کلمه Universe به‌معنی جهان است. ترکیب این دو لغت، لغت جهان ماورایی را می‌سازد. هرچند درباره مفهوم لغوی بسیار ساده‌ای صحبت می‌کنیم اما در عمل با مفهومی بسیار پیچیده مواجه هستیم.

همین اول باید به این نکته توجه کنیم که با مفهومی کاملا غیرفیزیکی و غیرقابل لمس طرف هستیم. «ماورایی» در این عبارت یک تعریف تبلیغاتی نیست؛ در عمل هم دنیای متا کاملا غیرماورایی است.

این عبارت از کجا آمد؟

کلمه متاورس، اولین بار در رمان‌های علمی – تخیلی دیده شد. این کلمه را نیل استفنسن، تخیلی‌نویس چیره‌دست دهه ۹۰ میلادی خلق کرد. او در رمان تخریب برفی، دنیایی ماورایی ساخت و آن را متاورس نامید. مشخص نیست ایده چنین دنیایی متعلق به خود این نویسنده بوده یا او هم از ذهنی خلاق‌تر از خود الهام گرفته است. تنها چیزی که می‌دانیم این است که امروز در مسیر تحقق رویاهای این نویسنده هستیم.

در دنیایی که استفنسن خلق کرد، آدم‌ها با استفاده از نرم‌افزاری به‌نام مونوریل مسابقه‌های موتور سواری برگزار می‌کردند. چنین ایده‌ای حدود ۳۰ سال پیش کاملا تخیلی بود. امروز اما دنیا تغییر کرده و دانشمندان می‌گویند در آینده‌ای نزدیک ممکن است بتوانیم در چنین مسابقه‌هایی شرکت کنیم.

دنیایی که دانشمندان بلندپرواز روزگار به ما وعده می‌دهند دنیایی است که می‌توانیم از تخت‌خواب خارج نشویم اما تمام کارهای خود را هم انجام دهیم. می‌توانیم در جلسه‌های کاری، کلاس‌های درس، فروشگاه‌ها و حتی طبیعت حاضر شویم. ممکن است چنین فضایی بیش از اندازه تخیلی و دور از دسترس باشد. اگر شما هم همچین فکری می‌کنید به ۱۰ سال پیش برگردید و تصور کنید روزگاری بتوانید با سیستم مالی‌ای کار کنید که هیچ مدیر مرکزی ندارد؛ تخیلی به‌نظر می‌رسد؟ امروز ما در چنین دنیایی زندگی می‌کنیم.

ساده‌ترین تعریف Metaverse چیست؟

متاورسی که دانشمندان درباره آن صحبت می‌کنند به‌قدری گسترده است که شاید هرگز نتوانیم آن را کامل درک کنیم. همان‌طور که دنیای فیزیکی اطراف خود را هم هرگز درک نخواهیم کرد. اما جای نگرانی نیست؛ دانشمندانِ عزیز ما همیشه می‌توانند مفاهیم بزرگ و پیچیده را برای همه مردم تشریح کنند.

دنیایی چهار بعدی که تمام بخش‌های آن از طریق شبکه اینترنت یک‌پارچه شده است. این دنیا غیرمتمرکز است و همه می‌توانند درباره آینده و قوانین آن اظهارنظر و اعمال نظر کنند.

این تعریف احتمالا ساده‌ترین تعریف درباره دنیای ماورایی آینده باشد. شکی نیست که با چنین تعریف کوتاهی نمی‌توانیم دنیا را تشریح کنیم اما برای شروع کافی به‌نظر می‌رسد. اگر شما هم با مسئله چهار بعدی بودن دنیایی که تشریح شد مسئله دارید، فراموش نکنید که متاورس دنیایی برمبنای بعد زمان است. قوانین نیوتونی در این دنیا هم صادق خواهند بود. به‌بیان دیگر نه شبیه یک بازی کامپیوتری Open world بلکه کاملا شبیه به دنیای واقعی، زمان در این دنیا هم تعریف می‌شود.

بیاید با وارد شدن به مفاهیم زمان – مکان فیزیک نیوتونی، بحث را چند شاخه نکنیم. همین‌قدر که بدانیم زندگی در دنیای ماورایی آینده هم زمان با همان مفهومی که در دنیای واقعی می‌شناسیم وجود دارد کافی به‌نظر می‌رسد.

تعریف متخصصان از متاورس چیست؟

درباره مفهوم دنیایی که درباره آن صحبت می‌کنیم خوب است نظر صاحب‌نظران را هم بدانیم. یکی از مهم‌ترین صاحب‌نظران این حوزه متیو بال است. بال یکی از هم‌بنیان‌گذاران و مدیران ارشد پلتفرم متاورس پرایم است. این پلتفرم یکی از سازندگان و توسعه‌دهندگان اصلی این حوزه است. بسیاری از پروژه‌های مبتنی بر بلاک چین منجمله پروژه‌های NFT این حوزه توسط این شرکت ساخته و توسعه‌داده می‌شود.

بال این دنیای ماورایی را اینطور توضیح می‌دهد:

متاورس شبکه‌ای گسترده از جهان‌ها و شبیه سازی‌های چهار بعدی پایدار است که به صورت آنی و لحظه به لحظه پردازش می‌شوند. در این دنیا هویت اشخاص، اشیای فیزیکی، تاریخ بشر و حتی سیستم‌های پرداختی پیوستگی خود را حفظ می‌کنند. این مجموعه می‌تواند هم‌زمان تعداد زیادی افراد را به‌صورت مجازی در خود جای دهد؛ بدون آن‌که لازم باشد این افراد در یک مکان فیزیکی حضور داشته باشند.

ممکن است درک کامل تعاریفی که درباره آن‌ها صحبت شد برای همه آسان نباشد. جای نگرانی نیست. اگر بخواهیم درباره مفاهیم به‌ظاهر مشخصی مثل «اینترنت چیست؟» هم عمیق باشیم با همین چالش روبرو خواهیم بود. فراموش نکنید برای زندگی کردن در جهان هستی هم لازم نیست بدانیم جهان هستی واقعا چیست؟ اساسا پاسخ شفافی به پرسش‌هایی در این حد بنیادین وجود ندارد. اگر شک دارید از ارسطو، افلاطون، هایدگر، غزالی و سایر فلاسفه بپرسید.
(امیدوارم به فلسفه علاقه‌مند شوید و درباره‌ی نظر هایدگر راجع‌به متافیزیک بخوانید. به درک بهتر از متاورس کمک خواهد کرد. متاسفم که بحث آن در این مقاله جا نمی‌گیرد.)

متاورس و زندگی در دنیای دیجیتال

اگر شما هم به پیچیده دیدن محیط اطراف خود عادت دارید به‌احتمال زیاد این پرسش را همین حالا در ذهن دارید. به‌خصوص اگر طرفدار سه‌گانه متریکس باشید الان دارید به این مسئله فکر می‌کنید که ما همین حالا هم در محیطی مشابه زندگی می‌کنیم.

بیاید با صحبت درباره فلسفه وجودی، کار را سخت نکنیم. اگر به توصیه پرسیدن سوال از ارسطو و غزالی عمل کنید می‌بینید عقلای بشر قرن‌هاست درگیر چنین پرسش‌هایی بوده‌اند. اگر چنین درگیری ذهنی دارید به این مسئله دقت کنید که متاورس اساسا یک تعریف مدینه فاضله‌ای به‌شمار می‌رود. زمانی که درباره این مفهوم صحبت می‌کنیم، صحبت از دنیایی آرمانی می‌کنیم که در آن همه‌چیز چهار بعدی و غیرمتمرکز است. قرار است در این دنیا آرمانی همه‌چیز دیجیتال، غیرمتمرکز و در عین حال کاملا مشابه آن‌چیزی که قرن‌هاست انسان به‌عنوان جهان پیرامون خود می‌شناسد باشد.

در دنیای ما، همه طرفدار افلاطون و هایدگر نیستند. گروهی مثل مهندسان ناسا یا اپیک گیمز (خالق بیشتر بازی‌های جهان‌باز) آرمان‌گرا هستند اما دنبال آن مدینه‌ فاضله‌ای که فلاسفه می‌خواهند هم نیستند. این گروه که مثل فلاسفه بخشی از دنیای بشر را ساخته‌اند و توسعه می‌دهند دنبال تجربه کردن هستند. نتیجه این تجربه‌گرایی پروژه‌هایی مثل تغییر رویه فیسوک است.

بیاید به پاسخ پرسش اول برگردیم: آیا همین الان در چنین دنیایی زندگی نمی‌کنیم؟ اگر دوست دارید همراه نئو در دنیای متریکس زندگی کنید، می‌توانیم قبول کنیم که بله. چرا که نه؟ اما اگر شما هم مثل مارک زاکربرگ و دوستانش اهل لمس کردن و تجربه هستید نه؛ در چنین دنیایی زندگی نمی‌کنیم.

ارتباط فیسبوک و متاورس چیست؟

مهندسان این غول دنیای فناوری می‌خواهند کاری کنند که ما واقعا در دنیایی که تلاش کردیم آن را تشریح کنیم زندگی کنیم. اگر الان به‌ این فکر می‌کنید که شاید نخواستیم در این دنیا زندگی کنیم آن‌وقت چه؟ نگران نباشید درباره این مسئله هم صحبت می‌کنیم.

فیسبوک ۵۰ میلیون دلار برای پروژه متاورسی خود سرمایه‌گذاری کرده است. این عدد در مقایسه با پروژه‌های دیگر دنیای فناوری چندان بزرگ نیست اما تازه اول کار هستیم. پروژه متاورسی فیسبوک XR Programs and Research Fund نام دارد. انتظار داریم سرمایه‌گذاری‌ها روی چنین پروژه‌هایی چه از طرف فیسبوک چه از طرف رقبایش بسیار بیشتر از این باشد.

فیسبوک اواسط پاییز ۲۰۲۱ اعلام کرد در تلاش است تمام پروژه‌های خود را زیر چتر متاورس قرار دهد. این یعنی کاربران فیسبوک می‌توانند در صورت موفقیت این ایده‌ها به جای چرخیدن مجازی در صفحات فیسبوک،‌ اینستاگرام یا ارسال پیام از طریق واستاپ در دنیای زندگی کنند که تمام این پروژه‌ها واقعیت مجازیِ نزدیک به واقعیت واقعی هستند.

کارشناسان می‌گویند فیسبوک منابع مالی و دانش کافی برای پیش‌برد چنین پروژه‌های عظیمی را در اختیار دارد. اگر منتظر هستید سال آینده یا حتی پنج سال آینده محصول نهایی را در اختیار داشته باشید، کارشناسان به شما می‌گویند که منتظر نباشید. به‌احتمال فراوان این پروژه حدود یک دهه زمان نیاز دارد.

کاربردهای متاورس چیست؟

پرسش اساسی که باید پاسخی برای آن پیدا کنیم این است که چنین دنیایی چه کاربردی برای ما دارد؟ فلاسفه دنیای علم در مباحث مرتبط با فیزیک‌های نیوتونی و کوانتمی پرسشی بسیار چالشی و بزرگ مطرح می‌کنند: «اگر می‌توانیم قانونی را در فیزیک نیوتونی تعریف و اثبات کنیم چه نیازی به فیزیک کوانتمی داریم؟» همین پرسش را می‌توانیم در بحث درباره دنیای ماورایی و دنیای فیزیکی هم مطرح کنیم. اگر دنیای واقعی برای ما کافی باشد چه نیازی به دنیای مجازی خواهیم داشت؟

برخلاف بحث‌های تا امروز بی‌پایان مربوط به فیزیک‌های کوانتمی و نیوتونی، اینجا ما می‌توانیم پاسخ خوبی به این پرسش دهیم. دنیای متاورسی برای ما کاربردهای مهمی خواهد داشت:

جلسه‌های مجازی

حدود دو سال از آغاز جهان‌گیری کرونا می‌گذرد. همه ما به «دنیای مجازی» عادت کرده‌ایم. جلسه‌ها مجازی برگزار می‌شوند. حتی کلاس‌های درس هم مجازی برگزار می‌شوند. مسئله اصلی اما اینجاست که زیرساخت‌های لازم برای ادامه باکیفیت این وضع را نداریم. چالش اصلی حتی کیفیت اینترنت هم نیست. زندگی ما اساسا با مجازی نیست و نمی‌توانیم در زیرساخت‌های فیزیکی و حقیقی مجازی زندگی کنیم.

دنیای متاورسی به ما کمک خواهد کرد زیرساخت‌های برگزاری جلسه‌ها، همایش‌ها و دوره‌های مجازی را در اختیار داشته باشیم. این زیرساخت‌ها همچنین شامل دسترسی بسیار ارزان‌تر و سریع‌تر به مراکز علمی و مشابه آن هم خواهند بود.

آموزش مجازی

اینجا فلسفه «غیرمتمرکز» بودن خود را نشان می‌دهد. در جهانِ متمرکزِ فیزیکی‌ای که الان در آن زندگی می‌کنیم، آموزش گران و متمرکز است. فراهم کردن امکانات آموزشی عادلانه برای همه انسان‌ها در چنین اکوسیستمی امکان‌پذیر نیست. دنیای متاورس این امکان را فراهم می‌کند که توزیع امکانات ارزان‌تر و وسیع‌تر باشد.

در دنیای متاورسی ایده‌آل کلاس‌های آموزشی در محیط‌های فیزیکی آموزشی بلکه در دنیای سه‌بعدی مجازی مبتنی بر اینترنت برگزار می‌شوند. البته چالش اصلی در راه ارزان و وسیع شدن آموزش حتی در محیط متاورسی، زیرساخت‌های اینترنت است. برای ساخت چنین دنیایی به تجهیزات و اینترنت‌های نسل بعدی یعنی 5G و 6G نیاز داریم. همچنین باید از کامپیوترهای کوانتمی‌ برای محاسبه‌های زیرساخت این دنیا استفاده کنیم. این کامپیوترها فعلا در دسترس ما نیستند و به‌نظر نمی‌رسد به‌زودی در دسترس ما باشند.

ایجاد مشاغل مجازی

کسب درآمد از طریق بازی تا یک دهه پیش رویا بود. امروزه بسیاری از افراد می‌توانند با فقط بازی کردن، درآمد کسب کنند. تعداد این افراد هرچند به‌نسبت گذشته بسیار زیاد شده اما هنوز نسبت به جمعیت جهان بسیار اندک است.

دنیای متاورسی به ما امکان می‌دهد از طریق بازی کردن کسب درآمد کنیم. این قابلیت را به چشم یک قابلیت فانتزی نباید دید. ایجاد درآمد از طریق بازی در عمل ایجاد یک موقعیت شغلی جدی است. ایجاد موقعیت شغلی پایدار و با درآمد متناسب با تورم یک چالش بسیار بزرگ جهانی است.

بازی‌های زیادی هستند که با فروش آیتم‌ها و به‌روزرسانی‌ها درآمد هنگفت دارند. در واقع آن‌ها با عرضه چنین محصولاتی به بازیکنان انگیزه بازی‌کردن بیشتر می‌دهند. با ظهور بازی‌های موبایلی مثل پابجی (PUBG)، کندی کراش (Candy Crash) و کلن وارز (Clan Wars)، این حوزه با رشد گسترده‌ای همراه شد و حالا کمتری کسی را می‌توان پیدا کرد که تجربه بازی‌کردن آن‌ها را نداشته باشد. خود این بازی‌ها هم به توسعه مشاغل کمک می‌کنند. شرکت‌های بازی‌سازی را نیروی کار اداره می‌کند.

گردشگری مجازی

چند نفر را می‌شناسید که دوست دارند اهرام سه‌گانه مصر را ببینند؟ چند نفر از آن‌ها به این آرزو رسیده‌اند یا حتی نزدیک به آن هستند؟ در دنیای متاورسی شما تا اهرام مثل، باغ ارم شیراز و صحرای آفریقا فاصله‌ای ندارید.

این‌جا چالش جدی نخواهیم داشت. زیرساخت‌های گردشگری مجازی همین حالا هم نسبت به سایر بخش‌ها بسیار پیشرفته‌اند. همین حالا هم می‌توانید موزه‌ها و اماکن بزرگ را آنلاین ببینید.

مالکیت مجازی

می‌دانیم توکن غیرمثلی (NFT) امکان مالکیت قطعی و مجازی را فراهم کرده است. همین حالا هم بسیاری افراد از این امکان استفاده می‌کنند. در جهان متاورس این امکان بسیار گسترده‌تر خواهد بود. خرید فروش دارایی به‌شکل گسترده‌ای در دسترس ما خواهند بود. می‌توانیم زمین، خانه و هر شکل دارایی دیگری که در دنیای حقیقی داریم را به دنیای متاورسی خود منتقل کنیم. NFTها امکان انجام این کار را به بهترین شکل برای ما فراهم کرده‌اند.

اقتصاد مجازی

ظهور امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) به‌گفته بسیاری، اتفاقی انقلابی بود. از طرف دیگر، بانکداری و امور مالی سنتی در متاورس جایی ندارد و همین مسئله به معنای ان است که دیفای و ارزهای دیجیتال می‌توانند در متاورس جایگاهی پراهمیت داشته باشند.

در واقع به‌لطف همین امور مالی غیرمتمرکز است که NFTها و دارایی‌های دیجیتال می‌توانند در تعاملات مالی دنیاهای مجازی مورد استفاده قرار گیرند.

اگر بانک‌ها و مؤسسات مالی همچنان رویکردی منفعل در این حوزه پیش بگیرند، احتمالاً از رقابت حذف می‌شوند؛ چراکه روزبه‌روز افراد بیشتری به‌سمت تعامل با متاورس پیش می‌روند و همین مسئله نیاز به راهکارهای نوین مالی را بیشتر می‌کند.

چالش‌های جدی دنیای متاورس

وقت آن رسیده که واقع‌گرا باشیم. تا اینجا فقط درباره آن‌چیزهایی که می‌دانیم در اختیار خواهیم داشت صحبت کردیم. اما گفتیم که رسیدن به این دنیا آسان نخواهد بود. حتی بعضی کارشناس‌ها می‌گویند رسیدن به آن بسیار دشوار است.

اولین چالش جدی، چالش زیرساخت است. گفتیم که به اینترنت‌های بسیار قدرتمند و کامپیوترهای کوانتمی نیاز داریم. این آخری درحال حاضر یک رویای بزرگ است. هرچند گوگل می‌گوید در سال‌های آینده پردازنده‌های کوانتمی را توسعه خواهد داد اما می‌دانیم که این ادعا بیشتر تبلیغاتی است.

حتی اگر به این زیرساخت‌ها دست پیدا کنیم هم گران خواهند بود. فراموش نکنید که فلسفه غیرمتمرکز کردن همه چیز حتی دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم، قائل به همه‌گیر بودن است. این زیرساخت‌ها باید آن‌قدر ارزان باشند که همه بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. البته بیاید واقع‌گرا باشیم؛ خیلی‌ها باید بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.

چالش بزرگ بعدی، راضی کردن شرکت‌های بزرگ است. گوگل را در نظر بگیرید. این شرکت از طریق ایجاد سیطره داده‌ای تقریبا تمام اینترنت را در اختیار دارد. در دنیای متاورسی چنین سیطره‌ای ممکن نیست. آیا گوگل به ما اجازه می‌دهد پادشاهی او را به‌زیر بکشیم؟

متاورس جایگزین اینترنت می‌شود؟

مارک زاکربرگ می‌گوید متاورس، نسخه ارتقا یافته اینترنت فعلی است. شرکت‌های بازی‌سازی و مبتنی بر فناوری‌های نوین هم همین نظر را دارند. آن‌ها می‌گویند اینترنت را آپگرید می‌کنیم و به متاورس می‌رسیم.

صادقانه باید گفت ما از نظر فنی در سطحی نیستیم که نظر این‌ها را به چالش بکشیم. وقتی آن‌ها می‌گویند که این‌طور می‌شود، فقط زمانی که عکس آن اتفاق رخ ندهد مجبوریم حرف آن‌ها را تایید کنیم.

اما برای این که متاورس بتواند جایگزین اینترنت شود، باید بخش‌های جدیدی به آن اضافه کنید. به‌عنوان مثال، ایجاد یک اتاق پروو مجازی در متاورس باعث می‌شود بتوانید در چنین فضایی ظاهر خود با لباس‌های مختلف به راحتی بارگذاری کنید.ً این کار نیازمند ایجاد یک فروشگاه مجازی کامل نیست و تنها کافی است بین مدل‌های دوبعدی و سه بعدی سوییچ شود.

چه چیز فهمیدیم؟

متاورس یک دنیای مجازیِ غیرمتمرکز است. این دنیا با استفاده از اینترنت خلق می‌شود و کاملا مشابه دنیای واقعی است. هنوز فاصله زیادی با خلق چنین دنیایی داریم. برای رسیدن به هدف نهایی باید زیرساخت‌های اینترنت و سخت‌افزار را تا سطحی توسعه دهیم که ارزان و همه‌گیر باشد.

در دنیای متاورسی می‌توانیم هرکاری که در دنیای واقعی می‌کنیم را انجام دهیم.