فیس بوک، زخم خورده از رسوایی حریم خصوصی کاربرانش

این مطلب گزارشی است از رسوایی کمبریچ آنالیتیکا که در آن اطلاعات خصوصی کاربران فیس بوک به شرکت داده کاوی کمبریج آنالیتیا فروش رفته بود. این گزارش شرح کاملی است از احضاریه مارک زاکربرگ موسس فیس بوک به کمیته بازرگانی سنای آمریکا است که در سال ۲۰۱۸ روی داد.

در سال ۲۰۱۸ فیس بوک با رسوایی کمبریج آنالیتیکا رو به رو بود و در این بین زاکربرگ مدیرعامل و مؤسس فیسبوک در کمیته بازرگانی سنای آمریکا برای پاسخ به سوالات سناتورهای آمریکایی درباره سو استفاده از اطلاعات خصوصی کاربران فیسبوک حاضر شد. حضور زاکربرگ در سنای آمریکا را می توان لحظه ای تاریخی در تاریخ معاصر فناوری دانست چرا که پاسخ به پرسش «در دنیایی که همه چیز به هم متصل است، احترام به حریم خصوصی کاربران چگونه امکان پذیر خواهد بود؟» می تواند تاثیر زیادی بر الزامات توسعه فناوری در بستر جامعه جهانی هموار کند.

زاکربرگ جوان هم اکنون ریاست بزرگترین کشور دنیا را بر عهده دارد؛ بیش از دو میلیارد کاربر در فیسبوک که همه و همه زیر پرچم یک برند زندگی می کنند. چنین حجم عظیمی از کاربر افقی نو به سوی آینده ای است که انسان ها از هر قومیت و ملیتی می توانند بدون هیچ واسطه مستقیما با یکدیگر در ارتباط باشند.

اما بزرگترین کشور جهان این روزها با چالش بسیار بزرگی دست و پنجه نرم می کند؛ چالشی که از روز های پیش از انتخابات جنجالی سال 2016 ریاست جمهوری آمریکا شروع شد و همچنان ادامه دارد.

گمانه زنی ها در مورد مداخله روس ها در انتخابات ریاست جمهوری از نخستین روز پیروزی دونالد ترامپ بر هیلاری کلینتون، آغاز شد. سیاست مدار کهنه کار حزب دموکرات که رویای تبدیل شدن به اول رئیس جمهور زن ایالات متحده آمریکا را در سر می پروراند، به یکباره از نتیجه انتخابات الکترال آمریکا جا خورد.

پس از پایان انتخابات کمیته ای برای تفحص و بررسی صحت و سقم دخالت روس ها در انتخابات آمریکا شکل گرفت و نقش فیس بوک و توئیتر به عنوان نخستین گزینه های مطرح شده به صوت مو شکافانه بررسی شد. این تحقیقات سرآغاز شناسایی حفره های امنیتی و چالش های حقوقی و قانونی در ساختار بزرگترین پلتفرم های اجتماعی جهان بود.

همکاری فیس بوک با کمیته تفحص سبب شد تا مدتی فشارهای رسانه ای بر روی زاکربرگ و تیمش کاهش یابد اما پرونده فروش اطلاعات شخصی حدود 80 میلیون کاربر فیس بوک به شرکت کمبریج آنالیتیکای انگلستان ثابت کرد که دست فیسبوک نیز در این بازی کثیف آلوده است. پس از مشخص شدن اشتباه نابخشودنی فیس بوک، زاکربرگ در پستی به این اشتباه بزرگ اقرار کرد و به این ترتیب زمینه برای حضورش در مجلس سنا و ارائه توضیحات به سناتورها فراهم شد.

حال هوای جلسه شب گذشته بیشتر به دادگاهی شبیه بود که متهم تمامی اتهامات را می پذیرد و سخنی برای دفاع از خود ندارد. زاکربرگ در این جلسه با فن بیان مثال زدنی خود تلاش می کرد تا چهره خدشه دار شده فیسبوک را نزد ده ها سناتور مجلس سنا احیا کند؛ ولی این سیاست مداران کهنه کار با سوالاتی هوشمندانه سبب شدند تا او به لاک دفاعی فرو رود و از اواسط جلسه دیگر خبری از آن پسر پر انرژی که همواره از آرمان ها و اهداف والای فیسبوک سخن می گفت، نبود.

از یک جایی به بعد پاسخ های زاکربرگ اینگونه بود: «قربان اطلاع دقیقی از این موضوع ندارم ولی به شما اطمینان می دهد من و تیمم با دفتر شما نهایت همکاری را برای بهبود شرایط امنیتی فیسبوک انجام خواهیم داد».

تعدادی از سناتورهای پا به سن گذاشته با لحن پدرانه با زاکربرگ جوان صحبت می کردند؛ آن ها ابتدا از او به عنوان سرمایه ملی یاد کردند؛ گفتند 'پسر ملت بزرگ آمریکا مرتکب اشتباهی بزرگ شده اما بزرگان ملت فرصتی دوباره برای جبران اشتباهات به او می دهند! زاکربرگ هم تنها قول رفع مشکلات فیسبوک را می داد.

برخی سناتورهای دیگر با سوالاتی بسیار کاربردی زاکربرگ را به چالش کشیدند؛ برای مثال یکی از سناتورها از زاکربرگ پرسید، «اگر من روی گوشی موبایل خود اپلیکیشن شما را داشته باشم، نرم افزار پیام رسان یکپارچه شما به شماره های ذخیره شده من نیز دسترسی خواهد داشت؛ آیا حتی اگر من از فیس بوک خارج شده باشم باز هم شما به اطلاعات من دسترسی دارید؟»

پاسخ ترسناک زاکربرگ این گونه بود:«بله، برای ارائه برخی سرویس ها حتی شما از اگر اپلیکیشن فیس بوک خود را پاک کرده باشید نیز ما به اطلاعات شما دسترسی داریم!».

یکی دیگر از سناتورها ابتدا پس از خوشامد گویی از زاکربرگ با لحنی جدی پرسید که آیا امکانش وجود دارد تا هتل محل اقامت شب گذشته خود را با ما به اشتراک بگذارید؟؛ زاکربرگ پاسخ داد نیازی به این کار نمی بیند؛ و در ادامه سناتور گفت حق با شماست و این همان حقی است که شهروندان جهان نیز باید از آن برخوردار باشند.

با گذشت حدود یک ساعت و نیم از زمان جلسه چهره زاکربرگ مضطرب تر از گذشته شد. او چندین پاسخ مشخص برای کاربرانش داشت. از جمله اینکه فیسبوک بستری است برای ایجاد ارتباط میان میلیون ها نفر و این شبکه اجتماعی به حریم خصوصی کاربرانش احترام می گذارد، اما قطعا اشکالات بسیاری در کسب و کارهای آنلاین وجود دارد و دسترسی به اطلاعات کاربران و چگونگی استفاده از آن ها در این بنگاه های خصوصی همواره مسئله ای اساسی است.

زاکربرگ در پاسخ به پرسش هایی مربوط به مداخله روس ها در انتخابات آمریکا نیز اعلام کرد فیسبوک از میلیاردها دلار برای توسعه هوش مصنوعی به منظور شناسایی حساب های کاربری قلّابی هزینه خواهد کرد. مخصوصا یک سری حساب های کاربری که با انتشار اخبار کذب تلاش دارند تا به افکار عمومی جهت دهند. او تاکید کرد فیس بوک و سایر پلتفرم های دنیای دیجیتال هنوز راه درازی برای مقابله با چالش های سو استفاده از بسترهای اجتماعی آنلاین دارند.

طبق ادعای زاکبرگ در این جلسه تیم او نیاز به توسعه زیرساخت های شناسایی حساب های کاربر جعلی و محتوای هدفمند برای تاثیرگذاری بر افکاری عمومی را از سال 2015 احساس کرده اند و اقداماتی نیز برای پیشگیری از احتمال دست کاری در انتخابات سال های 2016 و 2017 در ایالات متحده، گرجستان، آلمان، ایتالیا و فرانسه انجام داده اند.

بخش دیگر پاسخ های زاکربرگ به پرسش های مربوط به حذف پست های مربوط به ترویج خشونت یا همان «Hate Speech» بود. طی روزهای اوج گیری قتل عام مردم روئینگیا در میانمار، پست های نفرت پراکنانه در فیس بوک سبب شد تا آتش خشم و خشونت در این کشور شعله بگیرد و هزاران نفر قربانی استفاده نامناسب از فیس بوک شوند؛ شاید این ادعا دقیق نباشد اما برخی از این پست ها حدود 24 ساعت در فیس بوک باقی ماندند و ناتوانی فیس بوک در تشخیص چنین محتوایی چالشی جدی برای بزرگترین شبکه اجتماعی جهان به وجود آورد . زاکربرگ در مقابل نمایندگان سنا تاکید کرد 25 هزار نیروی جدید برای نظارت بر محتوا به زبان های مختلف استخدام شده اند تا با این چالش مقابله کنند؛ به گفته او فعلا هیچ کدام از هوش های مصنوعی در جهان نتوانسته اند به صورت دقیق زبان انسان را شبیه سازی کنند تا بتواند پست های نامناسب را تشخیص دهد.

با این حال به اعتقاد نمایندگان سنا، فیسبوک از ابزاری برای ترویج آزادی بیان و ایجاد ارتباط بین انسان ها تا حدودی فاصله گرفته است. احترام به حریم خصوصی اصلی ترین رکن فعالیت شبکه های اجتماعی است. ابزارهایی که از یک سو می توانند خدماتی بی نظیر به میلیون ها نفر ارائه دهند، و از سوی دیگر می توانند به ابزار بزرگی برای جاسوسی تبدیل شوند. ابزاری که به شخصی ترین اطلاعات کاربران دسترسی دارند.

اما مهم ترین نکته برگزاری چنین جلسه ای این بود که نشان داد نقش جامعه مدنی مطالبه گر و وجود نهادهای غیر حاکمیتی و ناظر بر فعالیت های پلتفرم های اجتماعی لازمه جوامع مدرن است؛ نهادهایی که مردم به آن ها اعتماد دارند و می توانند بزرگترین کسب و کارهای آنلاین جهان را مجبور به پاسخ گویی کنند.