چگونه نتفلیکس صنعت فیلم های مستقل را متحول ساخت

هر وقت خبری از ورود «نتفلیکس» یا «آمازون» به هر بازاری به گوش می رسد، باید منتظر تغییر اساسی در آن باشیم. صنعت فیلم مستقل نیز تحت تأثیر غول های استریم قرار گرفته است.

پیشتازان استریمینگ جهان، به اندازه ای قدرتمند شده اند که قواعد بازی را در صنعت فیلم، سینماداری، تلویزیون و سرگرمی بر هم زده اند. جنجال های «جشنواره کَن» سال ۲۰۱۷ را به خاطر بیاورید؛ «نتفلیکس» در فستیوال «کن» فرانسه 2 فیلم ارائه کرد که در اکران هر یک از آن ها جنجال هایی در پی داشت. افراد سرشناس بسیاری مخالف رویکرد «نتفلیکس» هستند؛ رویکردی که سینما را دگرگون ساخته است.

«اوکجا» و «داستان ‌های خانواده مایروویتز» فیلم های «نتفلیکس» در جشنواره «کن» ۲۰۱۷ بودند. جنجال ها از آنجایی شروع شد که فیلم های «نتفلیکس» در کنار اکران سینمایی، در بستر استریم نیز به نمایش در آمدند و قوانین جشنواره «کن» برای سال آینده به گونه ای تغییر کرد تا که فیلم های به نمایش در آمده در «کن» تنوانند به صورت آنلاین نیز به نمایش در آیند. در ماه های پس از آن، در گام ساختار شکنانه دیگری، «نتفلیکس» از اولین فیلم «PVOD» خود رونمایی کرد. «ماشین جنگی» با بازی «برت پیت» که تنها به صورت استریم پخش شد و اکران سینمایی نداشت. همچنین فیلم محبوب این روزها یعنی «مرد ایرلندی» نیز تنها از طریق نتفلیکس در سراسر جهان پخش شد و این شاهکار ستایش شده اسکورسیزی اکران سینمایی را تجربه نکرد.

حال نوبت صنعت فیلم مستقل است. فیلم مستقل یکی از نتایج جنبش «Indie» (تلفظ صحیح ایندای) است. هنرمندانی که خواهان استقلال در تفکر و ارائه هنر خود بدون واسطه و اعمال نظر سرمایه‌ گذاران بودند، این جنبش ‌ها را شکل دادند. صنعت فیلم مستقل، در کنار صنایع دیگری مانند صنعت موسیقی، طراحی و دیزاین مستقل از دل «جنبش ایندای» بر آمدند، و امروزه به صنعتی تبدیل شده که مخاطبان خاص خود را دارد. بزرگترین جشنواره سالانه فیلم مستقل، جشنواره «سان دَنس» است. این جشنواره در اواخر دی ماه و اوایل بهمن ماه برگذار می شود. فیلم های مستقل با بودجه محدودی ساخته می شوند حضور در جشنواره و مطرح شدن برای آن ها راهی است برای کسب درآمد و جبران هزینه ها.

دنیای مستقل ها، دنیایی کاملا جدا از صنعت فیلم هالیوود است. همانند دنیای هالیوود، دنیای صنعت مستقل نیز دارای تمامی اجزای صنعت فیلم و سینما است. سرمایه گذارها، تهیه کنندگان، بازیگران، کارگردانان از یک سو بخش تولید فیلم های مستقل را بر عهده دارند و از سوی دیگر انجمن ها، جشنواره ها و بنیادهایی نیز وظیفه تامین هزینه ها از طریق کمک های مالی را بر عهده دارند. اما این فیلم ها به سختی به سینماها راه پیدا می کنند و اگر هم راه پیدا کنند، شانس چندانی در مقابل فیلم های پرهزینه هالیوودی ندارند. از سوی دیگر حضور فیلم های مستقل در جشنواره ها تنها امید آن ها برای جلب توجه استودیوهای بزرگ و توزیع کنندگان فیلم است تا بتوانند محصول خود را از طریق کانال های آنها مطرح سازند؛ راهی که فیلم هایی مانند «Wiplash» و «500 روز از تابستان» طی نمودند و وارد بزرگترین سالن های سینما شدند. با وجود همه ی سختی ها و چالش های پیش رو، سال هاست که از دل فیلم های مستقل کارگردانان و بازیگران بزرگی بیرون آمده اند و در هالیوود خوش درخشیده اند.

امروزه رد پای غول های استریم در سینمای مستقل نیز دیده می شود و سرویس های استریم بسیاری از فیلم های مطرح در جشنواره «سان دنس» را خریداری می نمایند. کمپانی های استریم با رقم های بالایی کلیه حقوق فیلم های مستقل را خریداری می نمایند و رویای فرش قرمز و اکران فیلم ها را از بین می برند؛ رویایی که صنعت سینما با آن شکل گرفته و فیلم اولیه ها همواره در جستوجوی راهی برای تحقق این رویا هستند. اما فروش فیلم به سرویس های استریم در بسیاری از موارد بدان معناست که فیلم هیچ گاه در سینما به نمایش در نخواهد آمد. حال اگر شما به عنوان یک کارگردان نوپا با پیشنهاد 2 یا 3 میلیونی «نتفلیکس» یا «آمازون» رو به شوید کدام را ترجیح خواهید داد؟ رویای فرش قرمز یا تامین هزینه ها و پس انداز مقداری پول برای شروعی دیگر؟

«لیزا کالیف» یکی از وکلایی است که در سال های اخیر فرایند حقوقی انتقال حقوق پخش بسیاری از فیلم های جشنواره «سان دنس» را به غول های استریم بر عهده داشته است. به گفته وی حضور سرویس های استریم در ژانویه گذشته در جشنواره «سان دنس» چشم گیر بده است. این شرکت ها با جیبی پر وارد عرصه خرید بسیاری از فیلم ها شدند تا محتوای جذابی به مجموع خود بی افزایند.

در مواردی که استودیوها پیشنهاد 2 میلیونی ارائه می کردند، نتفلیکس بدون لحظه ای درنگ چک 3 میلیونی را برای خرید انحصاری محتوا ارائه می کرد.

شاید دسترسی محتوای سینمای مستقل در قالب سرویس های استریم خبر خوشی برای طرفداران این سینما در سراسر جهان باشد. از سوی دیگر تحقق رویای فرش قرمز و پخش جهانی فیلم مستقل بسیار دشوار است و فروش فیلم می تواند حداقل تضمینی برای آینده کاری کارگردانان جوان باشد.

یکی از نمونه های جنجالی در خرید محتوای مستقل برای مستند «Lcarus» روی داد؛ مستندی در مورد رسوایی دپینگ در روسیه. قیمت پیشنهادی برای مستندهای مستقل در بازه 500 هزار دلار تا 1 میلیون دلار قرار دارد ولی «نتفلیکس» با ارئه پیشنهادی نجومی نشان داد که این غول استریم دنیا هدف های خاصی را در ذهن می پروراند. پیشنهاد حدود 5 میلیون دلاری برای خرید یک مستند مستقل رکوردی در این فستیوال سالانه بود. «نتفلیکس» با ارائه چنین پیشنهادی حقوق انحصاری آن را خریداری نمود. چنین پولی می تواند زندگی «برایان فوجل» کارگردان این مستند را برای همیشه دگرگون کند، کارگردانی که تنها با ساخت اولین مستند خود چنین درآمدی را کسب کرده است.

اما «آمازون» رقیب «نتفلیکس» پیشنهادهای معقول تری برای فیلم ها ارائه می کند. خرید حقوق غیر انحصاری به فیلم ها این فرصت را می دهد تا بر روی پرده سینما نیز حضور پیدا کنند؛ اما «نتفلیکس» همواره در جستوجوی محتوای انحصاری است. شاید رویکرد «آمازون» با ماهیت صنعت فیلم مستقل سازگارتر باشد؛ پیشنهادی کمتر برای بهره مندی از حقوق محتوا آن هم به صورت غیر انحصاری می تواند سنت های صنعت فیلم مستقل را حفظ کند و کمکی برای دیده شدن این فیلم ها و تامین هزینه آن باشد و از سوی دیگر فرصت اکران و فروش گیشه را نیز برای فیلم های برتر را حفظ نماید. باید پذیرفت که این صنعت 30 سال است که با روال سنتی خود پیش می رود و تغییر یک شبه در آن صورت نخواهد گرفت.

همانگونه که استریم در صنعت موسیقی هیچگاه باعث نابودی کامل سی دی نشد (و اگر کمی به عقب برگردیم سی دی نیز هیچگاه سبب از میان رفتن صفحه گرامافون نشد)، می توان نتیجه گرفت که تغییر در صنعت فیلم مستقل نیز در راه است اما قطعا سنت های این صنعت به کلی از میان نمی روند و تنها مدل های کسب و کار جایگزین نمونه های پیشین می شوند.