کارشناس تولید محتوا/ داستان نویس....کلمات نجات دهندهاند
معرفی داستان های کوتاه ایرانی
داستان کوتاه شبیه یک تصویر است. یک عکس. لحظه کوتاهی از زندگی یک شخصیت یا خلق یک حادثه.
ادگار الن پو ،اولین داستان کوتاهنویس در تاریخ داستان‌نویسی، می‌گوید: "داستان کوتاه روایتی‌ست که بتوان آن را در یک نشست( بین نیم ساعت تا دو ساعت) خواند. همه جزئیات آن باید پیرامون یک موضوع باشد و یک اثر را القا کند. یک اثرِ واحد را."
تاریخِ نخستین داستان کوتاه ایرانی به یک قرن قبل برمی‌گردد. مجموعه داستان کوتاه «یکی بود یکی نبود» اثر مرحوم محمدعلی جمالزاده که در سال ۱۳۰۰ منتشر شد. این کتاب شامل شش داستان است که «دردِ دل قربانعلی» بهترین داستانِ آن مجموعه شناخته شده. البته حکایات گلستان سعدی که مربوط به دوره‌ی قبل‌تری می‌شود هم شباهت بسیاری به داستانِ کوتاه دارند. اما چون شخصیت‌پردازی در آنها وجود ندارد، جزو این دسته مطرح نمی‌شوند.
چرا داستانِ کوتاه؟
همیشه زمان برای خواندن رمان که حجمش مشخصا بسیار بیشتر از داستان کوتاه است، نیست. مخصوصا برای خواننده‌هایی که ترجیح می‌دهند زودتر به انتهای داستان برسند.
داستان کوتاه مشغله‌های زندگی را دور می‌زند و به مخاطب این فرصت را می‌دهد که از ادبیات و جهانِ تخیل و خلاقیت دور نماند.
ضمن توجه به این نکته‌ی مهم که داستان کوتاهِ خوب می‌تواند چراغی در ذهن خواننده روشن کند و اثری در او بگذارد که به سهولت فراموش نشود و چه بسا از یک رمان هم قوی‌تر باشد.
چرا ایرانی؟
تاکید بر معرفی داستان کوتاه ایرانی هم به این دلیل است که بهتر دیدیم اگر قرار است قدمی برای شناختِ آثار ادبی و نویسندگان برداشته شود، از ادبیاتِ خودمان شروع کنیم که به دغدغه‌هایمان و آنچه بر تاریخِ این کشور گذشته، نزدیک‌تر باشد.
معرفی یازده مجموعه داستان کوتاه ایرانی موفق در ادبیات داستانی
1. یوزپلنگانی که با من دویده‌اند
نویسنده این کتاب، بیژن نجدی، شاعر و داستان‌نویس لاهیجانی است که از پیشگامان داستان‌نویسی «پست مدرن» در ایران محسوب می‌شود.
او از ذوق شاعری خود در نثرِ داستان‌هایش بهره برده و از انواع آرایه‌ها نظیر استعاره و تشبیه و تشخیص و تمثیل استفاده کرده است. به حدی که می‌توان داستان‌هایش را داستان‌های شاعرانه دانست. بعضی از همین داستان‌ها واقع‌گرایانه و بعضی فرا واقع‌گرایانه اند.
یوزپلنگانی که با من دویده‌اند شامل ۱۰ داستان است که چهار روایت از این مجموعه، به فیلم در آمده‌اند. می‌توان گفت مسائل اجتماعی و فرهنگی و شرحِ وقایع سیاسی در دوران جنگ و کودتا، محور اصلی روایت‌ها هستند.
این کتاب قلم زرینِ جایزه گردون را سال ۱۳۷۴ به خود اختصاص داد. و انتشارات مرکز در ۸۸ صفحه آن را منتشر کرده است.
برای آشنا شدن با قلم بیژن نجدی می‌توانید کتاب را از لینک های زیر تهیه کنید.
کتاب یوزپلنگانی که با من دویده‌اند در دیجی کالا
کتاب یوزپلنگانی که با من دویده اند در طاقچه
کتاب یوزپلنگانی که با من دویده اند در فیدیبو
کتاب یوزپلنگانی که با من دویده اند در نوار
2. نیمه تاریک ماه
نویسنده این کتاب، هوشنگ گلشیری، از تاثیرگذارترین داستان‌نویسان بعد از جمالزاده است. او در طول عمر خود جلسات و کارگاه‌های زیادی در زمینه‌ی نقد شعر و داستان برگزار کرد و از این طریق داستان‌نویس‌های خوبی پرورش داد.
حاصل تمام زحمات او در عرصه داستان کوتاه، نیمه تاریک ماه است که شامل ۳۷ روایت است. از بعضی داستان‌های این کتاب، فیلم سینمایی نیز ساخته شده است.
موضوعات داستان‌ها متنوع‌اند و به مسائل سیاسی، اجتماعی و عاطفی اشاره دارند. و از همه مهم‌تر نثر آنهاست که در عینِ سادگی، بسیار پر کشش‌اند. انتشارات نیلوفر این اثر را در ۵۷۰ صفحه به چاپ رسانده است.
کتاب نیمه تاریک ماه را می‌توانید از لینک زیر تهیه کنید.
کتاب نیمه تاریک ماه در دیجی کالا
3. دریاروندگانِ جزیره آبی‌تر
نویسنده این کتاب، عباس معروفی، شاعر، نمایشنامه‌نویس، روزنامه‌نگار و صاحبِ نشر گردون در آلمان است. او زیر نظر هوشنگ گلشیری، فعالیت ادبی خود را آغاز کرد و به دلیل مخالفت‌هایش با حکومت، مجبور به ترکِ وطن شد.
دریاروندگانِ جزیره آبی‌تر که معروف‌ترین مجموعه داستان کوتاه اوست، شامل ۳۳ روایت با موضوع‌های مختلف است. و به جر‌أت می‌توان گفت کمتر داستانی در این مجموعه است که برای مخاطب جذاب نباشد.
تکنیک اصلی عباس معروفی، جریانِ سیالِ ذهن است. تصویر‌ها در حرکت‌اند. پس و پیش می‌شوند و کششِ روایت‌ها را دو چندان می‌کنند. شخصیت‌پردازی‌ها، دیالوگ‌ها، فضاسازی و خلقِ روایت از دل چیز‌های ساده در این اثر به حد بسیار مطلوبی رسیده‌اند.
انتشارات ققنوس در ۳۶۰ صفحه این کتاب را منتشر کرده است.
این مجموعه داستان خوب را می‌توانید از لینک های زیر تهیه کنید.
کتاب دریاروندگانِ جزیره آبی‌تر در دیجی کالا
کتاب دریاروندگانِ جزیره آبی‌تر در طاقچه
کتاب دریاروندگانِ جزیره آبی‌تر در فیدیبو
کتاب دریاروندگانِ جزیره آبی‌تر در نوار
4. انتری که لوطی‌اش مرده بود
نویسنده این کتاب، صادق چوبک، جزو پیشگامان داستان‌نویسی در ایران است و نام او در کنار بزرگ علوی و صادق هدایت به عنوان پدر داستان‌نویسی فارسی شناخته می‌شود. او یک رئالیست بود که در داستان‌هایش سعی می‌کرد خرافی بودن مردم و نادانی‌شان را به تصویر بکشد.
انتری که لوطی‌اش مرده بود، ۱۷ داستان کوتاه دارد که نثر آنها به زبان مردم عامی نزدیک است و موضوع داستان‌ها چیزی جز سیه‌روزی و بیچارگی مردم نیست. منتقدان معتقدند که شخصیت‌پردازی‌های صادق چوبک بی‌بدیل است.
این کتاب در ۲۰۹ صفحه توسط نشر نگاه به چاپ رسیده است.
این اثر صادق چوبک را می‌توانید از لینک های زیر تهیه کنید.
کتاب انتری که لوطی‌اش مرده بود در دیجی کالا
کتاب دریاروندگانِ جزیره آبی‌تر در طاقچه
کتاب دریاروندگانِ جزیره آبی‌تر در فیدیبو
5. بی‌باد، بی‌پارو
نویسنده این کتاب، فریبا وفی، رمان‌نویس و داستان کوتاهنویس است و دو اثر او برنده‌ی چند جایزه معتبر ادبی شده‌اند. در نوجوانی داستان‌های کوتاهش در نشریه‌های مختلف به چاپ رسیده‌است.
بعضی قلم او را زنانه می‌نامند که این یک نقطه‌ی قوت برای نویسنده‌ی زن است. اما اصلا به این معنی نیست که مخاطبِ آثارش مردان نیستند.
بی‌باد، بی‌پارو که آخرین مجموعه داستانِ به چاپ رسیده از فریبا وفی است، برگزیده نخستین دوره جایزه ادبی احمد محمود نیز شده است.
این ۱۲ داستان که موضوعِ مشترک آنها، ترس و دغدغه‌ی آدم ها به خصوص زن هاست، داستان‌هایی پُر حادثه نیستند بلکه به دلِ شخصیت‌ها می‌روند و روح و فکرشان را نمایش می‌دهند.
نثر کتاب نیز ساده و فارغ از هر گونه پیچیدگی است. نشر چشمه بی‌باد، بی‌پارو را در ۱۳۶ صفحه منتشر کرده است.
برای آشنایی با قلم فریبا وفی می‌توانید کتاب را از لینک های زیر تهیه کنید.
کتاب بی‌باد، بی‌پارو در دیجی کالا
کتاب بی‌باد، بی‌پارو در فیدیبو
6. گیله‌مرد
نویسنده این کتاب، بزرگ علوی، جزو نخستین نویسندگانی‌ست که در داستان‌هایش، پویایی و حرکت به جای توصیف نشسته است. او داستان‌نویس، سیاستمدار، روزنامه‌نگار و استادِ زبان فارسی نیز بوده است.
گیله‌مرد، اثر معروف بزرگ علوی، شامل ۸ روایت است. داستان‌ها حادثه‌محورند و ژانرشان سیاسی است. طغیان علیه ظلم و بی‌عدالتی‌های اجتماعی، پیامِ غالب آنهاست.
ویژگی اصلی روایت‌ها واقع‌گرایی در عین نمادین بودن است. این اثر در ۲۰۴ صفحه توسط انتشارات نگاه به چاپ رسیده است.
کتاب گیله‌مرد را می‌توانید از لینک های زیر تهیه کنید.
7. زنِ زیادی
نویسنده این کتاب، جلال آل احمد، همسر سیمین دانشور، نویسنده، منتقد و مترجم بود. او در جنبشِ روشنفکری و نویسندگی ایران تاثیر بسزایی داشت.
اثر خوب او زنِ زیادی، شامل ۹ روایت است. نثر داستان‌ها ساده است و زبانِ طنز دارند.
روایت‌ها که حولِ محورِ زن سنتی می‌گردند، دلنشین‌اند و بعد از سال‌ها هنوز برای مخاطب جذابیت دارند اما جزئی‌نگری‌ها و توصیف‌های دقیق و طولانیِ جلال در داستان‌هایش، ممکن است برای بعضی از مخاطبان خسته‌کننده باشد.
نشر معیار اندیشه، زن زیادی را در ۱۵۸ صفحه به چاپ رسانده است.
برای آشنایی بیشتر با قلم جلال آل احمد، می‌توانید کتاب زنِ زیادی را از لینک زیر تهیه کنید.
8. به کی سلام کنم؟
نویسنده این کتاب، سیمین دانشور، همسر جلال آل احمد، نخستین زن داستان‌نویس در ایران، مترجم و همچنین عضوِ کانونِ نویسندگان ایران بود. او درِ آغاز کارش، با نام مستعار "شیرازی بی‌نام " برای رادیو تهران و روزنامه‌ی ایران مقاله‌نویسی می‌کرد.
سیمین دانشور در این مجموعه که شامل ۱۰ داستان است، بسیار هنرمندانه و دقیق، فضاسازی و شخصیت‌پردازی کرده است.
نثر داستان‌ها هم شیرین و روان و موضوع آنها متفاوت است. "به کی سلام کنم؟" در ۲۵۷صفحه توسط انتشارات خوارزمی منتشر شده است.
می‌توانید این کتاب محبوب را از لینک زیر تهیه کنید.
کتاب به کی سلام کنم در دیجی کالا
9. عزاداران بیل
نویسنده این داستان، غلامحسین ساعدی، پزشک و نویسنده پر آوازه ایرانی است. او از معروف‌ترین نمایشنامه‌نویسان دهه چهل است و از داستان‌های او، نمایش‌ها و فیلم‌هایی ساخته شده است.
عزاداران بیل شامل ۸ داستانِ به هم پیوسته است که تمِ اصلی آنها مرگ، عزاداری و نمایش خرافات مردم است.
مکان داستان‌ها، روستایی به نام بَیَل است و حوادث اغلب در آن اتفاق می‌افتند. نثر هم ساده و قابل فهم است و تصویر‌پردازی، قوی است. اما شخصیت‌پردازیِ خیلی خوبی ندارد.
انتشارات نگاه در ۲۰۸ صفحه این اثر را منتشر کرده است.
می‌توانید این اثر غلامحسین ساعدی را از لینک زیر تهیه کنید.
کتاب عزاداران بیل در دیجی کالا
10. سگ ولگرد
نویسنده این کتاب، صادق هدایت، روشنفکر، مترجم و نویسنده برجسته‌ی ایرانی است. او یکی از پدران داستان‌نویسی نوین ایران به شمار می‌آید و در این حوزه صاحب سبک شناخته می‌شود. تعداد بسیار زیادی از نویسندگان، از کار و زندگی هدایت تاثیر گرفته‌اند و درباره‌اش سخن گفته‌اند.
مجموعه داستان سگ ولگرد ۸ روایت دارد. ژانر داستان‌ها واقع‌گرایانه است و نثرشان روان و عامی‌ست.
داستان کوتاه سگ ولگرد از این کتاب، به ۷ زبان دنیا ترجمه شده است. صادق چوبک و احمد شاملو هم با تاثیر گرفتن از این داستان، آثار بسیاری خلق کردند.
این اثر در ۱۶۰ صفحه توسط نشر جامه‌دران به چاپ رسیده است.
اگر تمایل به خواندن این اثر دارید، می‌توانید کتاب را از لینک زیر تهیه کنید.
11. قصه‌های بهرنگ
نویسنده این کتاب، صمد بهرنگی، معلم، مترجم، منتقد، داستان‌نویس و پژوهشگر فولکلور آذربایجانی است. زمینه‌ی فعالیت او بیشتر ادبیاتِ کودک و نوجوان بود. اما مخاطب آثار او تنها کودکان نبوده و نیستند.
این اثر شامل ۲۳ داستان است.
داستانِ ماهی سیاه کوچولو از این کتاب، چندین جایزه دریافت کرده و به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده است.
نشر بهزاد، قصه های بهرنگ را در ۴۹۴ صفحه منتشر کرده است.
می‌توانید این مجموعه داستانِ دلنشین را از لینک زیر تهیه کنید.
کتاب قصه‌های بهرنگ در دیجی کالا
در این مقاله سعی شد مجموعه داستان‌هایی معرفی شوند که قطعا نه تک تکِ روایت‌هایشان، اما بیشتر آنها در ساختار و لحن و پیرنگ و شخصیت‌پردازی و فضاسازی موفق بوده‌اند.
خواندنِ حداقل یک اثر از نویسندگانِ ایرانی که در این صد سالِ اخیر ما را با داستانِ کوتاه آشنا کرده اند، می‌تواند ما را به دنیای فکری و دغدغه‌هایشان نزدیک کند. همچنین به مردم خودمان و فرهنگ‌های خودمان که به شکل شخصیت‌های داستانی و حوادثِ جذاب در این روایت‌ها در آمده اند.
با خواندن این آثار می‌توانیم عشق و جنگ و تبعیض جنسیتی و فقر و ظلم و اختلاف طبقاتی... و بسیاری مفهوم‌های دیگر را که مردم ایران از سالهای قبل تا به حال تجربه کرده‌اند، درک کنیم.
روایت‌ها به ما کمک می‌کنند تا کشف کنیم، تخیل کنیم و لذت ببریم.
مطلبی دیگر از این انتشارات
کیمیاگر یا آب در کوزه و ما گرد جهان میگردیم؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
امامزاده
مطلبی دیگر از این انتشارات
برندگان جایزه نوبل ادبیات