به دنبال معنا از دل بی‌معنایی

خطر اسپویل داستان وجود دارد!

وضعیتی که آدم‌های عصر گاوآهن در آن اسیر شدند وضعیت غم‌انگیز‌ و البته مسخره‌ای است. از یک طرف مسخره‌است چون یک گاو داخل خانه چند جوان مجرد و دانشجو پرسه می‌زند و غم‌انگیز است چون این جوانان، این کار را برای مقدار اندکی پول انجام داده‌اند. دقیقاً در چنین موقعیتی است که وضعیت پوچی شکل می‌گیرد. اروپایی‌ها بعد از جنگ جهانی دوم و بهایی که بابت یک جنگ عالم‌گیر و ظهور دو شکل حکومتی توتالیتر یعنی کمونیسم و فاشیسم پرداخت کردند دچار یک بی‌معنایی و معنازدگی گسترده شدند و به یک پوچی سراسری رسیدند، از دل این وضعیت سبکی در تئاتر به وجود آمد که اسم آن سبک را آبزورد به معنای پوچی گذاشتند. البته محسن مهاجری در عصر گاوآهن از دل این وضعیت پوچ به کنایه‌های اجتماعی واضحی می‌رسد که با ماهیت سبک آبزورد تفاوت‌های اساسی دارد. مهاجری مثل فیلم‌های کاهانی قصدش صرفاً نمایش یک وضعیت پوچ نیست، بلکه می‌خواهد از دل این وضعیت پوچ به مصیبت‌های زندگی در جامعه‌ای بپردازد که دروغ، ریاکاری، تهمت و دورویی در آن بدل به سکه رایج شده است. نکته اساسی و جالب در عصر گاوآهن این است که هیچ‌کدام از دو طرف این منازعه مسخره مقصر نیستند. چه صاحب‌خانه‌ای که مستاجرها را تحت فشار می‌گذارد و چه مستاجرهایی که برای رهایی از وضعیت بغرنجی که در آن اسیر هستند مجبور به دروغگویی می‌شوند هیچ‌کدام خودشان مقصر نیستند. فشار اجتماعی سنگینی از بیرون آنان را وادار به انجام رفتارهایی می‌کند که خوشایند هیچ‌کدام از طرفین این منازعه نیست. بنابراین باید گفت که مهاجری در عصر گاوآهن تلاش می‌کند فیلمش را در دل سینمای اجتماعی ایران تعریف کند. اسیر نمادها نمی‌شود و قصه‌اش را در مسیری پیش می‌برد که بازتابی است از به هم‌ریختگی‌های اقتصادی و اخلاقی جامعه. در فیلم مهاجری همه اسیر این وضعیت مسخره هستند. چه صاحب‌خانه‌ای که به خاطر اعتراض همسایه‌ها برای بیرون کردن مستاجران اقدام می‌کند و چه مستاجرهایی که برای بقا دروغ می‌گویند همه اسیر یک فشار بیرونی هستند که شاید دیده نشود اما همه ما کاملاً آن را حس می‌کنیم. عصر گاوآهن راوی همین وضعیت مسخره اما تراژیک است. که از یک طرف تماشاگر را به خنده می‌اندازد و از طرف دیگر او را غمگین می‌کند. یک وضعیت معناباخته که از دل آن ویرانی زندگی‌هایی اتفاق می‌اُفتد که اتفاقاً خیلی هم حقیقی و معنادار است و تداخل همین وضعیت‌های به ظاهر متضاد است که عصر گاوآهن را بدل به فیلمی متفاوت و جذاب می‌کند.