تأثیر مصرف گوشت گوسفند بر افزایش سطح اسید اوریک و بررسی جایگزینهای گیاهی
مقدمه
امروزه بیماریهایی مانند هیپر اوریسمی (افزایش سطح اسید اوریک در خون) و نقرس، بهویژه در جوامعی که مصرف گوشت قرمز دارند، رو به افزایشاند. یکی از عوامل مهم در توسعه این شرایط، ورود زیاد پورینها به بدن است که به اسید اوریک تبدیل میشوند. در این میان، گوشت گوسفند بهعنوان یکی از گوشتهای قرمز متداول در بسیاری از فرهنگها، سهم چشمگیری دارد. این مقاله میکوشد ابتدا رابطه گوشت گوسفند و افزایش اسید اوریک را بررسی کند، سپس به مضرات کلی مصرف محصولات حیوانی بپردازد و نهایتاً منابع گیاهی جایگزین و مزایای آنها را معرفی نماید.
رابطه بین مصرف گوشت گوسفند و افزایش سطح اسید اوریک
مفهوم پورین و اسید اوریک
پورینها ترکیباتی هستند که در ساز و کارهای سلولی، بهویژه ساخت DNA و RNA و تولید انرژی، نقش دارند. پس از تجزیه پورینها در بدن، یک مرحله مهم، تولید اسید اوریک است. اگر میزان تولید زیاد شود یا دفع آن کاهش یابد، سطح اسید اوریک در خون بالا میرود و ممکن است به رسوب کریستالهای اورات در مفاصل (نقرس)، کلیهها (سنگ کلیه یا نارسایی کلیوی) و دیگر مشکلات پزشکی منجر شود.
مطالعهای عنوان کرده است که مصرف پورین میتواند ریسک هیپر اوریسمی و نقرس را افزایش دهد.
PubMed+1
گوشت گوسفند و میزان پورین
مطالعهای اخیر درباره گوشت گوسفند (ماتِن = mutton) نشان میدهد که محتوای پورین در گوشت گوسفند میتواند بسیار بالا باشد: در یک گروه «پایین پورین» حدود ۲۷۵۱٫۷۲ ± ۱۷۵٫۲۹ میلیگرم در کیلوگرم و در گروه «بالا پورین» حدود ۳۸۹۵٫۷۰ ± ۱۰۷٫۰۳ میلیگرم در کیلوگرم گزارش شده است.
PMC
این نشان میدهد که گوشت گوسفند بهخودیِخود ممکن است منبع قابل توجهی از پورین باشد و در نتیجه میتواند به افزایش اسید اوریک منجر شود.
همچنین، جدول محتوای پورین نشان میدهد که «گوسفند (flesh)» حدود ۷۶ میلیگرم پورین به ازای ۱۰۰ گرم دارد و تولید اسید اوریکِ ناشی از آن نیز حدود ۱۸۲ میلیگرم بر ۱۰۰ گرم است.
مکانیسم افزایش اسید اوریک با گوشت
علت اینکه مصرف گوشت گوسفند ممکن است اسید اوریک را افزایش دهد را میتوان در چند نکته دید:
گوشت قرمز، از جمله گوشت گوسفند، دارای پورین بالا است که پس از تجزیه، اسید اوریک تولید میکند.
اگر کلیهها نتوانند به اندازه کافی اسید اوریک را دفع کنند، تجمع آن صورت میگیرد.
همراه با گوشت قرمز ممکن است سایر عوامل همراه شوند: چربی اشباع، التهاب مزمن، وزن بالا که همگی میتوانند دفع اسید اوریک را مختل کنند.
در مطالعهای با دادههای ۷٬۸۰۶ بزرگسال چینی، الگوی رژیم غذایی حیوان‑محور (بهویژه با گوشت و ماهی) با سطح بالاتر اسید اوریک همراه بوده است (ضریب β = 0.061 برای الگوی «گوشت و ماهی زیاد»)؛ در مقابل، الگوی گیاهی با غلات، سیبزمینی و سبزی بیشتر، با کاهش سطح اسید اوریک همراه بود (β = ‑0.022)
BioMed Central+1
همچنین، یک متاتحلیل سیستماتیک نشان داد که الگوهای غذایی گیاهی با کاهش ریسک هیپر اوریسمی همراهاند و در مقابل الگوهای غذایی حیوانی با افزایش ریسک همراه بودند.
PubMed
مضرات مصرف محصولات حیوانی
در این بخش، بهطور کلی به مضراتِ مصرف گوشت و سایر محصولات حیوانی میپردازیم، ضمن اینکه برخی از مزایا نیز باید مدنظر قرار گیرند.
مضرات
افزایش ریسک بیماریهای مزمن: مصرف گوشت قرمز و خصوصاً فرآوریشده با افزایش ریسک بیماریهای قلبیعروقی، دیابت نوع ۲، برخی سرطانها (بویژه سرطان روده بزرگ) و مرگومیر همراه است.
PubMed+2
اسید اوریک و نقرس: همانگونه که گفته شد، رژیمهای مبتنی بر گوشت بالا میتوانند با افزایش سطح اسید اوریک همراه باشند.
بار بر کلیهها و عملکرد متابولیک: پروتئین زیاد حیوانی، میتواند بار دفعی بیشتری بر کلیهها وارد کند؛ اضافه بر آن، چربی اشباع بالا و التهاب ممکن است کارکرد متابولیک را مختل سازد. برخی منابع متذکرند که گوشت باعث «اسیدیته» بیشتر بدن و فشار بر کلیه میشود.
Viva! The Vegan Charity
آلودگیها و فرآوری: گوشتها ممکن است حاوی ترکیبات مضر تولیدشده در فرآوری یا پخت با دمای بالا (مانند آمینهای هتروسیکل، هیدروکربنهای پلیآروماتیک) باشند که خطر سرطان را افزایش میدهند.
PubMed+1
مسائل محیط زیستی و اخلاقی: هرچند فراتر از حوزه سلامت، اما مصرف محصولات حیوانی با مشکلات محیطی و اخلاقی همراه است که ممکن است به سلامت جمعی ما نیز بازگردد.
Humane Foundation
مزایای مصرف منابع جایگزین گیاهی
در این بخش به منابع گیاهی بهعنوان جایگزین برای گوشت گوسفند و سایر گوشتها اشاره میکنیم و مزایای آنها را بررسی مینماییم.
منابع گیاهی قابل توجه
حبوبات (لوبیا، عدس، نخود و…)
غلات کامل (جو، گندم کامل، برنج قهوهای، گندم سیاه (کینوا) و…)
سبزیجات و میوهها
مغزها و دانهها (گردو، بادام، کتان، چیا)
جایگزینهای پروتئینی گیاهی (توفو، تمپه، سویا)
مزایای منابع گیاهی
کاهش سطح اسید اوریک و ریسک هیپر اوریسمی
مطالعهای گزارش داده است که رژیم غذایی گیاهی (بهویژه آن با غلات، نشاستهها و سبزیجات زیاد) با کاهش سطح اسید اوریک همراه است.
BioMed Central+2
PubMed+2
بهطور خاص، متاتحلیل نشان داده است که الگوی گیاهی، OR = 0.92 (95% CI: 0.89‑0.95) برای هیپر اوریسمی داشت.
PubMed
فیبر، آنتیاکسیدان و اثرات متابولیک
غذاهای گیاهی منابع خوبی از فیبر، ویتامین C، پلیفنولها و سایر ترکیبات گیاهی فعال هستند که ممکن است تولید اسید اوریک را تعدیل کنند یا دفع آن را تسهیل نمایند. برای مثال، مقاله «Uric Acid and Plant‑Based Nutrition» میگوید که اگرچه بعضی منابع گیاهی پورین نیز دارند، ولی بهطور کلی رژیم گیاهی با کاهش موربیدیتی مزمن همراه است.
PMC
کاهش ریسک بیماریهای مزمن
رژیمهای گیاهی با کاهش ریسک بیماریهای قلبی، دیابت نوع ۲، برخی سرطانها و مرگومیر کل همراه هستند. این امر به دلیل کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآوریشده، افزایش سبزیجات و فیبر، کنترل وزن و بهبود عملکرد متابولیک است.
PubMed
پایداری و اخلاقیات
از سوی دیگر، منابع گیاهی غالباً اثرات محیطی و اخلاقی کمتری دارند که میتواند به سلامت جمعی نیز بازگردد.
نکات و احتیاط
برخی حبوبات و سویا نیز ممکن است مقدار پورین بالاتری داشته باشند؛ بنابراین لازم است تعادل حفظ شود. مقاله «Uric Acid and Plant‑Based Nutrition» هشدار میدهد که اگر رژیم گیاهی بهدرستی طراحی نشود، ممکن است سطح اسید اوریک بهطور ناخواسته بالا رود.
PMC
تأمین مناسب ویتامین B12، آهن، زینک و اسیدهای چرب امگا۳ در رژیمهای گیاهی ضروری است.
جمعبندی
در پایان میتوان چنین نتیجه گرفت:
مصرف گوشت گوسفند به دلیل محتوای بالای پورین میتواند سهمی در افزایش سطح اسید اوریک داشته باشد و بالا بودن اسید اوریک خود ریسکزاست.
مصرف محصولات حیوانی، خصوصاً گوشت قرمز و فرآوریشده، با مجموعهای از مشکلات سلامت (قلبی، متابولیک، سرطان) مرتبط است؛ اگرچه مزایایی نیز دارد.
منابع گیاهی جایگزین (حبوبات، غلات کامل، سبزیجات، مغزها) میتوانند بهعنوان گزینهای سالمتر مطرح شوند، ضمن اینکه سطح اسید اوریک را کاهش دهند و سلامت کلی را بهبود بخشند.
برای فردی که نگران سطح اسید اوریک است، کاهش مصرف گوشت قرمز، افزایش مصرف سبزیجات و گیاهان، کنترل وزن، پرهیز از الکل و نوشیدنیهای شیرین و حفظ فعالیت بدنی، میتواند بخشی از راهکار باشد.
منابع
Han X., Chen Y., Tan D., Lai C., Han X., Chen J., Fu Y., Shan X., Jiang H. “Transcriptomic and Metabolomic Analysis Reveals the Impact of Autophagy Regulation on Purine Content in Mutton.” Foods. 2025;14(5):718. DOI:10.3390/foods14050718.
MDPI+1
Hendel B. “Purine Content Table.” Dr Barbara Hendel.
Mao D., Feng J., Zhou Y., et al. “Analysis of different plant‑ and animal‑based dietary patterns and their relationship with serum uric acid levels in Chinese adults.” Nutrition Journal. 2023;22:53.
BioMed Central+1
Jakše B., Jakše B., Pajek M., Pajek J. “Uric Acid and Plant‑Based Nutrition.” Nutrients. 2019;11(8):1736. DOI:10.3390/nu11081736.
PMC
Systematic review and meta‑analysis. “Dietary patterns, uric acid levels, and hyperuricemia: a systematic review and meta‑analysis.” 2023.
PubMed
Health risks of red meat: Archer et al. “Potential health hazards of eating red meat.” PubMed. 2016;27597529.
PubMed
Review: “Meat products in human nutrition and health – About hazards and risks.” PubMed. 2024.
PubMed
Environmental and ethical concerns: “The Health Risks Associated With Consuming Meat And Dairy Products – Humane Foundation.”
Humane Foundation
#گوشت_گوسفند #اسید_اوریک #نقرس #سلامت #تغذیه #تغذیه_سالم #رژیم_غذایی #رژیم_گیاهی #سبزیجات #حبوبات #غذاهای_گیاهی #گوشت_قرمز #سلامت_بدن #سبک_زندگی_سالم #کاهش_اسید_اوریک #پزشکی #علمی #پژوهش #سلامتی #مواد_غذایی #کلسترول #قلب_و_عروق #تندرستی #غذاهای_سالم #گیاهخواری #وگان #گیاهخواری #بدن_سالم #پیشگیری #بهداشت #پزشکی_تغذیه #مواد_مغذی #ویتامین #پروتئین #آهن #B12 #کاهش_نقرس #سبزیجات_برگی #میوه #غلات #نکات_سلامتی #سلامت_عمومی #زندگی_سالم #پزشک #کالری #رژیم_درمانی #تحقیقات_پزشکی #رژیم_کاهنده_اسید_اوریک #گیاهان_دارویی #مطالعه #سبک_زندگی #تناسب_اندام #سلامت_کلیه #دیابت #چربی_خون #کلسترول_بد #محصولات_حیوانی #جایگزین_گیاهی #سویا #توفو #عدس #نخود #لوبیا #گیاه_خواری #کاهش_گوشت #حفظ_سلامت #رژیم_متعادل #نکات_پزشکی #پیشگیری_از_نقرس #سلامت_غذا #آشپزی_سالم #سبزیجات_فصل #رژیم_طبیعی #بهداشت_عمومی #تغذیه_درست #تغذیه_گیاهی #محیط_زیست #حفاظت_از_زمین #سلامت_پایدار #مقالات_علمی #سلامت_تغذیه #تغذیه_درمانی #بهداشت_بدن #کاهش_چربی #بهبود_سبک_زندگی #پیشگیری_از_بیماری #زندگی_سالم_تر #اصول_تغذیه #تندرستی_بدن #تغذیه_مدرن #رژیم_نوین #سلامت_روان #سبک_زندگی_نو #UricAcid #Gout #Health #Nutrition #HealthyDiet #PlantBased #RedMeat #SheepMeat #Wellness #HealthyLifestyle
مطلبی دیگر از این انتشارات
سفره سبز ایران: گنجینه غذاهای سنتی گیاهی برای سلامت، مهربانی و زمین پاک
مطلبی دیگر از این انتشارات
غذای گیاهی برای مهمانیها: سالم، خوشمزه و جذاب
مطلبی دیگر از این انتشارات
لبنیات و چاقی کودکان: حقیقت، نگرانیها و جایگزینهای گیاهی