هم‌تکاملی کرونا و انسان

در سال 1859، یعنی همان سالی که داروین نخستین ویراست از کتاب منشاء انواع را چاپ کرد، اروپایی‌ها 12 جفت خرگوش وارد استرالیا کردند. 50 سال بعد جمعیت عظیم تکثیریافته‌ی خرگوش‌ها در سراسر استرالیا تهدیدی جدی برای کشاورزی و دامپروری آن کشور شد. دولت تصمیم گرفت کاری اساسی کند. بنابراین خرگوش‌ها را به میکسوما ویروس که برای خرگوش‌ها بسیار کشنده است آلوده کرد. اکثر خرگوش‌ها مردند و تنها دو دهم درصدشان که مقاومت بهتری داشتند باقی ماندند. خرگوش‌های باقی مانده زاد و ولد کرده و زیاد شدند.

مدتی بعد ویروس دوباره و این‌بار بدون اقدامی از طرف دولت شایع شد اما این‌بار درصد بیشتری از خرگوش‌ها (ده درصد) زنده ماندند. داستان ادامه یافت و در همه‌گیری سوم تنها پنجاه درصد خرگوش‌ها مردند.

توضیح ساده‌ای برای این پدیده وجود داشت. سیستم ایمنی خرگوش‌ها طی چند نسل برای مواجهه با میکسوما ویروس قوی شده بود. اما علت دیگری هم درکار بود: «ویروس‌ها نیز کشندگی خود را تعدیل کرده بودند!» چرا؟ چون درصورتی‌که همه‌ی خرگوش‌ها می‌مردند دیگر جایی برای زندگی خودشان وجود نداشت! بنابراین در این مورد به مرور زمان شاهد هم‌تکاملی ویروس‌ها و خرگوش‌ها شدیم.

داستان‌های مشابهی طی صدها میلیون سال گذشته وجود داشته است. ویروس‌ها زندگی مستقلی ندارند و همواره به موجودات دیگری وابسته‌اند.

داستان هم‌تکاملی انسان‌ها و خانواده‌ی کروناویروس‌ها تاریخچه‌ای بسیار طولانی‌ دارد. برخی از اعضای خانواده‌ی کروناویروس چنان برای انسان‌ها آشنا هستند که دیگر از آنها نمی‌هراسیم. ویروس سرماخوردگی از جمله‌ی آنهاست. برخی هم مانند سارس و مرس و کووید 19 هنوز چندان برای انسان‌ها آشنا نیستند که به مرور این آشنایی صورت می‌گیرد. هم سیستم ایمنی ما قوی‌تر می‌شود و هم آنها از کشندگی خود می‌کاهند. اگر چنین نکنند مزرعه‌ای هشت میلیاردی را برای پرورش خود از دست می‌دهند. صد البته این کار آنها آگاهانه نیست. دلیل؟

طی تاریخ تکامل گونه‌های بسیار زیادی منقرض شده‌اند. شکست در هم‌تکاملی میزبان‌ها و میکروب‌ها یکی از علل انقراض‌های قبلی بوده است. کافی است بدانیم که از هر یکصدهزار گونه‌ای که طی فرایند تکامل به‌وجود آمده‌ تنها یکی باقی مانده است. یعنی ناممکن نیست که در آینده ویروسی بتواند نسل انسان را منقرض کند؛ چنانکه طی میلیونها سال گذشته نسل بسیاری از گونه‌ها را منقرض کرده‌اند و در نتیجه‌ی آن خودشان نیز منقرض شده‌اند.

مطابق این منطق حاکم بر کار ویروس‌ها، می‌توان گفت کسانی که طی هفته‌های آتی به کووید 19 مبتلا شوند احتمالا با سوش‌های رام‌تری مواجه خواهند شد زیرا مطمئناً کووید 19 ویروسی نیست که بتواند نسل انسان را منقرض کند. کشندگی آن تنها دو درصد است.

در آینده نیز خانواده‌ی کروناویروس احتمالا عضو کشنده‌ی جدیدی را معرفی خواهد کرد و روایت هم‌تکاملی انسان‌ها و ویروس‌ها ادامه می‌یابد یا شاید هم در نقطه‌ای قطع شود. احتمال قطع شدن آن با پیشرفت در علم کمتر می‌شود. اگر قرار باشد موجودی نسل انسان را منقرض کند به احتمال بیشتر خود اوست که چنین خواهد کرد!

درحال حاضر به جاست بیش از نگرانی از همه‌گیری‌های جهانی و انقراض نسل انسان، نگران افراد مبتلایی باشیم که در فضای رسانه‌ای کنونی سخنی از آنها نیست و در انزوا با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند.

مبتلایانی که نامشان را می‌شنویم سرشناس‌هایی هستند بهره‌مند از بهترین امکانات پزشکی که در همه‌گیری‌های آینده نیز منقرض نخواهند شد.

هادی صمدی