تأثیر اینترنت و کیفیت آن بر جوامع مختلف و ایران

مقدمه:

در این نوشتار به بررسی مطالعات انجام شده از تأثیر اینترنت بر اقتصاد و جامعه می‌پردازیم و تحلیلی آماری از کیفیت اینترنت ایران ارائه خواهیم داد.

تأثیر اینترنت بر زندگی و جوامع در حال توسعه

در گزارشی که اندیش‌کده Pew Research در سال ۲۰۱۸ به‌صورت نظرسنجی میدانی از مردم ۱۱ کشور با اقتصاد نوظهور در حال توسعه، انجام داده است، نتایج به‌دست آمده نشان‌دهندهٔ این است، که به‌ «نظرِ» اکثر این جوامع، تأثیر اینترنت بر آموزش، اقتصاد و فرهنگ محلی «مثبت» و بر سیاست، کودکان، موازین اخلاقی و غیره «منفی» بوده است.

این نظرات که احتمالاً به دیدگاه‌های مردم کشور خودمان در مورد اینترنت نزدیک است، صرفاْ نظر این جوامع است؛ بنابراین در ادامه، به بررسی علمی و تحقیقی تأثیر اینترنت با تأکید بیشتر بر اقتصاد می‌پردازیم.

کاهش محسوس هزینهٔ کسب‌وکارها پس از پیدایش اینترنت

در نمودار زیر، کاهش چشم‌گیر هزینه‌های مختلف کسب‌وکارها را پس از ورود اینترنت به بازار می‌بینیم. همان‌طور که مشخص است، هزینه نوآوری و دستیابی به خلاقیت به‌دلیل دسترسی آسان به ایده‌ها، مطالعات و اطلاعات جهانی تقریباً به صفر میل می‌کند.

همچنین طبق گزارش Deloitte، در سال ۲۰۱۴ به دلیل وجود اینترنت و کاهش هزینه‌های گفته شده، کسب‌ و کارهای متوسط و کوچک، «برندگان اصلی» در کشورهای در حال توسعه بوده‌اند (٪۱۱ رشد در عملکرد این نوع کسب و کارها پس از ورود اینترنت در کشورهای مکزیک، مراکش و مالزی مشاهده شده است). در ادامه می‌توان این تأثیر را بر کسب‌وکارهای ایرانی نیز مشاهده کرد.

تعداد فروشگاه‌های آنلاین در شبکه‌های اجتماعی

همان‌طور که در نمودار زلکا نیز می‌بینید، به دلیل هزینه‌های بالای خرید یا اجارهٔ فضای کار و یا راه‌اندازی وب‌سایت، در آذرماه ۱۳۹۹، نزدیک به ۲۵ هزار فروشگاه در اینستاگرام و بیش از ۴ هزار فروشگاه در تلگرام که بیش‌تر شامل کسب‌وکارهای کوچک و متوسطند، فعالیت می‌کنند. کاهش هزینه‌ها از یک سو و امکان دسترسی هدفمند به بازار خریداران محصولات و خدمات از سوی دیگر، صاحبان کسب و کارها را به سمت فروش در شبکه‌‌های اجتماعی سوق می‌دهد.

به‌روزرسانی: تعداد فروشگاه‌های آنلاین در شبکه‌های اجتماعی تا مرداد ماه ۱۴۰۰، رشد ٪۴۵۵ی داشته و در اینستاگرام به تعداد ۱۴۱,۹۴۲ و در تلگرام به ۱۸,۳۰۹ فروشگاه رسیده است.

رشد تعداد دنبال‌کنندگان صفحه‌های فروشگاهی در ماه‌های مختلف

در سال‌های ۹۸ و ۹۹ مجموع رشد دنبال‌کنندگان این صفحات صعودی بوده است. پس از همه‌گیری کرونا این تعداد، رشد چشم‌گیری داشته و هر دو سال شاهد تأثیرگذاری کمپین‌های بلک‌فرایدی و شب یلدا هستیم.

همچنین مشخص است که مردم از خرید اینترنتی به‌ویژه پس از همه‌گیری کرونا استقبال قابل توجهی داشتند.

تأثیر میزان ضریب نفوذ اینترنت بر GDP‌ کشورها

بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که با افزایش ضریب نفوذ اینترنت شاهد رشد اقتصادی در کشورها هستیم. هند که در سال ۲۰۱۲ (نمودار پایین) با ضریب اینترنت ۵ برابر کمتر از اروپا، سرانه تولید ناخالصش ۲۰ برابر کمتر از اروپا بوده است؛ پس از گذشت ۷ سال، با افزایش ۳۵ درصدی ضریب نفوذ اینترنت، سرانه خود را حدود ۱.۵ برابر و فاصلهٔ اندازهٔ تولید ناخالص خود را از استرالیا به‌شدت افزایش داده است.

پراکندگی جغرافیایی فروشگاه‌های فعال در شبکه‌های اجتماعی

همچنین در کشور ایران نیز تعداد فروشگاه‌های آنلاین در شبکه‌های اجتماعی در شهرهایی که ضریب نفوذ و کیفیت اینترنت بهتر دارند، بیشتر است.

تعداد کاربران اینترنت در مقایسه با کاربران شبکه‌های اجتماعی در کشورهای حوزه MENA

نمودار زیر نشان می‌دهد که در ترکیه از ۶۲ میلیون کاربری که به اینترنت دسترسی دارند، ۵۴ میلیون کاربر شبکه‌های اجتماعی‌اند که در یک‌سال گذشته ٪۴.۲ رشد داشته است. در ایران از ۵۸ میلیون کاربری که به اینترنت دسترسی دارند، ۳۳.۴۰ میلیون نفر کاربر شبکه‌های اجتماعی‌اند و پتانسیلی قوی برای ایجاد یک چرخهٔ اقتصادی به‌ویژه برای کسب‌ و کارهای کوچک تا متوسط در این فضا وجود دارد. آمار موجود در کشورهای امارات متحده عربی و قطر، نشان‌دهندهٔ این است که تقریباً تمام افرادی که در این کشورها به اینترنت دسترسی دارند، کاربر شبکه‌های اجتماعی نیز هستند.

مقایسه تعداد کاربران اینترنت و تعداد شکایات از آن در توییتر

نمودار سمت چپ (آبی رنگ) ضریب نفوذ اینترنت در ایران و کشورهای همسایه را نشان می‌دهد. در مقابل نمودار صورتی رنگ قرار دارد که تعداد شکایات کاربران از اینترنت در توییتر را از ابتدای سال ۱۳۹۸ تا بهمن ۱۳۹۹ نشان می‌دهد و عدد ۷۰۷.۲۹۴ در بین کشورها برای ایران ثبت شده است که بالاترین میزان آمار در مقایسه با آمار کشور‌های قطر، امارات متحدهٔ عربی و ترکیه است. برای مثال در بررسی توییتر ترکی علت شکایت‌ها عموماً به‌دلیل فیلترینگ بوده و مشکلاتی مانند سرعت، کیفیت، تفاوت ترافیک داخلی و بین‌الملل وجود ندارد.

آمار و تحلیل شکایات کاربران در توییتر فارسی و نظرات صفحات شبکه‌های اجتماعی ارائه‌کنندگان اینترنت به اینترنت در ایران

الگوریتم‌های زلکا، احساسات این ۷۰۷,۲۹۴ توییت را تحلیل کرده و لحن ٪۵۱ آن‌ها را ناراحت، ٪۳۲ را جدی و ٪۱۳ را با طنز (طنز تلخ) تشخیص داده‌اند. همچنین تحلیل آماری زلکا نشان می‌دهد که این تعداد توییت، در بازهٔ زمانی فروردین ماه سال ۱۳۹۸ تا بهمن ماه سال ۱۳۹۹، بیش از ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار بار بازنشر (ریتوییت) شده‌اند. از نکات قابل توجه در این گزارش، ۱۳,۶۶۹ کاربری‌اند که یا صاحب یک کسب و کار بوده و یا مرتبط به کسب و کارهای بزرگ و کوچکند (مانند برنامه‌نویس‌ها، مدیران شبکه و…) که از وضعیت اینترنت ناراضی‌اند.

نگرش کاربران توییتر فارسی به اینترنت ایران

در زلکا با استفاده از تکنیک‌های Aspect detection این ۷۰۷,۲۹۴ توییت را از زوایای مختلف تحلیل و دسته‌بندی کرده و همان‌طور که در تصویر پیداست ٪۴۳ از سرعت پایین و پهنای باند، ٪۲۷ فیلترینگ و ٪۱۹ از قیمت بالا شکایت دارند. ٪۷ این توییت‌ها نیز به مشکلات زیرساخت اینترنت و نرم‌افزار آموزشی شاد معترضند. ٪۴ توییت‌های شکایات شامل اعتراض به مسائل فنی از جمله بستن پورت و IP Range است که بیشتر صاحبان کسب و کارها در این موارد صحبت می‌کنند.

قانون‌گذاری در حوزه اینترنت

در نمودار زیر واکنش منفی ۹۴درصدی در توییتر از حذف قیمت مسکن در سایت دیوار را مشاهده می‌کنید. این جویندگان مسکن، طولانی شدن زمان جستجو، افزایش هزینهٔ تماس برای قیمت‌گیری، عدم شفافیت قیمت‌ها، اجبار به مراجعه به بنگاه در این روزهای کرونایی به دلیل وجود عدم شفافیت و... را آزاردهنده دانسته‌اند. قیمت‌ها چند روز پس از انتشار این گزارش به حالت عادی برگشتند.

در دیگر کشورها، با انجام مطالعات گسترده، راه‌حل مناسبی را برای این آسیب‌ها در نظر می‌گیرند و قبل از به تصویب رساندن هر قانونی، مطالعات کارشناسانه را با دقت بررسی می‌کنند.

بررسی و تحلیل صفحه رسمی اینستاگرام مهندس آذری جهرمی

وزیر جوان در بازهٔ زمانی فروردین ماه سال ۱۳۹۸ تا بهمن ماه سال ۱۳۹۹، ۳۲۷ پست در اینستاگرام منتشر کرده‌اند. در مجموع بیش از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار کامنت برای این پست‌ها ثبت شده است که این میزان، رشد ۶۷۰درصدی را در دریافت کامنت برای صفحهٔ اینستاگرام مهندس جهرمی داشته است.

همچنین دنبال‌کنندگان صفحهٔ این مسئول سیاسی کشور رشد چشمگیری در حد ۲۵۸٪ را در بازهٔ زمانی مورد نظر تجربه کرده است.

موضوعات مورد بحث دربارهٔ اینترنت ADSL در نظرات صفحه مهندس آذری جهرمی

با استفاده از الگوریتم‌های زلکا، کامنت‌های صفحهٔ اینستاگرام وزیر ارتباطات را تحلیل کرده و موضوعات صحبت شده را به دو بخش اینترنت ADSL و اینترنت موبایل تقسیم کردیم. (کامنت‌های غیرمرتبط به موضوع «اینترنت» از گزارش حذف شدند)

٪۹۱ نظرات پیرامون کیفیت اینترنت ADSL بوده و ٪۹ در مورد قیمت آن اعتراض داشتند.

در زیرمجموعهٔ دسته‌بندی «کیفیت» بیشترین میزان شکایت از «سرعت پایین» با ٪۴۷ و «نبود زیرساخت مناسب» با ٪۲۱ برای پلتفرم‌‌های آموزشی از جمله نرم‌افزار شاد بوده است. برای مثال افراد در شهرهای مختلف یا به اینترنت دسترسی ندارند و یا با مشکل کندی سرعت آن مواجهند که همین مساله باعث عقب‌ماندگی تحصیلی دانش‌آموزان در این شهرها شده است.

هم‌چنین در زیرمجموعهٔ «قیمت»، بیشترین میزان نارضایتی از تفاوت «ترافیک داخلی و خارجی» با عدد ٪۷۱ است.

تأثیر غیرخطی ضریب نفوذ اینترنت پرسرعت بر GDP

بانک جهانی در مطالعه‌ای نتیجه گرفته است که به‌ازای ٪۱۰ افزایش در نفوذ اینترنت پر سرعت، ٪۱.۳ افزایش در سرانه GDP کشورهای در حال توسعه را شاهدیم (می‌دانیم به‌ازای هر ٪۱ رشد در GDP می‌توان شاهد ۰.۳ تا ۱.۳درصد کاهش فقر بود).

تأثیر پهنای باند و سرعت اینترنت بر GDP کشورها

همچنین شرکت اریکسون در مطالعه‌ای دریافته است با افزایش دو برابری سرعت اینترنت، می‌توان شاهد رشد سالیانه ۰.۳ درصد در اقتصاد هر کشور بود.

انجمن اینترنتی انگلستان نیز در طی تحقیقی دریافته است با افزایش پهنای باند تا سرعت ۱ گیگابایت در ثانیه، می‌تواند تا سال ۲۰۲۵ به مجموع رشد ۰.۲ تا ۱.۲ درصدی در GDP دست پیدا کند (در حال حاضر ۸ میلیون خانه می‌توانند به این سرعت در انگلستان دسترسی داشته باشند).

موضوعات مورد بحث درباره اینترنت موبایل در نظرات صفحه مهندس آذری جهرمی

۸۱٪ نظرات پیرامون «قیمت» اینترنت موبایل بوده و ٪۱۹ در مورد «کیفیت» آن اعتراض داشتند.

در زیرمجموعهٔ دسته‌بندی «کیفیت» بیشترین میزان شکایت از مشکلات «زیرساخت» با ٪۵۶ (از جمله عدم آنتن‌دهی) و «سرعت پایین» با ٪۳۹ بوده است. هم‌چنین در زیرمجموعهٔ «قیمت»، بیشترین میزان نارضایتی از تفاوت «محاسبهٔ ترافیک داخلی و خارجی» با عدد ٪۶۸ است.

سخن آخر

امروز اهمیت اینترنت و تأثیر مثبت آن بر جنبه‌های مختلف اقتصادی، آموزشی و ... پوشیده نیست و رفع مشکلات مربوط به کیفیت، سرعت، زیرساخت و دسترسی‌ می‌تواند تأثیر بسزایی بر رشد علم، آموزش، اقتصاد، کسب‌وکارها و ... داشته باشد.
همچنین از آن‌جایی که هر ابزاری آسیب‌های مخصوص به خود را دارد، می‌توان با تحقیق و مطالعه دقیق، راه حل‌های مناسب و منعطفی را برای رفع این آسیب‌ها در نظر گرفت.