کاخ نیاوران؛ پیشنهاد شماره یک تهران‌گردی

یک یادگار تاریخی - فرهنگی ارزشمند از دوران قاجار و پهلوی، یک مجموعه‌ از چندین کاخ و موزه و عمارت که باغی باشکوه همه را دربرگرفته، یک پیشنهاد جذاب برای تهران‌گردی، یک مکان عالی برای قرارهای دوستانه و حتی دلبرانه، آنهم با چشم‌اندازی باشکوه از البرز. به کاخ نیاوران خوش آمدید.

برای دیدن نمایشگاهی از خودروهای کلاسیک، کاخ‌موزه نیاوران انتخابی ایده‌آل است، برای تماشای کاخی مدرن بازمانده از روزهای نه‌چندان‌دورِ ایران عزیزمان، کاخ نیاوران بهترین انتخاب به‌شمارمی‌آید، برای لمس رازهای صاحبقرانیه و تماشای موزه‌ای از آثار هنریِ بی‌مانند، بازهم هیچ‌کجای تهران بهتر از کاخ موزه نیاوران نیست.

حتی اگر قصد گشت‌وگذار ندارید، نوشیدن یک فنجان قهوه با چشم‌انداز البرز را از دست ندهید.

با مترو راحت‌تر، سرراست‌تر

یادگار آخرین پادشاهی ایران در شمال پایتخت کشورمان و در باغ زیبا و باصفای نیاوران جاخوش کرده است. اگر بخواهم نشانی دقیق‌ترش را بگویم، این کاخ در میدان شهید باهنر تهران قرار دارد.

برای بازدید کاخ با مترو که سرراست‌ترین و ارزان‌ترین شیوه است، باید سوار خط یک مترو تهران شوید، در ایستگاه تجریش (ایستگاه آخر) پیاده شوید و با چند قدم پیاده‌روی در سربالایی، خود را به ابتدای خیابان باهنر برسانید و سوار تاکسی‌های خطی شوید.

چرا با مترو؟ چون جور دیگرش را بلند نیستم. شما اگر مسیری سرراست‌تر بلدید، برای من و دیگران بنویسید.

بازدید از کاخ نیاوران هر روز ممکن است، حتی جمعه‌ها؛ اما در روزهای سوگواری امکان بازدید وجود ندارد. ساعت بازدید از 9 تا 15 است، اما شاید در فصل‌های مختلف، ساعت بازدید تغییر کند؛ مثلا در زمستان‌، کاخ زودتر از حد معمول تعطیل می‌شود.

پیشنهاد می‌کنم قبل از بازدید سری به سایت کاخ نیاوران بزنید یا با یکی از شماره تلفن‌های بخش اداری کاخ (02122282020 – 02122282050) تماس بگیرید و خودتان از چندوچون بازدیدش مطلع شوید. اما اگر می‌خواهید به جای تجربه شخصی، کاخ نیاوران را از نگاه من ببینید، به خواندن ادامه دهید.

• عکاسی با گوشی: بله
• عکاسی با دوربین: مطمئن نیستم. سوال کنید.

بازدید، ارزان‌تر از یک فنجان قهوه ترک

هزینه بازدید از کاخ موزه نیاوران شامل یک مبلغ ورودی به همراه هزینه بازدید از کاخ‌موزه‌هاست. هزینه ورودی کاخ بسیار اندک و در زمانی که من آن را بازدید کردم (زمستان 1400) تنها 5000 تومان بود. برای دیدنِ هر عمارت و موزه باید مبلغی جداگانه بپردازید. اما آن‌چیزی که تجربه به من ثابت کرد، این بود که هزینه ورودی کاخ به اضافه هزینه بازدید تمام موزه‌هایش از قیمت یک فنجان قهوه ترک که در کافی‌شاپ همان کاخ نوشِ جان کردم ارزان‌تر بود.

قیمت بلیط کاخ برای گردشگران خارجی بیشتر است (باید هم باشد؛ اگر گردشگر ورودی برای ما آورده نداشته باشد، پس به چه دردی می‌خورد ?). برای خرید بلیط نیاز به پرداخت مبلغ نقدی نیست؛ در همان ورودی کاخ، می‌توانید با استفاده از دستگاه و با داشتن کارت بانکی هزینه ورودی و بلیط موزه‌ها را بپردازید.

دست معمارباشی درد نکند

آخرین سکونت‌گاه خاندان پهلوی که کمتر کسی حق ورود به آن را داشت حالا به موزه‌ای برای همه تغییر کاربری داده است؛ یک باغ سرسبز و چندین موزه با موضوعات مختلف که هر یک جذاب‌تر از دیگری است.

بخش‌های مختلف کاخ از موزه جهان‌نما، صاحبقرانیه، کاخ نیاوران، کوشک احمدشاهی، تالار آبی، موزه خودرو، کتابخانه و باغ‌موزه کتیبه‌ها تشکیل شده است و معماران و طراحان و سازندگان برای ساخت و پرداخت هر یک سنگِ تمام گذاشته‌اند.

من اول به سراغ موزه جهان‌نما رفتم. شاید به واسطه این‌که اولین موزه از درِ ورودی باغ است و اسمش هم به واسطه این‌که قرار است جهانی را نمایان سازد، وسوسه‌ام کرد برای دیدنش.

جهان اینجاست، در جهان‌نما

اولین موزه از در ورودیِ مجموعه نیاوران، جهان‌نماست. نقاشی‌ها و مجسمه‌هایی از هنرمندان سراسر جهان که در زمان حکومت خاندان پهلوی به فرح دیبا هدیه کرده بودند، اینجا در جهان‌نما گرد هم آمده‌اند تا الحق‌والانصاف جهان هنرمندان اکناف جهان را پیش چشمتان نمایان سازند.

طبقه همکف ساختمان جهان‌نما که به موزه اختصاص دارد، چهار تالار مزین به نقوشی از گل و مرغ شیرازی را شامل می‌شود. در این تالارها آثار هنرمندانی چون پرویز تناولی، حسین زنده‌رودی، سهراب سپهری و بهمن محصص درکنار مجموعه‌ای نفیس از آثار هنرمندانی چون پیکاسو، دالی، رنوار، گوگن و براک را خواهید دید. ظروف و مجسمه‌های سفالین ارزشمند را هم به این نقاشی‌ها علاوه کنید.

بازدید از این موزه با احتساب خواندن تابلوهای معرفی آثار، بین 30 تا 45 دقیقه زمان می‌خواهد.

صاحبقرانیه روی خوش نشان نداد

شوربختانه شانس با من در بازدید صاحبقرانیه یار نبود. صاحبقرانیه که زیباترین عمارت مجموعه نیاوران است، برای مرمت تعطیل بود. نمی‌دانم این تعطیلی تا کی ادامه خواهد داشت. عمری باشد باز به دیدنش می‌روم، شاید پیرِ باغ نیاوران این‌بار روی خوش نشان بدهد.

در باب این عمارت همین قدر می‌دانم که قرار بود یادگار قاجارها که از خوابگاه، اندرونی و حرم‌سرا، تشکیل می‌شود، در جشن عروسی محمدرضا شاه و فوزیه، اقامتگاه مهمانان سلطنتی باشد. اما این نشد و من هم دلیلش را نمی‌دانم و نمی‌پرسم، که صلاح مملکت خویش خسروان دانند.

مدرن‌تر از زمان خود

کاخ مدرن نیاوران مهمترین بخش از مجموعه نیاوران است؛ آخرین سکونتگاه خاندان پهلوی، پیش از ترکِ وطن. این کاخ در نوع خود یک سازه بی‌مانند محسوب می‌شود. طراحی عمارت را محسن فروغی بر عهده داشته، گچبری‌ها را استاد عبداللهی، آینه‌کاری‌ها را استاد علی‌اصغر و کاشی‌کاری‌های کاخ را استاد ابراهیم کاظم‌پور. اینجاست که باید گفت دست معمارباشی‌ها درد نکند.

بنای کاخ 9000 مترمربع مساحت دارد، در زمان ساختش مدرن‌تر از هر سازه دیگری بوده و هنوز هم بی‌مانند است. ویژگی برجسته‌ی این عمارت، سقفِ متحرک آن است که آن را از آلومنیوم ساخته‌اند.

طبقه اول به اتاق پذیرایی، اتاق انتظار مهمان، ناهارخوری، مهمان‌خانه و سینما اختصاص دارد که هر یک طعنه می‌زند به دیگری از تنوع آرایه‌ها. فرش‌های دستبافت نفیسی از هنرمندان ایرانی را در طبقه همکف می‌بینید که مانندشان در هیچ عمارتی وجود ندارد. تابلوها، چینی‌های نفیس، پیانو و اسباب و لوازمی که به شاه و خانواده‌اش هدیه شده بودند، هم در این طبقه نگهداری می‌شوند.

طبقه دوم، استراحتگاه خاندان پهلوی بوده؛ اتاق کارِ شاه، اتاق‌خواب شاه و فرح، اتاق‌خواب و اتاق‌های مطالعه فرزندانشان و اتاق ندیمه‌ها هم در این طبقه واقع‌اند. اتاق اختصاصی لیلا پهلوی و اتاقِ کار فرح دیبا هم در این طبقه قرار دارند.

در استراحتگاه نیمروزی شاه، تابلو فرش‌هایی از چهره تاج‌الملوک و رضاشاه توجه‌تان را به خود جلب خواهند کرد.

بازدید از این کاخ به شرط خواندن همه تابلوها، سرک کشیدن در همه اتاق‌ها و کنجکاوی در تالارها و دالان‌ها، یک ساعت زمان می‌برد، بسته به اینکه چقدر دل به کار بدهید.

تالار آبی؛ نوروزگاه باغ نیاوران

تالاری در احاطه‌ی تابلوهای کاشی‌کاری‌شده و رنگارنگ در ضلع شمالی کاخ نیاوران قرار دارد. دو تابلوی فرانسوی متعلق به قرن 17 و 18 میلادی در این تالار نگهداری می‌شوند. اینجا نوروزگاه باغ نیاوران در زمان محمدرضا شاه بوده است؛ یعنی جایی که جشن نوروز را در آن برگزار می‌کردند. گفته می‌شود نمایشگاه لباس و مد تهران هم اینجا برگزار می‌شده و این تالار میزبان جیمی کارتر – رئیس جمهور وقت ایالات متحده – هم بوده است.

کوشک احمدشاهی

استراحتگاه ییلاقی احمد شاه قاجار از زیباترین عمارت‌های تهران، درست در مرکز باغ نیاوران قرار دارد. در دوران پهلوی اول، دفتر کار رضا شاه بود. بنای عمارت در دو طبقه ساخته شده و مساحتی حدود 800 متر را به خود اختصاص داده است. امکان بازدید از طبقه دوم عمارت وجود نداشت و شاید دلیلش برای حفاظت از بنا بود.

تالارهای کوشک به موزه‌ای برای نمایش کلکسیون شخصی سنگ رضا پهلوی، گواهینامه‌های پیشاهنگی، لوح کمربند مشکی تکواندو، عکس‌هایی از او و خواهرش و مجموعه‌ای جالب از اسباب‌بازی‌ها و تجهیزات کوهنوردی‌اش اختصاص دارد.

نمای بیرونی کوشک که با درها پنجره‌های چوبی یشمی‌ و آجرهای نخودی‌رنگ، به قدری زیباست که امکان ندارد دست‌به‌گوشی نبرید و تصویری از آن ثبت نکنید.

بازدید از کوشک: حدود 30 دقیقه

ماشین‌بازها این موزه را از دست ندهند

از جذاب‌ترین موزه‌های باغ نیاوران حتی برای من که ماشین‌باز نیستم، موزه خودروهای اختصاصی خانواده پهلوی است که بعید می‌دانم فثقط همین تعداد بوده باشند. دو خودرو رولز رویس و ده‌ها موتور سیکلت و سه‌چرخ به همراه عکس‌هایی جالب از خانواده پهلوی. دیدنِ این موزه بیش از 15 دقیقه زمان نمی‌خواهد، اما ندیدنش را هم توصیه نمی‌کنم.

کتابخانه شه‌بانو

کتابخانه اختصاصی فرح دیبا درست در مجاورت کاخ قرار دارد. گفته می‌شود که 23هزار نسخه چاپی شامل کتاب‌های چاپ اول، کتاب‌های تخصصی هنر، دانشنامه‌های معتبر و مجموعه کامل انتشارات دانشگاه تهران در این کتابخانه نگهداری می‌شوند که من شانس بازدید از آنها را نداشتم. شاید اقبال شما نیکوتر از بخت من باشد.

کتیبه‌های ایران باستان

نماد 43 کتیبه از دوران مادها، آشوریان، سومری‌ها، عیلامی‌ها و ساسانی‌ها در محلی که به آن باغ موزه کتیبه‌ها می‌گویند، نگهداری می‌شوند. کتیبه‌ها در فضای باز قرار دارند و برای بازدیدشان نیاز نیست هزینه‌ای بپردازید.

البرز را تماشا کنید، قهوه را نوشِ جان

گشت‌وگذار در گوشه‌وکنار باغ و عمارت‌ها و تالارها را تمام کردید، یکراست به سراغ کافی‌شاپ باغ نیاوران بروید. یک گوشه‌ی دنج پیدا کنید و نوشیدنی‌ای سفارش دهید. اگر میلِ به غذا داشته باشید هم، امکان سرو میان‌وعده وجود دارد. حیف است که این همه راه را تا اینجا آمده باشید و البرز را از این زاویه تماشا نکرده، بازگردید.

هزینه میان‌وعده‌ها و نوشیدنی‌های این کافی‌شاپ تفاوت چندانی با کافی‌شاپ‌های سطح شهر تهران ندارد. اگر فقط بخواهید گشتی در باغ بزنید و سر به کافی‌شاپ، فقط باید هزینه ورودی باغ را بپردازید و یکراست به سمت کافی‌شاپ بروید.

سور وسات تهران‌گردی

تهران‌گردی بی‌مقدمه نمی‌شود، بدون اسباب و اثاثیه سفر کار چندان آسانی نیست. اگر در تهران منزل دارید یا به خانه اقوام می‌‎روید که خوش‌به‌حالتان، اما اگر از شهری دیگر قصد تهران‌ کرده‌اید، هم جایی برای ماندن می‌خواهید و هم وسیله‌ای برای رفتن. اول باید جاومکان‌تان را مشخص کنید و بعد به سراغ تهران‌گردی بروید.

من یک پیشنهاد برایتان دارم که خیالتان را هم از جهت اقامت در تهران راحت می‌کند و هم از بابت وسیله نقلیه. یوتراوز همان جایی‌ست که خودم تجربه کردم؛ هم رزرو هتلم را و هم خرید پروازم را. به شما هم پیشنهاد می‌کنم. دوست داشتید، تجربه‌اش کنید و از تجربه‌تان برای من بنویسید.