کنجکاوی های من:جنگ در کشور افغانستان

جنگ در افغانستان یکی از پیچیده ترین و طولانی ترین جنگ های تاریخ جهان است که درگیری های مسلحانه، سیاسی و اجتماعی را در بر گرفته است.

این جنگ از سال 1978 آغاز شد و تا کنون ادامه دارد.

در طول این دوره، افغانستان شاهد حضور و تأثیر نیروهای خارجی، حکومت های مختلف، گروه های مخالف و جنبش های مردمی بوده است.

هدف این مقاله بررسی علل، روند و پیامدهای جنگ در افغانستان است.

علل جنگ در افغانستان:

جنگ در افغانستان به دلایل متعددی رخ داده است که می توان آن ها را به سه دسته عمده تقسیم کرد: داخلی، منطقه ای و بین المللی.

دلایل داخلی: جنگ در افغانستان نتیجه ناهمخوانی ها و تضادهای داخلی بین گروه های قومی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی بود. برخی از عوامل داخلی عبارتند از: کودتای نظامی سال 1978 که به قدرت رسیدن حزب دموکراتیک خلق را به همراه داشت، شورش مسلحانه گروه های مجاهدین علیه حکومت مارکسیست، جنگ داخلی بین گروهها و قبایل مختلف مجاهدین پس از خروج شوروی، ظهور طالبان به عنوان گروه فرقه گرای سنی که قصد تحکیم قدرت و القاء شرع خود را داشت، و حضور گروه های مخالف طالبان که حاضر به تسلیم شدن در برابر طالبان نیستند.

دلایل منطقه ای: جنگ در افغانستان نتیجه تداخلات و منافع منطقه ای کشور های همسایه و نزدیک بود. برخی از عوامل منطقه ای عبارتند از: حمایت پاکستان و عربستان از طالبان به عنوان گروه وابسته به خود، نفوذ ایران به عنوان قدرت شیعه در منطقه و حمایت ایران از شیعیان افغانستان که سالهای زیادی تحت آزار و ازیت ، قتل وشکنجه گروههای مختلف افغانی بوده و هستند، نگرانی هند از تأثیر پاکستان و طالبان، حضور روسیه به عنوان قدرت سابق در منطقه، و رقابت چین به عنوان قدرت صعودی در منطقه.

دلایل بین المللی: جنگ در افغانستان نتیجه تعاملات و منافع بین المللی کشور های بزرگ و قدرتمند بود. برخی از عوامل بین المللی عبارتند از: حمله شوروی به افغانستان در سال 1979 به عنوان بخشی از رقابت جهانی با آمریکا، حمایت آمریکا و متحدان غربی از مجاهدین به عنوان مبارزان آزادی خواه، حمله آمریکا و ناتو به افغانستان در سال 2001 به عنوان پاسخ به حملات 11 سپتامبر، و خروج ناگهانی آمریکا و ناتو از افغانستان در سال 2023.

روند جنگ در افغانستان:

جنگ در افغانستان را می توان به چهار فاز تقسیم کرد: فاز شوروی (1978-1989)، فاز جنگ داخلی (1989-1996)، فاز طالبان (1996-2001)، و فاز ناتو (2001-2023).

فاز شوروی: در این فاز، شوروی به حمایت از حکومت مارکسیست در برابر شورش مجاهدین پرداخت و نیروهای خود را به افغانستان فرستاد. شوروی با مقاومت شدید مجاهدین و حمایت آمریکا و پاکستان از آن ها روبرو شد. شوروی پس از ده سال جنگ و خسارات سنگین، نیروهای خود را از افغانستان خارج کرد.

فاز جنگ داخلی: در این فاز، قبایل و گرووهای  مختلف مجاهدین که قبلاً با هم همکاری می کردند، بر سر قدرت و منافع با هم درگیر شدند. جنگ داخلی باعث ویرانی شهر ها، کشتار مردم، تشکیل حکومت های محلی و تقسیم کشور شد. در این شرایط، گروه طالبان با پشتوانه پاکستان و عربستان سعودی به عنوان گروه صلح طلب و نظم آفرین پیدایش کرد.

فاز طالبان: در این فاز، طالبان با استفاده از نظام ساده و سخت گیرانه خود، توانست بسیاری از مناطق را تحت کنترل خود قرار دهد. طالبان با القاء شرع خود، حقوق بشر، حقوق زنان، آزادی های مدنی و فرهنگی را نادیده گرفت. طالبان با پذیرش گروه القاعده به عنوان متحد خود، با تحریم های بین المللی و تهدیدات نظامی روبرو شد. طالبان پس از حملات 11 سپتامبر گروه القاعده  به آمریکا با حمله نظامی ناتو مواجه شد و به طور موقت قدرت را از دست داد

·         فاز ناتو: در این فاز، آمریکا و ناتو به حمایت از حکومت انتقالی و مبارزه با طالبان و القاعده پرداختند. آمریکا و ناتو با مشکلات امنیتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی روبرو شدند. آمریکا و ناتو پس از بیست سال حضور و هزینه های سنگین، نیروهای خود را از افغانستان خارج کردند. این خروج باعث شد که طالبان دوباره قدرت را به دست بگیرند و جنگ داخلی دوباره شروع شود.

ابوالقاسم کریمی

ورامین

13/مرداد/1402